1 Pułk Artylerii (LP)

1 Pułk Artylerii
Ilustracja
Działa górskie 7 cm M.75 wspierające II Brygadę Legionów Polskich
Historia
Państwo Austro-Węgry
Sformowanie1914
Rozformowanie1918
Tradycje
Kontynuacja1 Pułk Artylerii Lekkiej Legionów
Dowódcy
Pierwszymjr Ottokar Brzoza-Brzezina
Działania zbrojne
I wojna światowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnychWojska lądowe
Rodzaj wojskartyleria
PodległośćLegiony Polskie
Grupa oficerów artylerii legionowej z mjr. Ottokarem Brzozą-Brzeziną

1 Pułk Artylerii (1 pa) – oddział artylerii lekkiej Legionów Polskich.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Kpt. Ottokar Brzoza-Brzezina, wykonując polecenie Józefa Piłsudskiego, już 27 sierpnia 1914 zorganizował oddział artylerii pod nazwą „Kadra Artylerii Legionów Polskich”. Liczył on w owym czasie 121 ludzi. 1 września 1914 został przeniesiony do Krakowa, do koszar austriackich w Przegorzałach. Początkowo uzbrojenie podstawowe oddziału stanowiło 20 przestarzałych armat górskich 7 cm M.75 kal. 66 mm. W wyniku nieformalnych działań kpt. Brzozy udało się zdobyć pozostałe wyposażenie dla oddziału. 30 września 1914 rozkazem Komendy Legionów utworzono 1 pułk artylerii[1].

W skład jego wchodziły:

Pułk wchodził do walki bezpośrednio po sformowaniu poszczególnych pododdziałów. Wspierał walkę piechoty działając dywizjonami a nawet pojedynczymi bateriami.

Pierwsze strzały do nieprzyjaciela oddała 2 bateria 26 października 1914 roku o godz. 9:40 pod Nadwórną i Mołotkowem podczas walk pod Rafajłową.

Baterie kilkakrotnie przechodziły reorganizacje. Po wyczerpaniu nieprodukowanej już amunicji i rozkalibrowaniu większości armat działa zostały wymienione na typowe:

W sierpniu 1915 pułk sformował baterię konną, której dowództwo objął por. Edmund Knoll-Kownacki. Bateria ta uczestniczyła m.in. w walkach pod Raśną.

W listopadzie 1915 1 pułk artylerii Legionów po raz pierwszy został zebrany w jednym miejscu i połączony w zwarty oddział. Do lata 1916 stał na pozycjach nad Styrem.

Wiosną 1916 przystąpiono do reorganizacji pułku. Rozformowane zostały 3, 5 bateria oraz bateria konna. Z ich składu utworzono trzecie plutony w pozostałych bateriach i sformowano nową 3 baterię. W kwietniu zaczęto organizować dywizjon haubic M.1899 kalibru 10 cm. Do chwili rozpoczęcia walk zdołano utworzyć 1 baterię.

Po przejściu linii frontu pod Rarańczą w nocy z 15 na 16 lutego 1918 części Polskiego Korpusu Posiłkowego, pułk został rozbrojony przez wojska austriackie, a żołnierze internowani.

Do zakończenia wojny dotrwała jedynie siedmiodziałowa bateria mieszana w ramach Polskiej Siły Zbrojnej złożona z zaprzysiężonych Królewiaków.

Żołnierze baterii, po odzyskaniu niepodległości, weszli w skład 2 pułku artylerii polowej.

Struktura organizacyjna wiosną 1916

Nieznany oficer (z prawej strony) i bombardier Jan Wiatr z 1 Pułku Artylerii Legionów Polskich, odznaczony srebrnym krzyżem Orderu „Virtuti Militari”

Dowództwo

Oddział sztabowy
I Dywizjon Polowy

II Dywizjon Polowy

Dywizjon Haubic

4 x kolumny amunicyjne
kolumna prowiantowa
warsztaty pułkowe

Żołnierze pułku

Komendanci pułku
Kawalerowie Virtuti Militari
Order Virtuti Militari

Żołnierze byłego 1 Pułku Artylerii Legionów Polskich odznaczeni 17 maja 1922 Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[5][6]

  1. kpt. Adolf Abram nr 7500
  2. mjr Józef Beck nr 3451
  3. ppłk Marian Bolesławicz nr 7501
  4. ś.p. ppor. Stanisław Borzęcki nr 7691
  5. płk Ottokar Brzoza-Brzezina nr 7502
  6. kpt. Andrzej Czerwiński nr 7504
  7. kpt. Stefan Czerwiński nr 7503
  8. ppłk Antoni Durski-Trzaska nr 7505
  9. mjr Jerzy Englisch nr 7506
  10. mjr Władysław Filipkowski nr 7507
  11. mjr Wojciech Fyda nr 7508
  12. por. Władysław Gąsior * nr 7510
  13. ś.p. kan. LP Stefan Gzowski * nr 7690
  14. ppłk Roman Gliniecki nr 5939
  15. mjr Michał Gnoiński nr 7509
  16. por. Józef Antoni Heriadin nr 7511
  17. mjr Feliks Kamiński nr 5940
  18. kpt. Jan Kijowski nr 5941
  19. mjr Władysław Kiliński nr 7512
  20. kpt. Józef Kleiber nr 7513
  21. mjr Zygmunt Klingier nr 5932
  22. ogn. Franciszek Konior nr 7514
  23. wachm. szt. Henryk Kostrzyca nr 7515
  24. kpr. Jan Kowalik nr 7516
  25. kpr. Stefan Kowalik nr 7517
  26. kpr. Feliks Kubusiewicz nr 7518
  27. mjr Stanisław Künstler nr 7519
  28. kpr. Tadeusz Kułakowski nr 7520
  29. mjr lek. dr Ryszard Kunicki nr 7521
  30. kpr. Kazimierz Kuś nr 7522
  31. śp. ppor. Włodzimierz Łapicki nr 7523
  32. kpt. Kazimierz Machczyński nr 7525
  33. por. Jan Maciejski[7] nr 7524
  34. mjr Mieczysław Maciejowski nr 7527
  35. mjr Stanisław Mańkowski nr 7526
  36. kpt. Eugeniusz Mięsowicz nr 7528[8]
  37. śp. bomb. Łucjan Nowicki nr 7688
  38. ppłk Karol Nowak nr 5938
  39. mjr Stanisław Piotrowski nr 7529
  40. mjr Zdzisław Zych-Płodowski nr 7530
  41. por. Józef Pyrek nr 7531
  42. bp. ogn. dr Stanisław Reich nr 7686
  43. kpr. Stanisław Ratajski nr 7532
  44. płk Władysław Jaxa-Rożen nr 7533
  45. por. Rafał Sadowski nr 7534
  46. kpt. Teofil Schab nr 7535
  47. por. Antoni Śpiewak nr 7537
  48. kpt. Marian Sroczyński nr 7538
  49. kpt. lek. Władysław Szpil nr 7539
  50. kpt. Julian Tomaszewski nr 7540
  51. ppor. rez. Aleksander Wernik nr 7541
  52. por. Walenty Wesołowski nr 5943
  53. plut. Jan Wiatr nr 7542
  54. ppłk Aleksander Wieleżyński nr 7545
  55. mjr Andrzej Wilk nr 7544
  56. kpt. Stanisław Witkowski nr 7543
  57. mjr Kasper Wojnar nr 7546
  58. śp. kan. Józef Bolesław Ziemiański nr 7687
  59. kpt. Jerzy Zapolski nr 5944
Oficerowie
Legioniści

Upamiętnienie

6 sierpnia 1939, podczas uroczystości 25. rocznicy zbrojnego Czynu Legionów, w Przegorzałach została odsłonięta tablica pamiątkowa[9].

Przypisy

  1. Baumfeld 1917 ↓, s. 10.
  2. Awansowany z dniem 11 listopada 1914 r. do stopnia kapitana.
  3. Awansowany z dniem 11 listopada 1914 r. do stopnia porucznika.
  4. Pełnił jednocześnie obowiązki dowódcy pułku.
  5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 30 grudnia 1922 roku, s. 945-946.
  6. Lewicki 1929 ↓, s. 55-56.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 68 z 19 lipca 1924, s. 396, sprostowano nazwisko z „Maciej” na „Maciejski”.
  8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 66 z 13 lipca 1924, s. 386.
  9. W 25-tą rocznicę zbrojnego Czynu Legionów. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 177 z 8 sierpnia 1939. 

Bibliografia

  • Gustaw Baumfeld: Artyleryi Legionów Pułk Pierwszy. Kraków: Nakładem Księgarni K. Wojnara (Wł. M. Skulska), 1917.
  • Wacław Chocianowicz: Dzieje 1 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów Józefa Piłsudskiego. Londyn 1967.
  • Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914–1939. Londyn: Koło Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
  • Włodzimierz Kozłowski, Artyleria polskich formacji wojskowych podczas I wojny światowej, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1993, ISBN 83-7016-697-0, OCLC 830052646.
  • Roman Lewicki: Zarys historji wojennej 1-go pułku artylerii polowej Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
  • Roman Łoś, Artyleria polska 1914-1939, Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991, ISBN 83-11-07772-X, OCLC 830057069.
  • Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Lekkiej. Pruszków 1995.

Media użyte na tej stronie

Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy
Ag virtuti.jpg
Srebrny krzyż Virtuti militari
Wiatr Jan, bombardier Legionów Polskich.jpg
Autor: Zalasem1, Licencja: CC BY 3.0
Wiatr Jan, ur. 15.12.1895r. w Stróżach Niżnych, żołnierz , bombardier 1 Pułku Artylerii Legionów Polskich, odznaczony srebrnym krzyżem Orderu „Virtuti Militari”
8 cm FK M5 cannon 1.jpg
Autor: Peter Forster from Centobuchi, Italy, Licencja: CC BY-SA 2.0
Austro-Hungarian 8 cm FK M. 5/8 cannon Gun data
Grupa oficerów artylerii legionowej z mjr. Brzozą-Brzeziną.jpg
Grupa oficerów artylerii legionowej z mjr. Ottokarem Brzozą-Brzeziną.
7 cm M 75 II Brygada Legionów Polskich.jpg
Działa 7 cm M.75 (pieski) przydzielone II Brygadzie Legionów Polskich.
Flag of the Habsburg Monarchy.svg

↑ Civil flag or Landesfarben of the Habsburg monarchy (1700-1806)
↑ Merchant ensign of the Habsburg monarchy (from 1730 to 1750)
↑ Flag of the Austrian Empire (1804-1867)
↑ Civil flag used in Cisleithania part of Austria-Hungary (1867-1918)
House colours of the House of Habsburg