16 Batalion Celny
| Historia | |
| Państwo |  II Rzeczpospolita |
|---|---|
| Sformowanie | 1921 |
| Rozformowanie | 1922 |
| Tradycje | |
| Rodowód | 3/VII batalion wartowniczy |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | kpt. Aleksander Sturomski |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | Nowe nad Wisłą[1] |
| Formacja | Bataliony Celne |
| Podległość | Główna Komenda Batalionów Celnych 1 Brygada Celna Ministerstwo Skarbu |
16 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 16 batalion celny powstał w granicach DOG Poznań, a zorganizowano go na bazie 3/VII batalionu wartowniczego[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[4].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5]. Po sformowaniu dowództwo batalionu stacjonowało w Nowem nad Wisłą. Swoje kompanie batalion rozmieścił w Lipnikach, Dusocinie, Gronowie i Nowem[6]. 1 sierpnia sztab 4 kompanii celnej przeniesiono z Nowego do Pieniążkowa. Z dniem 1 września 1921 roku zniesiono placówkę celną w Niecponiach[6]. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 roku Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18[7]. W myśl tego rozkazu 17 batalion celny miał przekazać swoją 3 kompanię do 16 batalionu celnego w Nowem[8]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia[9].
W listopadzie 1921 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[10]. 16 batalion celny znalazł się w strukturze 1 Brygady Celnej[11]. 16 batalion celny został zluzowany przez Straż Graniczną 14 marca 1922 roku o godzinie 12:00 i niedługo potem rozwiązany[12]. Ostatni meldunek dyslokacyjny batalion przesłał na dzień 1 kwietnia 1922 roku[6].
Służba celna
17 maja 1921 roku Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 16 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Scharschau–Jędrychów do Schlanz–Sobkowy. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Grupie[13].
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[14]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[15].
- Sąsiednie bataliony
13 batalion celny w Lubawie ⇔ 21 batalion celny w Tczewie – VI 1921[16]
Kadra batalionu
- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| kapitan | kpt. Aleksander Sturomski[1] | VIII 1921 – IV 1922 |
Struktura organizacyjna
| OdeB 16 batalionu celnego w Nowem nad Wisłą na dzień 1 sierpnia 1921[6]: | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompanie | 1. Lipinki | 2. Dusocin | 3. Gronowo | 4. Nowe[a] |
| dowódcy | ppor. Feliks Tomaszewski | ppor. Józef Paszkowski | ppor. Mieczysław Rosochowicz | por Mieczysław Stroiński[b] |
| placówki | Szwarcenowo | Zawda | Janowo | Tryl |
| Bonin | Szymwałd | Lignowy | Nowe | |
| Czarkówka | Nogat | Nicponie[c] | Kozielec | |
| Sędzice | Boże Pole | Kotło | Duże Wiosło | |
| Fitowo | Torbudy | Kuchnia | Opalenie Most | |
| Babalice | Budy | Walichnowy | Opalenie Wieś | |
| Wielka Tymawa | Kołmuczyn | Międzyłecz | Kurczybrak | |
| Donowo | Leśniczówka | Małe Słońce | Jaźwiska | |
| Łasinka | Duży Wełcz | |||
| Mały Wełcz | ||||
| Ordre de Bataille16 batalionu celnego w Nowem na dzień 1 grudnia 1921 i 1 kwietnia 1922[6]: | ||||
| kompanie | 1. Lipinki | 2. Dusocin | 3. Gronowo | 4. Pieniążkowo |
| dowódcy | por. Łucjan Ciądliński | por. Mieczysław Stroiński | ppor. Mieczysław Rosochowicz | por. Roman Drzewiecki |
| por. Jan Kaczorowski[d] | ||||
| placówki | Zazdrość | Zawda | Janowo | Tryl |
| Szwarcynowo | Szymwałd | Lignowy | Nowe | |
| Szachówka | Nogat | Kotło | Kozielce | |
| Fitowo | Bożepole | Kuchnia | Duże Wiosło | |
| Sędzice | Terbudy | Walichnowy | Opalenie Most | |
| Babalice | Budy | Międzyłęź | Opalenie Wieś | |
| Kuczwały | Kalmuzy | Małe Słońce | Kurczybrak | |
| Wielka Tymawa | Leśniczówka | Jaźwiska | ||
| Donowo | Wielki Wełcz | |||
| Łasińka | Mały Wełcz | |||
Uwagi
- ↑ W sierpniu 1921 sztab 4 kompanii celnej przeniesiono z Nowego do Pieniążkowa. → OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc
- ↑ wz. por. Ciągliński → OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc
- ↑ 9 września placówka została zniesiona. → OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc
- ↑ por. Jan Kaczorowski wymieniony jest jako dowódca 3 kompanii celnej w meldunku z 1 kwietnia 1922[6].
Przypisy
- ↑ a b Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ a b c d e f OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 18.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 19.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 20.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
- ↑ Organizacja batalionów celnych ↓.
- ↑ Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000 ↓.
Bibliografia
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- . Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Media użyte na tej stronie
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Szkic rozmieszczenia 4 i 3 kompanii celnej 16 batalionu celnego Nowe
Rozmieszczenie Batalionów Celnych w czerwcu 1921 roku (I faza organizacji)
Szkic rozmieszczenia 1 i 2 kompanii celnej 16 batalionu celnego Nowe