101 Reykjavik (film)

Wieczór nad centrum stolicy Islandii

101 Reykjavik (isl. 101 Reykjavík wymowa) – islandzki film komediowy z 2000 w reżyserii Baltasara Kormákura, zrealizowany w koprodukcji międzynarodowej. Scenariusz filmu powstał na podstawie wydanej w 1996 powieści islandzkiego pisarza Hallgrímura Helgasona, pod tym samym tytułem^[1], nominowanej w 1998 roku do Nagrody literackiej Rady Nordyckiej^[2]. Filmowa wersja również cieszyła się dużą popularnością i przyniosła twórcom uznanie i liczne nagrody.

W Polsce film był prezentowany po raz pierwszy podczas Warszawskiego Festiwalu Filmowego w 2000 roku, gdzie otrzymał drugą nagrodę publiczności^[2]. Rok później 19 października 2001 wszedł do rozpowszechniania i był pierwszą produkcją islandzką, która trafiła do polskich kin^[3]. Filmowi towarzyszyło wydawnictwo płytowe z muzyką do filmu autorstwa Damona Albarna (Blur, Gorillaz), Gus Gus i Einara Örn Benediktssona (były lider zespołu The Sugarcubes).

Tytułowy numer 101 to kod pocztowy centrum, najstarszej części i hipsterskiej dzielnicy^[4] Reykjavíku. Tam rozgrywa się akcja i tam też film został nakręcony.

Fabuła

Reykjavík to mikrokosmos Hlynura (Hilmir Snær Guðnason), głównej postaci filmu. Nie ma żadnego celu w życiu i poza ten mały świat zupełnie nie ma zamiaru wychodzić. Hlynur to w zasadzie antybohater: 33-letni obibok, wieczny młodzieniec mieszkający z matką (Hanna María Karlsdóttir), żyjący z zasiłku i darmowych posiłków na koszt państwa. W domu jeżeli akurat nie awanturuje się, to ogląda telewizję lub porno strony w Internecie. Wieczorami wałęsa się po pubach, podrywa dziewczyny lub pokątnie bierze narkotyki z kumplami. Nie ma zamiaru ani dorastać, ani rezygnować z tak wygodnego bytu.

Sytuacja zmienia się, gdy jego matkę odwiedza jej przyjaciółka Lola, hiszpańska nauczycielka tańca flamenco (w tej roli Victoria Abril, aktorka Pedro Almodóvara). Życie samo pociągnie Hlynura w pogmatwane seksualno-rodzinne sytuacje. Najpierw czeka go nieplanowana ciąża ze znajomą dziewczyną i jej żądania odpowiedzialnej postawy. A tymczasem zafascynowała go Lola, która również spodziewa się z nim dziecka. Ten związek mógłby go zainteresować, gdyby nie to, że kobieta ta okazuje się partnerką jego matki, która właśnie przechodzi swój późny coming out jako lesbijka.

Lola i matka Hlynura, jako para, adoptują dziecko. "Na tle rozbuchanego nocnego życia Reykjawiku, ta błazeńska, czarna komedia przygląda się otwarcie nieodpartemu, pogmatwanemu i często bardzo zabawnemu, seksualnemu uniwersum swego antybohatera"^[5].

Motyw wiecznego chłopca

Życiowym credo głównego bohatera jest nicnierobienie, cyniczna postawa wobec historii i tradycji oraz powierzchowne podejście do budowania relacji z kobietami, co jest ilustracją archetypu wiecznego chłopca. Znajdujący się blisko domu pub stanowi dla niego niszę pozwalającą na zaspokajanie hedonistycznych potrzeb upijania się i kontaktów seksualnych^[6]. Brakowi umiejętności budowania trwałych relacji z kobietami przeciwstawiany jest sposób ukazania płci pięknej jako górującej zarówno emocjonalnie jak i intelektualnie nad mężczyznami. Słabości charakteru Hlynura wyjaśniane są w filmie za pomocą retrospekcji, ukazujących jego złe relacje z ojcem^[7]. Wobec bylejakości swojego życia próbuje targnąć się na swoje życie, ale jego „męska” decyzja także kończy się farsą. Natomiast zostanie biologicznym ojcem zmienia jego życie jedynie o tyle, że w końcu znajduje pracę, bowiem dziecko wychowują jego matka wraz z jej partnerką^[8].

Obsada

Znaczenie filmu

Poza Islandią film został odebrany jako zamanifestowanie braku umiejętności wejścia w dorosłość przez przedstawicieli pokolenia X^[4]. W porównaniu z powieścią Helgasona, jej ekranizacja jest ugrzecznioną wersją, zawierającą jednak sporo ironii, uwidaczniającej się między innymi w sposobie konstruowania opowieści na zasadzie kontrastu wypowiedzi narratora i towarzyszących im scen^[9]. Ironicznie ukazany jest też wątek feministyczny – matriarchalna postać Kobiety-Góry, której mit stworzyli islandzcy romantycy, potraktowana jest zarówno jako dawczyni życia, jak i prostytutka^[10]. Treść filmu, a także obsadzenie występującej w produkcjach Almodóvara Victorii Abril w roli hiszpańskiej nauczycielki flamenco i zarazem lesbijki wprowadza do filmu spojrzenie z zewnątrz na kulturę Islandii oraz umieszcza kinematografię tego kraju w europejskich kontekstach^[11]. Film oraz książka doprowadziły do powstania wizerunku Islandii jako miejsca imprez klubowych, a w konsekwencji do pojawienia się zjawiska „dzikich weekendów w Reykjaviku”^[12].

Nagrody i nominacje

• 2000:
  • nagroda Edda w Reykjavíku
    • nagroda dla Baltasara Kormákura za najlepszy scenariusz
    • nagroda dla Kjartana Kjartanssona za najlepszy dźwięk (również do 3 innych filmów)
    • nominacja dla Hilmira Snæra Guðnasona w kategorii aktor roku
    • nominacja dla Victorii Abril w kategorii aktorka roku
    • nominacja dla Hanny Maríi Karlsdóttir w kategorii aktorka roku
    • nominacja dla Baltasara Kormákura i Ingvara Þórðarsona w kategorii film roku
    • nominacja dla Baltasara Kormákura w kategorii reżyser roku
  • nominacja dla Baltasara Kormákura do Europejskiej Nagrody Filmowej w kategorii Europejskie odkrycie roku – Prix Fassbinder
  • nagroda festiwalowa dla Baltasara Kormákura podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Toronto w sekcji "Odkrycia"
  • nominacja dla Petera Steugera do Złotej Żaby na Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Camerimage
  • Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Locarno
    • nagroda młodego jury Euro<26 dla Baltasara Kormákura
    • nominacja do Złotego Leoparda dla Baltasara Kormákura
  • nagroda ekumenicznego jury dla Baltasara Kormákura podczas Nordyckich Dni Filmowych w Lubece (Lübeck Nordic Film Days)
  • nagroda FIPRESCI dla Baltasara Kormákura podczas Festiwalu Filmowego w Salonikach
• 2001
  • nominacja do Golden Precolumbian Circle dla Baltasara Kormákura w kategorii najlepszy film podczas Festiwalu Filmowego w Bogocie
  • nominacja dla Baltasara Kormákura w kategorii najlepszy film podczas Międzynarodowego Festiwalu Niezależnego Kina w Buenos Aires (Buenos Aires International Festival of Independent Cinema)
  • nagroda Big Golden Arena dla Baltasara Kormákura w kategorii najlepszy film europejski podczas Festiwalu Filmowego w Pula
  • nagroda wielkiego jury dla Baltasara Kormákura podczas Rouen Nordic Film Festival
  • nagroda Gruzińskiego Związku Filmowców dla Baltasara Kormákura podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Tbilisi

Zobacz też

• Kultura Islandii
• Motywy LGBT w filmie
• Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Islandii

Przypisy

Bibliografia

• 101 Reykjavík. Filmweb. [dostęp 2008-09-30].
• Sebastian Jakub Konefał: Kino Islandii. Tradycja i ponowoczesność. Gdańsk: Wydawnictwo w Podwórku, 2016. ISBN 978-83-64134-14-2.

Linki zewnętrzne

• Plakat
• 101 Reykjavik w bazie IMDb (ang.)
• 101 Reykjavik w bazie Filmweb

Opinie krytyków

• Ewelina Nasiadko: Gorący kawałek z mroźnej Islandii. Filmweb.pl. [dostęp 2008-09-29].
• Cezary Polak: "101 Reykjavik", reż. Baltasar Kormakur, Islandia 2000. Gazeta.pl, 25.10.2001. [dostęp 2008-09-29].