1 Morski Pułk Strzelców (II RP)

1 Morski Pułk Strzelców
Ilustracja
Kwatera Wojenna żołnierzy w Białej
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1939

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

„Morski”

Tradycje
Rodowód

1 Morski Batalion Strzelców

Kontynuacja

1 Morski Pułk Strzelców im. płk. Stanisława Dąbka
Oddział Zabezpieczenia Marynarki Wojennej im. płk. Stanisława Dąbka
Komenda Portu Wojennego Gdynia im. gen. bryg. Stanisława Dąbka

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Kazimierz Pruszkowski

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Wejherowo

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

Lądowa Obrona Wybrzeża

Odznaczenia
Ag virtuti.jpg
Pomnik bohaterskich żołnierzy Pułku broniących Polski przed Niemcami w 1939 (cmentarz w Redzie)

1 Morski Pułk Strzelców (1 mps) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Historia oddziału

Pułk nie występował w organizacji pokojowej Wojska Polskiego. Został zmobilizowany 24 sierpnia 1939 roku przez 1 Morski Batalion Strzelców.

Pułk składał się z dwóch batalionów, w których służyło 1841 oficerów, podoficerów i strzelców. Jednostka była jednym z głównych trzonów systemu obronnego Wybrzeża w ramach Lądowej Obrony Wybrzeża, której dowódcą był płk Stanisław Dąbek. Zadaniem Pułku było: jak najdłużej bronić od zachodu dostępu do Gdyni w pasie ok. 15 km. W przypadku uderzenia przeważających sił niemieckich, opóźnić ich działania na kierunku Wejherowo – Gniewino – Kępa Oksywska.

Od 1 września 1939 pułk był atakowany przez przeważające wojska niemieckie. Walczył głównie z oddziałami 207 Dywizji Piechoty, 32 Pułku Straży Granicznej, 5 Pułku Kawalerii i Batalionu SS-Heimwehr Danzig. Linia obrony została utrzymana do 7 września, jednak przygniatająca przewaga wroga zmusiła jego oddziały do wycofania się. W dniach 8-9 września bronił Redy, jednak otrzymał rozkaz koncentracji na Kępie Oksywskiej, gdzie walczył aż do kapitulacji 19 września.

W czasie 19 dni ciągłej walki straty Pułku wyniosły: około 900 zabitych i rannych. W grupie oficerów straty wyniosły 61%, zaś w grupie strzelców 48%. Za czyny wyjątkowego męstwa na polu bitwy w obronie Wybrzeża w 1939, na wniosek Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari, w 1966 nadano 1 Morskiemu Pułkowi Strzelców Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (nr 13281)[1]

Obsada personalna pułku 1 września 1939

Dowództwo

  • dowódca – ppłk Kazimierz Pruszkowski
  • adiutant – kpt. Bronisław Słomczyński (ranny 14 IX 1939)
  • oficer mobilizacyjny – kpt. Konstanty Mizer
  • oficer OPL - ppor. mar. Włodzimierz Cybulski
  • kwatermistrz – kpt. Tadeusz Deszyński
  • oficer płatnik – por. Stanisław Sulatycki
  • oficer żywnościowy – por. Wojciech Stachura
  • lekarz – kpt. dr Kazimierz Dobrowolski
  • dowódca plutonu zwiadu – por. Tadeusz Dworzański
  • dowódca plutonu artylerii piechoty – kpt. art. Kazimierz Makarowski
    • zastępca dowódcy plutonu artylerii piechoty – ppor. rez. Edward Obertyński
  • dowódca plutonu przeciwpancernego – por. Włodzimierz Biernacki († 14 IX 1939 Stary Dwór)
  • dowódca plutonu łączności – kpt. Stanisław Busiakiewicz
  • dowódca plutonu pionierów – kpt. Mieczysław Dąbrowski (ranny 13 IX 1939)
  • dowódca plutonu przeciwgazowego – por. Tadeusz Żeglicki († 18 IX 1939 Oksywie)

I batalion

  • dowódca batalionu – mjr Seweryn Karol Byszek
  • adiutant - ppor. rez. Jan Henryk Kwiatkowski (ranny 12 IX 1939)
  • oficer płatnik - ppor. rez. Roland Zalesiński
  • oficer żywnościowy - ppor. rez. Józef Mertka
  • 1 kompania – kpt. Wacław Skubik († 13 IX 1939 Gdynia)
    • I pluton - ppor. rez. Walenty Brej
    • II pluton - ppor. rez. Adolf Śledź († 13 IX 1939)
    • III pluton - ppor. rez. Paweł Pankau († 7 IX 1939), następnie ppor. rez. Stefan Jasiuk († 13 IX 1939)
  • 2 kompania – kpt. Stanisław Jan Kosek († 9 IX 1939 Gdynia), następnie por. Jan Penconek († 13 IX 1939)
    • I pluton - ppor. Andrzej Chudy
    • II pluton - ppor. rez. Franciszek Soppa
    • III pluton - ppor. rez. Telesfor Sobczak
  • 3 kompania – kpt. Tadeusz III Nowicki (ranny 12 IX 1939)
    • I pluton - ppor. Ireneusz Ornoch
    • II pluton - ppor. rez. Józef Łozewicz
    • III pluton - ppor. rez. Józef Jan Kotowicz (ranny 12 IX 1939)
  • 1 kompania ckm – por. Tadeusz Kazimierz Witoszyński
    • dowódcy plutonów:
      • ppor. rez. Wojciech Kłosowski († 11 IX 1939)
      • ppor. rez. Franciszek Płotek
      • ppor. rez. Leon Rydz
      • ppor. rez. Edmund Groszewski (ranny 17 IX 1939)
      • ppor. rez. Aleksander Kropidłowski
      • ppor. rez. Józef Niedziałek
      • ppor. rez. Franciszek Widrowski

II batalion

  • dowódca batalionu – kpt. Franciszek Twardowski † 19 IX 1939 Oksywie
  • adiutant - ppor. rez. Leon Bordin
  • oficer płatnik - ppor. rez. Antoni Paszkowski
  • oficer żywnościowy - ppor. rez. Hieronim Przekwas
  • 4 kompania – ppor. Stanisław Skowron
    • I pluton - ppor. rez. Feliks Stałkowski
    • II pluton - ppor. rez. Stanisław Gołuchowski
    • III pluton - ppor. rez. Jerzy Iwanow
  • 5 kompania – por. Michał Spiegolski
    • I pluton - ppor. rez. Jerzy Tadeusz Lachmayer
    • II pluton - ppor. rez. Aleksander Szatkowski (ranny 14 IX 1939)
    • III pluton - ppor. rez. Florian Wysocki
  • 6 kompania – ppor. Alfons Bruno Olkiewicz[a]
    • I pluton - ppor. rez. Stefan Kisielewski († 13 IX 1939)
    • II pluton - ppor. rez. Mieczysław Boryczko (zaginiony 14-15 IX 1939)
    • III pluton - ppor. rez. Antoni Franciszek Owsiany († 13 IX 1939)
  • 2 kompania ckm – ppor. Stanisław Michalik
    • I pluton - ppor. rez. Franciszek Schlosser
    • II pluton - ppor. rez. Paweł Szefka
    • III pluton - ppor. rez. Kazimierz Makurat
    • IV pluton - ppor. rez. Emil Jan Paustian
    • V pluton - ppor. rez. Gabriel Kwiatkowski (ranny 12 IX 1939)

Uwagi

  1. ↑ Płk Alfons Bruno Olkiewicz ur. 6 kwietnia 1914 w Bydgoszczy, w rodzinie Bronisława[2]. Dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II A Prenzlau i Oflagu II E Neubrandenburg. Zmarł 4 czerwca 1996[3].

Przypisy

  1. ↑ Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, A.XII.77, Zarządzenie Rady Trzech z 11 listopada 1966 roku.
  2. ↑ Straty ↓.
  3. ↑ Tomasz Honkisz. Kronika : Zmarli. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (158), s. 341, 1996. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. ISSN 0043-7182. .

Bibliografia

  • Wacław Tym, Andrzej Rzepniewski: Gdynia 1939. Relacje uczestników walk lądowych. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-7187-5.
  • Wacław Tym, Andrzej Rzepniewski: Kępa Oksywska 1939. Relacje uczestników walk lądowych. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-7210-3.
  • Paweł Sulich: 1 i 2 Morski Pułk Strzelców. Gdańsk: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-8164-221-7.

Linki zewnętrzne

Piechota Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej
Dywizje piechoty
Rezerwowe
dywizje piechoty
Brygady piechoty
Pułki piechoty
Rezerwowe
i ochotnicze
pułki piechoty
1939
1920
Bataliony piechoty

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Ag virtuti.jpg
Srebrny krzyż Virtuti militari
Biała koło Wejherowa. Panorama.jpg
Autor: Tomulus64, Licencja: CC BY 3.0
Kwatera Wojenna żołnierzy 1 Morskiego Pułku Strzelców z Wejherowa poległych w obronie Polski w wojnie obronnej 1939 r.

Pułk ten wchodził w skład zgrupowania Lądowej Obrony Wybrzeża mającego za zadanie osłonę od strony lądu miasta Gdyni i baz Marynarki Wojennej na Oksywiu i Helu. Siły zgrupowania stanowiło około 15400 żołnierzy Polskich wraz z 2000 ochotnikami z Gdyni, 500 junakami, 300 zwolnionymi więźniami, 120 harcerzami. Naprzeciwko nich stanęło ponad 40 tysięcy żołnierzy Niemieckich dysponujących bronią pancerną, wspieranych przez okręty Kriegsmarine i samoloty Luftwaffe. Siły polskie już w pierwszych dniach wojny zostały odcięte od reszty kraju i były zdane tylko na siebie. Do 9 września walczyli na wysuniętych pozycjach stopniowo wycofując się na Kępę Oksywską gdzie trwali do 19 września walcząc do końca, nie poddając się, byli brani do niewoli z bronią w ręku albo ginęli. 1 MPS wyruszył na front w składzie 1840 osób, w ciągłych walkach toczonych w dzień i w nocy rozbite oddziały były odtwarzane, uzupełniane i kierowane do kolejnych bojów. Straty wyniosły 279 poległych i 575 rannych - około 49% stanu wyjściowego. Większość poległych z 1 MPS spoczywa na gdyńskich cmentarzach - w Redłowie i Witominie. Dalsze kwatery wojenne liczące po kilkudziesięciu lub kilkunastu poległych rozsiane są po całym obszarze walk: w Wejherowie, Redzie, Rumi, Kosakowie, na Oksywiu i wielu innych miejscach. Tutaj, w Białej, leży 28 żołnierzy 1 Morskiego Pułku Strzelców z Wejherowa i 1 osoba cywilna poległych 7 i 8 września w zażartych walkach po przełamaniu przez Niemców polskiej obrony i dostaniu się na nieumocnione zaplecze. Zebrał ich z pola walki i pochował leśniczy Augustyn Dopke.

Cmentarz położony w lesie, w niewielkiej odległości od DW224, odnowiony kilka lat temu. W pobliżu parking z ławkami i stolikami. Dojazd gruntową drogą oznaczoną znakiem z symbolem miejsca walki i męczeństwa.