1892

Ten artykuł od 2021-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Wydarzenia w Polsce

• 1 stycznia – przejęcie linii kolejowej Kraków-Lwów (dł. 242,37 km), oraz pozostałych elementów Kolei Galicyjskiej przez Cesarsko-Królewskie Koleje Państwowe. Było to elementem upaństwowiania kolei w Austro-Węgrzech.
• 31 stycznia – powstanie Polskiej Partii Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska Cieszyńskiego (PPSD).
• 1 maja – w Łodzi wybuchł strajk powszechny, zwany buntem łódzkim.
• 23 maja – krakowski kościół Ducha Świętego został wyburzony pod budowę miejskiego teatru; sprzeciwiający się tym planom Jan Matejko na znak protestu zrzekł się tytułu honorowego obywatela miasta.
• 18 września – na warszawskich Dynasach otwarto owalny tor kolarski WTC (długość 383 m, szerokość 6 m).
• Listopad – powstanie Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS).

Wydarzenia na świecie

• 7 stycznia – Abbas II został ostatnim kedywem Egiptu.
• 11 stycznia – późniejszy prezydent USA William McKinley został gubernatorem Ohio.
• 15 stycznia – w Kanadzie opublikowane zostały reguły gry w koszykówkę; gry wymyślonej przez Jamesa Naismitha.
• 31 stycznia – odbył się pierwszy w historii konkurs skoków narciarskich na skoczni narciarskiej w norweskim Holmenkollen.
• 28 lutego – Rudolf Diesel opatentował silnik wysokoprężny.
• 4 marca – niemiecki astronom Max Wolf odkrył planetoidę (325) Heidelberga.
• 15 marca:
  • powstał klub sportowy Liverpool.
  • Amerykanin Jesse Reno opatentował schody ruchome.
• 18 marca – niemiecki astronom Max Wolf odkrył planetoidę (328) Gudrun.
• 19 marca – austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (326) Tamara.
• 21 marca – niemiecki astronom Max Wolf odkrył planetoidę (329) Svea.
• 23 marca – Botho zu Eulenburg został premierem Prus.
• 14 maja – założono holenderski klub piłkarski Vitesse Arnhem.
• 15 maja – Giovanni Giolitti został premierem Włoch.
• 21 maja – w mediolańskim Teatro Dal Verme odbyła się premiera opery Pajace Ruggiera Leoncavalla.
• 22 maja – w Göteborgu rozegrano pierwszy w historii Szwecji oficjalny mecz piłki nożnej (Örgryte IS-IS Lyckans Soldate 1:0).
• 23 maja – w Syjamie (obecnie Tajlandia) otwarto pierwszy odcinek kolei (Bangkok-Ayutthaya).
• 24 maja – w Kownie uruchomiono pierwszą linię tramwaju konnego.
• 26 maja – zwodowano brytyjski transatlantyk SS Naronic.
• 31 maja – w wyniku pożaru w kopalni Marie koło czeskiego miasta Przybram zginęło 319 górników.
• 13 czerwca – w Kijowie uruchomiono pierwszą linię tramwaju elektrycznego.
• 25 czerwca – w Turynie założono Międzynarodową Federację Wioślarską.
• 8 lipca – pożar zniszczył Saint John’s na Nowej Fundlandii.
• 25 lipca – założono klub piłkarski Hertha BSC.
• 17 sierpnia – Francja i Rosja zawarły sojusz wojskowy zwany „dwuporozumieniem”, zalążek późniejszej ententy.
• 9 września – amerykański astronom Edward Emerson Barnard odkrył księżyc Jowisza Amalteę.
• 5 października – w trakcie strzelaniny po napadzie na bank w Coffeyville w stanie Kansas, zginęli wszyscy, oprócz jednego, członkowie gangu Daltonów.
• 26 października – wodowanie statku Fram, który służył w wyprawach arktycznych i antarktycznych Fridtjofowi Nansenowi, Ottonowi Sverdrupowi i Roaldowi Amundsenowi.
• 31 października – Arthur Conan Doyle wydał zbiór opowiadań Przygody Sherlocka Holmesa.
• 8 listopada – Dania: wykonano ostatni wyrok śmierci.
• 17–23 listopada – odbył się zjazd polskich socjalistów w Paryżu. Uchwalono program Polskiej Partii Socjalistycznej.
• 23 listopada – francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę Tercidina.
• 9 grudnia – francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę Dembowska.
• 18 grudnia – w Petersburgu odbyła się premiera baletu Dziadek do orzechów z muzyką Piotra Czajkowskiego.
• 22 grudnia – powstał klub sportowy Newcastle United.
• Początek prac wykopaliskowych w Delfach.
• W Charlottenburgu rozegrano pierwszy bieg sztafetowy 4 × 100 m (zamiast pałeczki stosowano klepnięcie poniżej pleców).
• W Falun odbyły się pierwsze zawody w rzucie oszczepem.
• Brytyjczyk Cecil Lee jako pierwszy lekkoatleta przebiegł 100 m w czasie poniżej 11 s (jego wynik: 10,8 s).

Urodzili się

• 1 stycznia – Manuel Roxas, filipiński polityk, prezydent Filipin (zm. 1948)
• 2 stycznia – Zoltán Meszlényi, węgierski biskup katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1953)
• 3 stycznia – John Ronald Reuel Tolkien, angielski filolog i pisarz fantasy, autor m.in. Hobbita, Władcy Pierścieni i Silmarillionu (zm. 1973)
• 9 stycznia – Eva Kelly Bowring, amerykańska polityk, senator ze stanu Nebraska (zm. 1985)
• 10 stycznia – Melchior Wańkowicz, polski pisarz i publicysta (zm. 1974)
• 14 stycznia – Martin Niemöller, niemiecki pastor luterański, teolog i działacz antynazistowski (zm. 1984)
• 16 stycznia - Antoni Owsionka, polski major łączności, prawnik, uczestnik powstania warszawskiego (zm. 1944)
• 18 stycznia – Oliver Hardy, amerykański komik z duetu Flipa i Flapa (zm. 1957)
• 19 stycznia:
  • Mady Christians, austriacko-amerykańska aktorka (zm. 1951)
  • Rose Stradner, austriacko-amerykańska aktorka (zm. 1951)
• 23 stycznia - Franciszek Dyzert, polski stolarz, działacz śpiewaczy (zm. 1945)
• 24 stycznia – Sylwester Stachiewicz, major intendent Wojska Polskiego (zm. 1940)
• 25 stycznia – Paweł Gettel, polski działacz społeczny i samorządowy, prezydent Kielc (zm. 1974)
• 1 lutego – Stanisław Guzicki, inżynier mechanik, profesor Politechniki Śląskiej, działacz komunistyczny (zm. 1976)
• 2 lutego:
  • Stanisław Grolicki, polski aktor (zm. 1947)
  • Cuno Hoffmeister, niemiecki astronom (zm. 1968)
• 3 lutego – Juan Negrín, hiszpański polityk, premier Hiszpanii (zm. 1956)
• 10 lutego – Christian Staib, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1956)
• 11 lutego:
  • Max Alfthan, fiński żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1960)
  • Teodor Chmielowski, major artylerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1920)
• 26 lutego – Julian Ejsmond, polski pisarz i poeta (zm. 1930)
• 28 lutego – Roman Odzierzyński, polski generał, polityk, premier RP na uchodźstwie (zm. 1975)
• 29 lutego – Vilmos Apor, węgierski biskup katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1945)
• 2 marca – Adam Tarnowski, polski dyplomata, polityk (zm. 1956)
• 4 marca – Gunnar Asther, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1974)
• 6 marca – Iwan Czmoła, ukraiński działacz społeczny i wojskowy (zm. 1941)
• 8 marca – Władysław Horyd, kapitan piechoty Wojska Polskiego (zm. 1937)
• 10 marca – Arthur Honegger, szwajcarski kompozytor (zm. 1955)
• 11 marca – Tadeusz Tański, polski konstruktor samochodowy, inżynier mechanik, wynalazca (zm. 1941)
• 16 marca:
  • Nikołaj Kondratiew, rosyjski ekonomista (zm. 1938)
  • Marian Zyndram-Kościałkowski, polski polityk, wojewoda białostocki, prezydent Warszawy, minister spraw wewnętrznych, premier RP (zm. 1946)
• 17 marca - Aleksandra Beļcova, rosyjska i łotewska malarka (zm. 1981)
• 20 marca – Jerzy Bohdan Rychliński, polski prozaik marynista, tłumacz, sędzia Sądu Najwyższego (zm. 1974)
• 23 marca – Matylda Chorzelska, polska działaczka niepodległościowa i farmaceutka (zm. 1943)
• 28 marca:
  • Stanisław Dąbek, polski pułkownik, dowódca Lądowej Obrony Wybrzeża podczas kampanii wrześniowej (zm. 1939)
  • Rudolf Gundlach, polski major, inżynier, konstruktor, wynalazca (zm. 1957)
• 29 marca – József Mindszenty, węgierski duchowny katolicki, arcybiskup Ostrzyhomia, prymas Węgier, kardynał, Sługa Boży (zm. 1975)
• 30 marca – Stefan Banach, polski matematyk (zm. 1945)
• 31 marca – Stanisław Maczek, polski generał, dowódca 10 Brygady Kawalerii podczas kampanii wrześniowej, dowódca 1 Dywizji Pancernej walczącej na froncie zachodnim i 1 Korpusu Polskiego (zm. 1994)
• 4 kwietnia – Karl Wilhelm Reinmuth, niemiecki astronom (zm. 1979)
• 8 kwietnia:
  • Rose McConnell Long, amerykańska polityk, senator ze stanu Luizjana (zm. 1970)
  • Mary Pickford, amerykańska aktorka filmowa, gwiazda kina niemego (zm. 1979)
• 10 kwietnia – Wacław Długosz, polski polityk, poseł na Sejm RP, wicemarszałek Sejmu (zm. 1967)
• 13 kwietnia – Helena Dłuska, polska taterniczka (zm. 1921)
• 14 kwietnia – Zygmunt Choromański, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy warszawski (zm. 1968)
• 17 kwietnia – Józef Kaczkowski, polski działacz samorządowy, prezydent Dąbrowy Górniczej, prezydent Sosnowca (zm. 1954)
• 18 kwietnia – Bolesław Bierut, polski działacz komunistyczny, polityk, prezydent Polski, premier Polski, I sekretarz KC PZPR (zm. 1956)
• 19 kwietnia – Germaine Tailleferre, francuska kompozytorka (zm. 1983)
• 2 maja – Manfred von Richthofen, pruski arystokrata, pułkownik lotnictwa, as myśliwski z I wojny światowej (zm. 1918)
• 5 maja
  • Antoni Perulles Estivill, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
  • Dorothy Garrod, brytyjska archeolog (zm. 1968)
• 7 maja – Josip Broz Tito, jugosłowiański przywódca komunistyczny (zm. 1980)
• 8 maja – Stanisław Sosabowski, polski dowódca wojskowy, generał, dowódca 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej (zm. 1967)
• 9 maja
  • Percival Bailey, amerykański neurochirurg, neuropatolog, psychiatra (zm. 1973)
  • Zyta Burbon-Parmeńska, cesarzowa Austrii (zm. 1989)
  • Ștefan Foriș, rumuński polityk komunistyczny pochodzenia węgierskiego (zm. 1946)
  • Marek Szwarc, polski malarz, rzeźbiarz pochodzenia żydowskiego (zm. 1958)
• 11 maja – Maria Mayen, austriacka aktorka (zm. 1978)
• 23 maja – Władysław Ziętkiewicz, pułkownik piechoty Wojska Polskiego, taternik, działacz narciarski i pionier narciarstwa wysokogórskiego (zm. 1940)
• 28 maja – Josef Dietrich – SS-Oberstgruppenführer i generał pułkownik Waffen-SS (zm. 1966)
• 1 czerwca – Amanullah Chan, król Afganistanu (zm. 1960)
• 2 czerwca – James Fitzpatrick, amerykański sportowiec, medalista olimpijski (zm. 1973)
• 6 czerwca:
  • Leon Kozłowski, polski archeolog i polityk, premier rządu II RP (zm. 1944)
  • Czesław Szyndler, pułkownik uzbrojenia Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari (zm. 1950)
• 18 czerwca – Edward Steuermann, amerykański pianista, pedagog i kompozytor (zm. 1964)
• 24 czerwca – Jan Stepa, polski duchowny katolicki, biskup tarnowski (zm. 1959)
• 25 czerwca – Shirō Ishii, japoński zbrodniarz wojenny, dowódca jednostki 731 (zm. 1959)
• 29 czerwca – Józef Maliszewski, polski aktor (zm. 1972)
• 4 lipca – Józef Putek, polski pisarz, doktor praw, działacz ruchu ludowego (zm. 1974)
• 8 lipca – Jerzy Schoen-Wolski, polski kapitan (zm. 1940)
• 9 lipca – Erik Herseth, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1993)
• 10 lipca – Spessard Holland, amerykański polityk, senator ze stanu Floryda (zm. 1971)
• 12 lipca – Bruno Schulz, polski prozaik, krytyk literacki, grafik i rysownik żydowskiego pochodzenia (zm. 1942)
• 14 lipca – Bertil Bothén, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1966)
• 18 lipca – Arthur Friedenreich, brazylijski piłkarz (zm. 1969)
• 20 lipca – Jan Henryk Jedynak, polski działacz ludowy, polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1966)
• 23 lipca – Haile Selassie I, cesarz Etiopii (zm. 1975)
• 25 lipca – Otto Aust, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1943)
• 2 sierpnia – Jack Warner, przedsiębiorca amerykański, współzałożyciel wytwórni filmowej Warner Bros. (zm. 1978)
• 6 sierpnia – Kazimiera Iłłakowiczówna, polska poetka (zm. 1983)
• 8 sierpnia – Wall Doxey, amerykański polityk, senator ze stanu Missisipi (zm. 1962)
• 11 sierpnia – Władysław Anders, polski generał, polityk, Naczelny Wódz i Generalny Inspektor Sił Zbrojnych RP na uchodźstwie (zm. 1970)
• 15 sierpnia:
  • Louis de Broglie, francuski fizyk, laureat Nagrody Nobla w 1929 za odkrycie falowej natury elektronów (zm. 1987)
  • Gösta Lundqvist, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1944)
• 20 sierpnia:
  • George Aiken, amerykański polityk, senator ze stanu Vermont (zm. 1984)
  • Stanisław Jaster, żołnierz Legionów Polskich, major WP, kawaler orderu Virtuti Militari (zm. 1942)
• 22 sierpnia – Stefan Zbrożyna, polski działacz niepodległościowy, prezydent Płocka (zm. 1971)
• 24 sierpnia – Anna Kokołowicz (Maria Rajmunda od Jezusa i Maryi), polska nazaretanka, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1943)
• 2 września – Lazër Shantoja, albański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1945)
• 6 września – Ludwik Wilczyński, oficer Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari (zm. po 1945)
• 9 września – Nils Westermark, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1980)
• 10 września – Arthur Compton, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1962)
• 14 września – María de la Purificación Vidal Pastor, hiszpańska działaczka Akcji Katolickiej, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
• 16 września
  • Włodzimierz Bobrownicki, polski chemik technolog, wykładowca akademicki (zm. 1980)
  • Marcin Gawłowski, polski major piechoty (zm. 1959)
  • Stanisław Jóźwiak, polski polityk, poseł na Sejm i II Rady Narodowej RP (zm. 1964)
• 24 września – Franciszek Polniaszek, polski wojskowy, kawaler Virtuti Militari, zamordowany w kwietniu 1940 roku w Charkowie
• 26 września – Bronisław Szwalm, nauczyciel, krajoznawca, turysta, regionalista, organizator turystyki, patron Oddziału Nauczycielskiego PTTK w Łodzi (zm. 1969)
• 30 września – Władysław Miegoń, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1942)
• 2 października – Emanuel Martin Sierra, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
• 6 października – Zdzisław Wincenty Przyjałkowski, polski generał brygady (zm. 1971)
• 8 października – Marina Cwietajewa (ros. Марина Ивановна Цветаева), rosyjska pisarka, poetka (zm. 1941)
• 20 października – Jan Stanisław Bystroń, polski etnolog i socjolog (zm. 1964)
• 22 października – Harry King Goode, angielski pilot myśliwski (zm. 1942)
• 24 października – Rafał Malczewski, polski malarz, publicysta i taternik (zm. 1965)
• 26 października – Antoni Silvestre Moya, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
• 29 października – Stanisław Ostrowski, prezydent RP na Uchodźstwie (zm. 1982)
• 2 listopada – Pál Ábrahám, węgierski kompozytor operetkowy (zm. 1960)
• 6 listopada – Andrzej Huszno, polski ksiądz, założyciel Polskiego Narodowego Kościoła Prawosławnego (zm. 1939)
• 7 listopada - Stanisław Głąbiński, polski duchowny katolicki
• 10 listopada – Frank A. Barrett, amerykański prawnik, polityk, senator ze stanu Wyoming (zm. 1962)
• 22 listopada – Emma Tillman, amerykańska superstulatka (zm. 2007)
• 28 listopada – Andrzej Płachta, polski podpułkownik obserwator (zm. 1974)
• 29 listopada:
  • Franciszek Brodniewicz, polski aktor (zm. 1944)
  • Jerzy Czeszejko-Sochacki, polski polityk socjalistyczny i komunistyczny, poseł na Sejm RP (zm. 1933)
• 3 grudnia - Lola Landau, niemiecka pisarka, pochodzenia żydowskiego (zm. 1990)
• 4 grudnia – Francisco Franco, hiszpański generał i polityk, dyktator Hiszpanii (zm. 1975)
• 5 grudnia – Julian Kulski, polski polityk, prezydent Warszawy (zm. 1976)
• 10 grudnia – Maria od Jezusa Ukrzyżowanego Petković, założycielka Córek Miłosierdzia, błogosławiona katolicka (zm. 1966)
• 12 grudnia – Ansgary Malina, polski kompozytor, franciszkanin (zm. 1969)
• 17 grudnia – Leslie William Sutherland, australijski as lotnictwa (zm. 1967)
• 23 grudnia:
  • Maria Crocifissa Gargani, włoska zakonnica, założycielka Apostołek Najświętszego Serca, błogosławiona katolicka (zm. 1973)
  • Franciszek Rogaczewski, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1940)
• 26 grudnia – Štefan Krčméry, słowacki duchowny ewangelicki, poeta, redaktor (zm. 1955)
• 29 grudnia:
  • Ludomił Rayski, polski generał pilot (zm. 1977)
  • Maria Imelda (Jadwiga Karolina Żak), polska nazaretanka, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1943)
• data dzienna nieznana:
  • Peldżidijn Genden, mongolski polityk komunistyczny i rewolucjonista, formalna głowa państwa mongolskiego w latach 1924–1927 oraz premier Mongolskiej Republiki Ludowej w latach 1932–1936 (zm. 1937)
  • Konstantin Pszenicyn, radziecki działacz partyjny i państwowy (zm. 1937)

Zmarli

Święta ruchome

• Tłusty czwartek: 25 lutego
• Ostatki: 1 marca
• Popielec: 2 marca
• Niedziela Palmowa: 10 kwietnia
• Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa: 10 kwietnia
• Wielki Czwartek: 14 kwietnia
• Wielki Piątek: 15 kwietnia
• Wielka Sobota: 16 kwietnia
• Wielkanoc: 17 kwietnia
• Poniedziałek Wielkanocny: 18 kwietnia
• Wniebowstąpienie Pańskie: 26 maja
• Zesłanie Ducha Świętego: 5 czerwca
• Boże Ciało: 16 czerwca

Zobacz też

• 1892 w filmie
• 1892 w muzyce
• 1892 w literaturze
• 1892 w sztuce