1865

Ten artykuł od 2021-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Wydarzenia w Polsce

• 1 stycznia – ukazem cara Aleksandra II Romanowa ustanowiono Medal za Uśmierzenie Buntu Polskiego.
• 17 lutego – powstańcy styczniowi Emanuel Szafarczyk i Aleksander Waszkowski zostali powieszeni publicznie na stokach Cytadeli.
• 17 marca – rozpoczęto budowę mostu łyżwowego na Wiśle we Włocławku.
• 23 maja – w Sokołowie Podlaskim dokonano egzekucji księdza Stanisława Brzóski, generała, naczelnego kapelana wojsk powstańczych, ostatniego dowódcy powstania styczniowego.
• 5 lipca – w Warszawie ukazało się pierwsze wydanie tygodnika Kłosy.
• 10 lipca – założono Ogród Zoologiczny we Wrocławiu.
• 11 września – Katowice otrzymały prawa miejskie.
• 28 września – w Warszawie odbyła się prapremiera Strasznego dworu Stanisława Moniuszki zakończona wielką manifestacją patriotyczną.
• 18 listopada – rozpoczęła działalność Kolej Fabryczno-Łódzka.

• Dekret cesarza o amnestii dla więźniów politycznych, co umożliwiło powrót do Krakowa wielu przetrzymywanych w więzieniach austriackich.
• Zbudowano drogę bitą Wicko-Rybieńko.

Wydarzenia na świecie

• 31 stycznia – Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych przyjęła 13. poprawkę do konstytucji, znoszącą niewolnictwo (weszła w życie po jej ratyfikacji przez trzy czwarte stanów, 6 grudnia 1865).
• 7 lutego – wojna secesyjna: zwycięstwo unionistów w bitwie nad Hatcher’s Run.
• 8 lutego – prekursor genetyki Gregor Mendel, podczas posiedzenia lokalnego towarzystwa naukowego w Brnie, zaprezentował sformułowane przez siebie reguły przekazywania cech dziedzicznych.
• 13 marca – wojna secesyjna: ogłoszono niezrealizowany do końca pobór 300 tysięcy Afroamerykanów do Armii Stanów Skonfederowanych.
• 16 marca – wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa pod Averasborough.
• 18 marca – paragwajski dyktator Francisco Solano López wypowiedział wojnę Argentynie.
• 19 marca – wojna secesyjna: rozpoczęła się bitwa pod Bentonville.
• 21 marca – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Bentonville.
• 25 marca – Pedro Antonio Pimentel został prezydentem Dominikany.
• 2 kwietnia – wojna secesyjna: zwycięstwa Unionistów w III bitwie pod Petersburgiem i bitwie pod Selmą.
• 3 kwietnia – wojna secesyjna: wojska Unii zdobyły Richmond w Wirginii, stolicę Skonfederowanych Stanów Ameryki.
• 6 kwietnia – powstał niemiecki koncern chemiczny BASF.
• 8 kwietnia – wojna secesyjna: wygrana wojsk Unii w bitwie pod Appomattox Station.
• 9 kwietnia – wojna secesyjna: gen. Robert E. Lee podpisał w Appomattox kapitulację wojsk konfederatów, co uważane jest za zakończenie wojny.
• 12 kwietnia – wojna secesyjna: wojska Unii zdobyły port i miasto Mobile w Alabamie.
• 13 kwietnia – wojna secesyjna: wojska Unii zajęły stolicę Karoliny Północnej Raleigh.
• 14 kwietnia:
  • w Teatrze Forda w Waszyngtonie prezydent USA Abraham Lincoln został postrzelony w głowę przez aktora Johna Wilkesa Bootha, w wyniku czego zmarł następnego dnia w szpitalu.
  • zmarł na skutek przepicia prezydent Gwatemali Rafael Carrera. P.o. prezydenta został Pedro de Aycinena.
• 15 kwietnia – wiceprezydent Andrew Johnson zastąpił zmarłego Abrahama Lincolna na stanowisku prezydenta USA.
• 25 kwietnia – prezydent Peru Juan Antonio Pezet został odsunięty na 2 miesiące od władzy w wyniku rebelii pod wodzą płk Mariano Ignacio Prado.
• 26 kwietnia
  • Annibale de Gasparis odkrył planetoidę Beatrix.
  • wojna secesyjna: konfederacka armia Josepha Johnstona skapitulowała pod Durnham w stanie Karolina Południowa.
  • zabójca prezydenta Abrahama Lincolna, John Wilkes Booth, zginął na oblężonej farmie w Wirginii w strzelaninie ze ścigającym go oddziałem kawalerii.
• 27 kwietnia – na Missisipi zatonął statek SS Sultana. Zginęło od 1200 do 1700 osób.
• 1 maja – wojna paragwajska: Brazylia, Argentyna i Urugwaj zawarły sojusz w celu obalenia paragwajskiego dyktatora Francisco Solano Lópeza.
• 2 maja – w Abbeville w Karolinie Południowej odbyło się ostatnie posiedzenie gabinetu prezydenta Skonfederowanych Stanów Ameryki Jeffersona Davisa.
• 10 maja – jedyny prezydent Skonfederowanych Stanów Ameryki Jefferson Davis został schwytany w Georgii przez żołnierzy Unii.
• 16 maja – w hiszpańskim wojsku zniesiono wymóg „czystości krwi”.
• 17 maja – w Paryżu założono Międzynarodowy Związek Telegraficzny (obecnie Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny).
• 25 maja – około 300 osób zginęło w wybuchu składu amunicji w mieście Mobile (Alabama).
• 10 czerwca – w Monachium odbyła się premiera opery Tristan i Izolda Richarda Wagnera.
• 11 czerwca – wojna paragwajska: zwycięstwo floty brazylijskiej nad paragwajską w bitwie pod Riachuelo na rzece Parana.
• 29 czerwca – papież Pius IX kanonizował 19 męczenników z Gorkum.
• 2 lipca – William Booth założył Armię Zbawienia.
• 4 lipca – opublikowano Alicję w Krainie Czarów.
• 5 lipca:
  • w Stanach Zjednoczonych powołano Secret Service.
  • w Anglii wprowadzono pierwsze na świecie ograniczenie prędkości (Red Flag Act). Nowe prawo ograniczało prędkość do 3 km/h w mieście i 6 km/h poza nim. Nakładało również obowiązek poprzedzania pojazdu przez człowieka z czerwoną flagą 50 m przed automobilem.
• 7 lipca – powieszono czterech spiskowców zamieszanych w zabójstwo Abrahama Lincolna.
• 14 lipca – Edward Whymper wraz z sześcioosobowym zespołem jako pierwsi zdobyli szczyt Matterhorn w Alpach Zachodnich.
• 19 lipca – założono miasto Lincoln w Argentynie.
• 21 lipca – Dziki Zachód: Springfield (Missouri) rewolwerowiec Dziki Bill Hickok podczas pierwszego klasycznego pojedynku rewolwerowego zastrzelił Davisa K. Tutta.
• 28 lipca – walijscy osadnicy założyli miasto Puerto Madryn w Argentynie.
• 22 sierpnia – Nowojorczyk William Sheppard złożył wniosek o opatentowanie niezwykle przydatnego mydła w płynie.
• 19 września – Christian Peters odkrył planetoidę Io.
• 25 września – wybuch wojny Chile i Peru z Hiszpanią
• 11 września – wystawienie dokumentu nadającego Katowicom Kattowitz status miasta. Zarząd miejski wprowadzono 28 grudnia 1866.
• 10 listopada – w Waszyngtonie został powieszony kapitan Henry Wirz, jeden z dwóch oficerów Armii Konfederacji sądzonych i skazanych na karę śmierci po zakończeniu wojny secesyjnej za zbrodnie wojenne, jakich miał się dopuścić pełniąc obowiązki komendanta obozu jenieckiego Camp Sumter w pobliżu Andersonville w stanie Georgia.
• 26 listopada – wojna Chile i Peru z Hiszpanią: bitwa morska pod Papudo.
• 5 grudnia – wojna Chile i Peru z Hiszpanią: Chile i Peru zawarły antyhiszpański sojusz.
• 6 grudnia – Francja i Monako zawarły unię celną.
• 10 grudnia – Leopold II Koburg został królem Belgów.
• 17 grudnia – w Wiedniu odbyła się premiera VIII Symfonii „Niedokończonej” Franza Schuberta.
• 18 grudnia – weszła w życie XIII poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, znosząca niewolnictwo.
• 23 grudnia – Belgia, Francja, Szwajcaria i Włochy zawarły Łacińską Unię Monetarną.
• 24 grudnia – w mieście Pulaski w stanie Tennessee sześciu weteranów armii Południa założyło Ku Klux Klan.

• Trwał rosyjski podbój Azji Środkowej. Rosjanie zdobyli Taszkent.
• W Rosji wprowadzono zakaz drukowania książek i prasy w językach litewskim i białoruskim.
• Rozpoczynają się wojny Stanów Zjednoczonych z plemionami Siuksów.
• Władcą Rumunii został ks. Karol Hohenzollern-Sigmaringen.
• Ustalenie wysokości bramki piłkarskiej na 2,4 metra.

Urodzili się

• 5 stycznia – Bodo Ebhardt, niemiecki architekt i konserwator zabytków (zm. 1945)
• 8 stycznia – Alina Bondy-Glassowa, polska malarka (zm. 1935)
• 15 stycznia
  • Marceli Godlewski, polski ksiądz katolicki, działacz społeczny (zm. 1945)
  • Sophia Goudstikker, holendersko-niemiecka fotografka, sufrażystka (zm. 1924)
• 31 stycznia – Henri Desgrange, francuski kolarz szosowy, pomysłodawca i organizator Tour de France (zm. 1940)
• 6 lutego – Andrew Claude de la Cherois Crommelin, brytyjski astronom (zm. 1939)
• 12 lutego – Kazimierz Przerwa-Tetmajer, poeta okresu Młodej Polski (zm. 1940)
• 19 lutego
  • Ferdinand Löwe, austriacki dyrygent, pedagog i pianista (zm. 1925)
  • Sven Hedin, szwedzki geograf, podróżnik (zm. 1952)
• 3 marca - Gustaw Leyding, polski działacz ludowy na Mazurach (zm. 1948)
• 7 marca – Martyn Jordan, walijski rugbysta (zm. 1902)
• 10 marca – Julian Nowak, profesor medycyny, rektor UJ, premier II RP (zm. 1946)
• 17 marca – Gabriel Narutowicz, pierwszy prezydent niepodległej Polski (zm. 1922)
• 19 marca – o. Pius Antoni Przeździecki OSPPE, w latach 1931 do 1942 Generał Zakonu św. Pawła Pierwszego Pustelnika (zm. 1942)
• 20 marca – Wiktor Kulerski, wydawca i założyciel „Gazety Grudziądzkiej” oraz poseł na Sejm RP (zm. 1935)
• 30 marca – Gwidon Maria Conforti, włoski biskup katolicki, założyciel Związku Misyjnego Księży, święty (zm. 1931)
• 3 kwietnia – Robert MacMillan, szkocki rugbysta (zm. 1936)
• 4 kwietnia – Zdzisław Lubomirski, książę, prezydent Warszawy, członek Rady Regencyjnej (zm. 1943)
• 9 kwietnia – Erich Ludendorff, niemiecki generał i polityk (zm. 1937)
• 15 kwietnia – Olga Boznańska, polska malarka okresu modernizmu (zm. 1940)
• 17 kwietnia – Urszula Ledóchowska, polska zakonnica, założycielka urszulanek szarych, święta katolicka (zm. 1939)
• 21 kwietnia – Stanisław Gall, polski duchowny katolicki, biskup polowy WP, sufragan warszawski (zm. 1942)
• 26 kwietnia – Akseli Gallen-Kallela, malarz fiński, twórca serii obrazów inspirowanych fińską epopeją narodową Kalevala (zm. 1931)
• 27 kwietnia – Władysław Garbiński, polski rotmistrz armii rosyjskiej, jeździec, prezydent Kielc (zm. 1908)
• 28 kwietnia – Piotr Bieńkowski, polski archeolog (zm. 1925)
• 29 kwietnia – Max Fabiani, słoweńsko-włoski architekt i urbanista (zm. 1962)
• 1 maja – Erik Lindh, fiński żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1914)
• 2 maja – Bonaventura Marrani, włoski franciszkanin, generał zakonu (zm. 1947)
• 3 maja – Michael Berkowitz, żydowski pedagog i pisarz, pionier ruchu syjonistycznego (zm. 1935)
• 25 maja – Pieter Zeeman, fizyk holenderski (zm. 1943)
• 29 maja – Piotr Drzewiecki, polski polityk, prezydent Warszawy (zm. 1943)
• 2 czerwca – Hugo Clason, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1935)
• 5 czerwca – Felicjan Szopski, polski kompozytor i pianista (zm. 1939)
• 6 czerwca
  • Ernst Krogius, fiński żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1955)
  • Wincenty Rapacki, polski aktor, śpiewak (zm. 1943)
• 13 czerwca – William Butler Yeats, irlandzki poeta, dramaturg i filozof (zm. 1939)
• 23 czerwca – Hugh Ker, szkocki rugbysta (zm. 1938)
• 2 lipca – Lily Braun, niemiecka feministyczna pisarka oraz polityczka Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD) (zm. 1916
• 15 lipca – Alfred Harmsworth, brytyjski dziennikarz i wydawca (zm. 1922)
• 21 lipca – Edmund Thormählen, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1946)
• 26 lipca – Philipp Scheidemann, polityk niemiecki (zm. 1939)
• 1 sierpnia – Adolf Szelążek, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy płocki (zm. 1950)
• 6 sierpnia
  • Phillips Lee Goldsborough, amerykański polityk, senator ze stanu Maryland (zm. 1946)
  • Daniel Rambaut, irlandzki rugbysta (zm. 1937)
• 11 sierpnia – Tyburcjusz Arnaiz Munoz, hiszpański duchowny katolicki, błogosławiony (zm. 1926)
• 12 sierpnia – Josef Deitmer, niemiecki duchowny katolicki, biskup pomocniczy wrocławski (zm. 1929)
• 20 sierpnia – John Orr, szkocki rugbysta (zm. 1935)
• 25 sierpnia – Carl August Kronlund, szwedzki curler (zm. 1937)
• 3 września – Konstanty Laszczka, polski rzeźbiarz, malarz i grafik (zm. 1956)
• 4 września:
  • Maria Karłowska, założycielka Zgromadzenia Sióstr Pasterek, błogosławiona katolicka (zm. 1935)
  • Robert Warren, irlandzki rugbysta, sędzia sportowy (zm. 1940)
• 9 września – Józef Álvarez-Benavides de la Torre, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
• 10 września – Alexander Pohlmann, niemiecki polityk, burmistrz Katowic (zm. 1952)
• 28 września – Wacław Wolski, polski inżynier, wynalazca, przedsiębiorca naftowy i działacz społeczny, obrońca Lwowa (zm. 1922)
• 6 sierpnia – Phillips Lee Goldsborough, amerykański polityk, senator ze stanu Maryland (zm. 1946)
• 5 października – Matthew McEwan, szkocki rugbysta i sędzia sportowy (zm. 1899)
• 19 października – Stanisław Sokołowski, pionier polskiego leśnictwa, rzecznik utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego (zm. 1942)
• 25 października – Walter Leistikow, niemiecki malarz i grafik, współzałożyciel Berlińskiej Secesji (zm. 1908)
• 31 października – Wilfrid Michael Voynich, amerykański antykwarysta i kolekcjoner polskiego pochodzenia, odkrywca Manuskryptu Voynicha (zm. 1930)
• 2 listopada – Warren Harding, amerykański polityk, prezydent USA (zm. 1923)
• 10 listopada – Władysław Umiński, polski pisarz, prekursor literatury science-fiction (zm. 1954)
• 28 listopada – Maria Berchmana Leidenix, austriacka zakonnica, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1941)
• 8 grudnia – Jean Sibelius, fiński kompozytor (zm. 1957)
• 16 grudnia – Paulina od Serca Jezusa, włoska zakonnica działająca w Brazylii, założycielka Małych Sióstr Niepokalanego Poczęcia, święta katolicka (zm. 1942)
• 24 grudnia – Włodzimierz Ledóchowski, pułkownik c. i k. Armii, adiutant przyboczny ostatniego cesarza Austrii i króla Węgier (zm. 1933)
• 30 grudnia – Rudyard Kipling, brytyjski pisarz, autor „Księgi dżungli”, laureat Nagrody Nobla (zm. 1936)

data dzienna nieznana:

• Səkinə Axundzadə, azerska dramatopisarka (zm. 1927)
• József Déry, węgierski taternik, działacz turystyczny, turysta i sędzia (zm. 1937)
• William McCrum, irlandzki przedsiębiorca, piłkarz i działacz piłkarski (zm. 1932)
• Pierre Rabot, francuski żeglarz, medalista olimpijski

Zmarli

• 13 stycznia – Józef Dzierzkowski, polski pisarz i publicysta, prekursor lwowskiej cyganerii literackiej (ur. 1807)
• 19 stycznia – Pierre-Joseph Proudhon, francuski polityk, ekonomista, socjolog i dziennikarz (ur. 1809)
• 10 lutego – Heinrich Lenz, niemiecki fizyk (ur. 1804)
• 16 lutego – Tadeusz Wolański, polski archeolog, autor hipotezy o słowiańskim pochodzeniu Etrusków (ur. 1785)
• 5 marca – Heinrich Wilhelm Schott, austriacki botanik (ur. 1794)
• 23 marca – Antonín Pich, czeski znachor i zielarz (ur. 1795)
• 1 kwietnia – Giuditta Pasta, włoska śpiewaczka operowa, sopran (ur. 1797)
• 15 kwietnia – Abraham Lincoln, szesnasty prezydent USA (ur. 1809)
• 26 kwietnia – John Wilkes Booth, zabójca prezydenta Abrahama Lincolna (ur. 1838)
• 30 kwietnia – Robert FitzRoy, brytyjski żeglarz, wiceadmirał, gubernator Nowej Zelandii (ur. 1805)
• 25 maja – Magdalena Zofia Barat, francuska zakonnica, założycielka Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusa, święta katolicka (ur. 1779)
• 1 lipca – Ignacy Falzon, maltański duchowny katolicki, błogosławiony (ur. 1813)
• 13 sierpnia – Ignaz Semmelweis, wiedeński lekarz położnik, prekursor antyseptyki, współcześnie uznawany za jednego z pierwszych praktyków „evidence-based medicine” (ur. 1818)
• 26 sierpnia – Johann Franz Encke, niemiecki astronom (ur. 1791)
• 29 sierpnia – Robert Remak, polski i niemiecki lekarz, żydowskiego pochodzenia, twórca nowoczesnej embriologii (ur. 1815)
• 4 grudnia – Adolf Kolping, niemiecki ksiądz katolicki, błogosławiony (ur. 1813)
• 10 grudnia – Leopold I Koburg, pierwszy król Belgów (ur. 1790)
• 24 grudnia – Paula Elżbieta Cerioli,współzałożycielka Instytutu Zakonnego Sióstr Świętej Rodziny, święta katolicka (ur. 1816)
• 31 grudnia – Fredrika Bremer, szwedzka pisarka i feministka (ur. 1801)

Święta ruchome

• Tłusty czwartek: 23 lutego
• Ostatki: 28 lutego
• Popielec: 1 marca
• Niedziela Palmowa: 9 kwietnia
• Wielki Czwartek: 13 kwietnia
• Wielki Piątek: 14 kwietnia
• Wielka Sobota: 15 kwietnia
• Wielkanoc: 16 kwietnia
• Poniedziałek Wielkanocny: 17 kwietnia
• Wniebowstąpienie Pańskie: 25 maja
• Zesłanie Ducha Świętego: 4 czerwca
• Boże Ciało: 15 czerwca

Zobacz też

• 1865 w literaturze
• 1865 w muzyce
• 1865 w sztuce