1 Pułk Straży Granicznej

1 Pułk Straży Granicznej
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1920
Dowódcy
Pierwszy	płk Alfred Walter
Organizacja
Dyslokacja	Mława[1]
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Dowództwo Straży Granicznej

1 Pułk Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Straży Granicznej w II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

17 grudnia 1918 roku szef Straży Granicznej płk Małyszko przedstawił Ministerstwu Spraw Wojskowych wstępny projekt etatów oddziałów granicznych^[2]. Na ich podstawie do końca lutego 1919 roku sformowano 1 pułk Straży Granicznej^[3]. W skład 1 pułku weszły: 1 dywizjon stacjonujący czasowo w Warszawie oraz 3 dywizjon SG z Mławy^[3]. 21 marca 3 dywizjon SG zmienił nazwę na II/1 pułku Straży Granicznej. Tym samym jego 1 szwadron stał się 5., a 2 szwadron 6 szwadronem 1 pułku SG^[4]. Niebawem dowództwo I dywizjonu przeniesiono z Warszawy do Łomży, a dowództwa jego dwóch szwadronów zakwaterowano w Boguszach i Kolnie^[5].

Wiosną 1919 roku Straż Graniczna przeszła pod wyłączną komendę Ministerstwa Spraw Wojskowych. W ramach zmian strukturalnych nastąpiły zmiany w nazwie. Odtąd korpus SG nazywał się Wojskową Strażą Graniczną^[6]. Oddziały Wojskowej Straży Granicznej w terenie podporządkowano w całości Dowództwom Okręgów Generalnych. 1 Pułk Wojskowej Straży Granicznej podporządkowany został Dowództwu Okręgu Generalnego „Warszawa”^[6].

17 kwietnia sformowano 7 szwadron pod dowództwem kapitana Krzyżanowskiego^[7]. W czerwcu dywizjon otrzymał nowe wyposażenie produkcji amerykańskiej, a broń i amunicję – francuskie^[8].

W lipcu 1919 nastąpiła reorganizacja pułku. 30 lipca jego II dywizjon wyszedł ze składu pułku i wszedł w podporządkowanie dowódcy 3 pułku Wojskowej Straży Granicznej jako I/3 pWSG. Szwadrony dywizjonu zmieniły numerację odpowiednio: 5 na 4, 6 na 1, 7 na 3 i 8 na 2^[8].

Służba graniczna

Pułk obsadzał linię graniczną Grajewo–Zieluń^[1][5]. Dowództwo pułku zakwaterowano w Ostrołęce^[5].
3 maja przeszedł na granice nowo sformowany 7 szwadron. Obsadził odcinek od Rudnej do Bronisława [wł.]. 5 szwadron zajął odcinek od Lawieczyna do Wylazłowa [wł.]. 6 szwadron nie spełniał wymogów pododdziału granicznego, został zdjęty z granicy i odesłany do 1 Dywizji Piechoty Legionów. W jego miejsce dywizja oddała szwadron pod dowództwem rtm. Lubinskiego w składzie 143 żołnierzy, który to przyjął numer 6. Wraz ze „starym” 6 szwadronem odesłano do wojsk liniowych także część żołnierzy 5 szwadronu będących podejrzanymi o uprawianie procederu przemytniczego^[7].

Dowódcy pułku

• płk Alfred Walter^[1]

Przekształcenia

• 1 dywizjon Straży Granicznej (warszawski) → I dywizjon 1 pułku Straży Granicznej → I dywizjon 1 pułku Wojskowej Straży Granicznej → I dywizjon 1 pułku Strzelców Granicznych
• 3 dywizjon Straży Granicznej → II dywizjon 1 pułku Straży Granicznej → II dywizjon 1 pułku Wojskowej Straży Granicznej → I dywizjon 3 pułku Wojskowej Straży Granicznej → I dywizjon 3 pułku Strzelców Granicznych

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Maciej Krzysztof Tchórzewski: Łomżyńskie formacje graniczne. Zarys dziejów. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2012. ISBN 978-83-934271-3-0.
• Historie 1 i 2 dywizjonu 3 pułku Wojskowej Straży Granicznej 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.