113 Kompania Lekkich Czołgów Wolnobieżnych

113 Samodzielna Kompania Czołgów Lekkich^[a] – pododdział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Kompania nie występowała w organizacji pokojowej wojska. Została sformowana, zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, w dniach 31 sierpnia – 5 września 1939 roku, w I rzucie mobilizacji powszechnej przez 2 batalion pancerny z Żurawicy jako pododdział dyspozycyjny Naczelnego Wodza. Na wyposażeniu miała 15 czołgów lekkich wolnobieżnych Renault FT. Dowódcą kompanii był por. Jerzy Ostrowski^[1].

113 kczl w kampanii wrześniowej

Twierdza Brzeska – miejsce walk

Po zakończeniu mobilizacji kompania 6 września została skierowana transportem kolejowym do Warszawy, do Odwodu Naczelnego Wodza^[2]. Na skutek zerwania torów w Łukowie została zawrócona do Brześcia, gdzie 11 września podporządkowano ją dowódcy Zgrupowania „Brześć”. Kompania została pierwotnie użyta jako ubezpieczenie bojowe na przedpolach obrony. 113 kczl została rozwinięta na terenie ogródków działkowych na północ od Cytadeli. W godzinach popołudniowych 14 września w tym rejonie stoczyła walkę z II batalionem 8 pułku pancernego niemieckiej 10 Dywizji Pancernej. W czasie walki straciła 12 czołgów i została rozbita. Do twierdzy wycofały się resztki kompanii. 15 września czołgi kompanii odpierały ataki na twierdzę niemieckiego 8 pułku pancernego z 10 DPanc. już ze stałych stanowisk ogniowych (zamaskowane okopy w ogródkach działkowych na północ od cytadeli).

16 września załoga cytadeli opuściła miasto, a kompania wyprowadziła z Brześcia pozostałe 2-3 wozy z którymi, większość spieszonych załóg również wycofała się z twierdzy. Pozostałe z kompanii czołgi dołączyły do kolumny czołgów 112 kczl, która w sile 7 czołgów wymaszerowała w kierunku Kodna i Włodawy. W trakcie marszu czołgi na skutek defektów i zużycia sukcesywnie były niszczone przez własne załogi. Do miejsca pierwszego postoju doprowadzono dwa czołgi, które ukryto, uzbrojenie i amunicję zakopano^[3]. Większość spieszonych załóg, które wycofały się z twierdzy, w części 19 września dotarło do Lublina. W trakcie dalszego marszu 21 września część dostała się do niewoli sowieckiej^[4], a część do końca września walczyła w Grupie płk. dypl. Zieleniewskiego^[5].

Organizacja wojenna samodzielnej kompanii czołgów lekkich

Czołg Renault FT 17

Motocykl Sokół 1000

Skład kompanii lekkich czołgów wolnobieżnych Renault FT^[6]:
Poczet dowódcy

• gońcy motocyklowi
• patrol łączności
• patrol sanitarny

Razem w dowództwie

1 oficer, 2 podoficerów, 10 szeregowców;

1 samochód osobowo-terenowy, 3 motocykle.

Trzy plutony czołgów, w każdym:

1 oficer, 5 podoficerów, 7 szeregowców

5 czołgów, 1 motocykl

Pluton techniczno-gospodarczy

• sekcja warsztatowa
• sekcja gospodarcza
• sekcja transportowa
• załogi zapasowe

Razem w plutonie

1 oficer, 17 podoficerów, 21 szeregowców

5 samochodów ciężarowych, samochód-warsztat, cysterna, 1 motocykl, transporter czołgów, 2 przyczepy na paliwo, kuchnia polowa

Ogółem w kompanii

5 oficerów, 34 podoficerów, 52 szeregowców

15 czołgów, 7 samochodów, 7 motocykli

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Antoni Nawrocki: 2 Batalion Pancerny. Zarys historii pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 21. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-19-9.
• Rajmund Szubański: Polska broń pancerna w 1939 roku. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
• Antoni Nawrocki: 2. Batalion Pancerny (Żurawica 1935-1939). Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2006. ISBN 83-88773-55-0.
• Andrzej Wesołowski (red.): SGO "Polesie" w dokumentach i wspomnieniach cz.2 Służby, Obrona Brześcia, Dywizja "Kobryń"(dowództwo). Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2014. ISBN 978-83-64475-08-5.