28 Pułk Strzelców Kaniowskich

28 Pułk Strzelców Kaniowskich

Odznaka oficerska pułku
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	11 listopada[1]
Rodowód	13 pułk strzelców polskich 28 pp „Dzieci Łódzkich”
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Borejkami (22–23 V1920) bitwa pod Łużkami ( 6–7 VI 1920) bitwa o przedmoście warsz. (13–16 VIII 1920) bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920) kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Łódź[2]
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	10 Dywizja Piechoty[3]

28 Pułk Strzelców Kaniowskich (28 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Sformowany w lipcu 1919 roku. Toczył walki na Wołyniu, a następnie nad Styrem w rejonie Rafałówki. Walczył z Czechami o Śląsk Cieszyński, potem nad Niemnem w rejonie Skidla i w rejonie Lwowa. Walczył też z wojskami ukraińskimi nad Seretem. Od 4 lipca 1920 rozpoczął odwrót w kierunku na Oszmianę i Lidę. W Bitwie Warszawskiej z Nieporętu atakował w kierunku na Wólkę Radzymińską i Mokre. W okresie międzywojennym pułk stacjonował w Łodzi i podporządkowany był dowódcy 10 Dywizji Piechoty.

Formowanie

28 pułk Strzelców Kaniowskich powstał w lipcu 1919, we Wschodniej Małopolsce i na Wołyniu, w wyniku połączenia 13 pułku strzelców polskich z 28 pułkiem piechoty „Dzieci Łódzkich”. Nazwa pułku została mu przyznana rozkazem nr 88 Naczelnego Wodza z dnia 26 sierpnia 1919.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Łodzi^[4].

Działania bojowe w latach 1919–1920

Z Besarabii przez Bukowinę 13 pułk strzelców dotarł do Małopolski Wschodniej 12 czerwca 1919, a już następnego dnia przystąpił do działań bojowych w rejonie Stanisławowa i Jezupola. Działanie te prowadził do 2 lipca, po czym odjechał do wsi Pałahicze, gdzie połączył się z 28 pułkiem piechoty „Dzieci Łódzkich”.

28 pułk piechoty powstał jesienią 1918. Od stycznia 1919 prowadził działania bojowe. Drugi batalion toczył walki na Wołyniu, w rejonie Kowla i Łucka, a następnie nad Styrem w rejonie Rafałówki. Trzeci batalion toczył boje z Czechami na Śląsku Cieszyńskim, potem nad Niemnem w rejonie Skidla, a następnie został przerzucony w rejon Lwowa, gdzie brał udział w jego obronie, po czym w pogoni za wojskami ukraińskimi dotarł do Tarnopola i w rejon Trembowli. Tam stoczył 12 czerwca zwycięską bitwę pod Iwankowem. Pierwszy batalion w czerwcu 1919 stoczył przegrany bój pod Brzeżanami.

Już jako 28 pułk Strzelców Kaniowskich (przydomek Kaniowskich pochodzi od Bitwy pod Kaniowem, w której brał udział 13 pułk strzelców) walczył z wojskami ukraińskimi nad Seretem aż do linii rzeki Zbrucz, którą osiągnął 19 lipca 1919.

W końcu września pułk przerzucono pod Wilno, gdzie pełnił służbę patrolową na linii demarkacyjnej polsko-litewskiej. Tutaj spędził zimę 1919/1920. Po skoncentrowaniu się w połowie maja koło stacji Ignalino odmaszerował w kierunku Kozian, gdzie prowadził walki nad Dzisną w rejonie Mariampola, Kozian, Twerecza i Szarkowszczyzny.

Pod wpływem ogromnej przewagi wojsk sowieckich, od 4 lipca 1920 pułk rozpoczął odwrót w kierunku na Oszmianę i Lidę. W drugiej połowie lipca staczał boje pod Trokielami, Grodnem, Indurą i przez Białystok, Ostrów, Brańszczyk, Serock, Zegrze dotarł do Jabłonny.

W Bitwie Warszawskiej z miejscowości Nieporęt atakował w kierunku na Wólkę Radzymińską i Mokre, które zdobył w południe 16 sierpnia 1920. Po utracie Mokrego nieprzyjaciel nie stawiał już większego oporu na tym kierunku, a pułk odszedł do odwodu.

Mapy bitew

Kawalerowie Virtuti Militari

Pułk w okresie pokoju

Budynek przedwojennych Koszar im. J. Piłsudskiego 28 pSK

W okresie międzywojennym pułk stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr IV^[7] w garnizonie Łódź i podporządkowany był dowódcy 10 Dywizji Piechoty. Stacjonował w koszarach im. Józefa Piłsudskiego w Łodzi przy zbiegu ul. Leszno i Żeligowskiego, praktycznie w samym centrum miasta. Okazały budynek koszar zachował się do dziś, obecnie jest własnością Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

14 sierpnia 1929 o 6:40 w katastrofie kolejowej na linii Łódź Kaliska-Łódź Fabryczna zginęło siedmiu żołnierzy pułku: Zygmunt Wiśniewski, Albin Urbaniak, Jakub Doński, Jakub Giersz, Bazyli Łapkiewicz, Jefim Korniuk i Józef Dolny, a kolejnych 23 zostało ciężko rannych (plut. Władysław Ozdoba i szeregowcy: Józef Strach, Stanisław Kowalski, Jakub Hamerfeld, Stanisław Słomkiewicz, Józef Bednarek, Ilko Petryk, Lucjan Hołówko, Lucjan Kędzierski, Leonard Tomczak, Marian Psiuch, Leon Szpinder, Władysław Czerwiński, Władysław Kiełba, Ilko Szewek, Paweł Wojtowicz, Włodzimierz Kieba, Antoni Szulc, Michał Jarzyński, Dymitr Kocur, Bolesław Stankiewicz, Władysław Gzimiński, Zygmunt Bąk). Ponadto żywcem spłonęło dwóch kolejarzy: nadkonduktor Ignacy Grzebielak i Antoni Gorzeń. Kolejnych siedmiu zostało rannych, w tym dwóch bardzo ciężko^[8]. W wyniku złego nastawienia zwrotnicy pociąg mieszany nr 3371, którym jechali żołnierze, najechał na odchodzący pociąg towarowy nr 33 376^[9].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 28 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych^[10]. Po wprowadzeniu w 1930 nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej^[11], pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza^[12].

Kampania wrześniowa

24 sierpnia 1939, w czasie mobilizacji alarmowej, pułk został uzupełniony rezerwistami, mieszkańcami Łodzi oraz okolic, a następnie przetransportowany w rejon Błaszek.

Mapy bitew

Symbole pułkowe

Sztandary

25 maja 1919 roku przed odjazdem na front dowództwa pułku i I batalionu, Łódź, reprezentowana przez wszystkie zrzeszenia, cechy i organizacje społeczne uroczyście wręczyła swym „Dzieciom” chorągiew^[18]. W 1930 roku chorągiew została przekazana do Muzeum Wojska w Warszawie.

Nowa chorągiew została wykonana zgodnie z wzorem chorągwi pułkowej w piechocie, określonym w Ustawie z dnia 1 sierpnia 1919 roku o godle i barwach Rzeczypospolitej Polskiej^[19]. „Prezydent Rzeczypospolitej zarządzeniem z dnia 25 lipca 1927 r. zatwierdził wzór lewej strony płachty chorągwi 28 Pułku Piechoty”^[20].

W niedzielę 15 maja 1927 roku na placu Dąbrowskiego w Łodzi odbyła się ceremonia wręczenia chorągwi. Po mszy świętej ksiądz biskup Kazimierz Tomczak sufragan diecezji łódzkiej poświęcił chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo Łodzi. Następnie prezes rady miejskiej doktor Bolesław Fichna wręczył poświęcony sztandar Prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu „prosząc aby go oddał pułkowi, w którego szeregach walczyła i ginęła młodzież łódzka. Prezydent przyjął sztandar z rąk prezesa rady miejskiej i oddał go klęczącemu dowódcy pułku płk. Oziewiczowi”^[21].

Od 28 stycznia 1938 roku chorągiew pułkowa zaczęła być oficjalnie nazywana sztandarem^[22]. Po wojnie nie udało się odnaleźć sztandaru. Nadal jest uznawany za zaginiony^[23].

Odznaka pamiątkowa

Odznakę pierwotnie stanowił orzeł trzymający w szponach dwie skrzyżowane szable i tarczę. Na tarczy herb m. Łodzi i inicjały LA 28 L.P.P. Jednoczęściowa - bita z blachy srebrzonej. Wymiary: 39x27 mm^[2].

16 listopada 1926 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór odznaki 28 pułku piechoty, a 23 kwietnia 1929 roku jej regulamin^[24][25].

Odznaka o wymiarach 41x41 mm ma kształt krzyża kawalerskiego, którego ramiona pokryte są białą emalią ze srebrno oksydowanym obramowaniem. Na ramionach krzyża srebrne znaki: herb Łodzi, miniatura odznaki POW, odznaka Oddziału Werbunkowo-Agitacyjnego 4 Dywizji gen. L. Żeligowskiego, nazwy pól bitewnych: „BOREJKI”, „”AUTA”, „RADZYMIN” i „SOKAL”. Środek odznaki stanowi emaliowana w kolorze karminowym tarcza z numerem „28” otoczona wieńcem laurowym. Pola między ramionami krzyża wypełniają dwa skrzyżowane miecze zwrócone ostrzami ku górze. Odznaka oficerska - czteroczęściowa, wykonana w srebrze, elementy łączone nitami, emaliowana. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy^[26].

Strzelcy kaniowscy

Dowódcy pułku^[27][d]

Dowódca 13 Pułku Strzelców Polskich

• ppłk piech. Franciszek Sikorski

Dowódcy 28 Pułku „Dzieci Łódzkich”

• ppłk piech. Stanisław Palle (do 12 I 1919)
• ppłk piech. Jerzy Lesiecki (13 I – 14 VII 1919)

Dowódcy 28 Pułku Strzelców Kaniowskich

• ppłk piech. Franciszek Sikorski (15 VII – 11 X 1919)
• mjr piech. Stanisław Sobieszczak (12 – 23 X 1919)
• mjr piech. Jan Tabaczyński (24 X 1919 – 25 VI 1920)
• ppłk piech. Wiktor Thommée (26 VI 1920 – 21 III 1921)
• ppłk piech. Juliusz Zulauf (21 III – 25 X 1921)
• mjr piech. Józef Zborowski (p.o. 25 X 1921 – 11 I 1922)
• ppłk piech. Władysław Dragat (11 I 1922 – VI 1923^[29] → Rezerwa Oficerów Sztabowych DOK IV)
• ppłk piech. Erwin Kossowski (VI 1923^[29] – X 1925 → praktyka poborowa w PKU Lublin^[30])
• płk SG Franciszek Arciszewski (3 I^[31] – 13 V 1926)
• ppłk piech. Józef Tunguz-Zawiślak (p.o. 13 V 1926 – 2 V 1927)
• ppłk / płk piech. Stanisław Oziewicz (4 V 1927 – 14 II 1929)
• ppłk / płk piech. Jan Bratro (14 II 1929 – 20 II 1938 → dowódca piechoty dywizyjnej 29 DP)
• ppłk piech. Bronisław Laliczyński (21 III 1938 – 20 III 1939 → dowódca 4 pp Leg.)
• ppłk piech. Wincenty Kurek (20 III – IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku^[e]

• ppłk piech. Mikołaj Kostecki (10 VII – 10 XI 1922 → dowódca 85 pp)
• ppłk piech. Konrad Wiktor Sieciński (1923 – 11 X 1926 → zastępca dowódcy 39 pp^[32])
• ppłk piech. Józef Tunguz-Zawiślak (23 XII 1926^[33] – 21 I 1930 → dowódca 84 pp)
• ppłk piech. Mieczysław Łukoski (21 I 1930 – 23 III 1932 → zastępca dowódcy 31 pp)
• ppłk dypl. Roman Umiastowski (23 III 1932 – VII 1936)
• ppłk piech. Wacław Makatrewicz (1936 – VIII 1939 → dowódca OZ 10 DP)

Żołnierze 28 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[34] oraz Muzeum Katyńskie^[35][f][g].

Pamięć o pułku

W Łodzi jedną z ulic w dzielnicy Polesie, przebiegającą na obszarze tzw. Starego Polesia, nazwano imieniem Pułku. Od 2004 roku w Łodzi działa Stowarzyszenie Historyczne „Strzelcy Kaniowscy” kultywujące pamięć o 28 i 31 pSK; gromadzi pamiątki, a także organizuje i bierze udział w licznych przedsięwzięciach nawiązujących do historii obu pułków. Od 11 listopada 2016 roku w historycznym budynku koszar w Łodzi przy ulicy Żeligowskiego 7/9 działa „Izba Pamięci 28 pułku Strzelców Kaniowskich” prowadzona przez członków S.H. „Strzelcy Kaniowscy”. Izba gromadzi pamiątki, militaria i dokumenty historyczne związane z dziejami Strzelców Kaniowskich, a część zbiorów stowarzyszenia jest prezentowana w formie wystawy stałej, dostępnej dla zainteresowanych^[50].

• 

  Bratnia mogiła strzelców kaniowskich poległych w czasie bitwy pod Radzyminem

• 

  Pomnik w hołdzie żołnierzom 28 psk

Zobacz też

• Muzeum Polskiej Wojskowej Służby Zdrowia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Wacław Zaborowski: Zarys historji wojennej 28-go pułku strzelców kaniowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Włodzimierz Kozłowski. Dowódcy 28 Pułku Strzelców Kaniowskich (Łódź) 1918–1939. Próba charakterystyki. „Rocznik Łódzki”. LV, 2008. Łódź: Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Łodzi. ISSN 0080-3502. 
• Adam Rzadkowski: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 10 Dywizja Piechoty Legionów. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2017. ISBN 978-83-7945-602-4.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.

Linki zewnętrzne

• Stowarzyszenie „Strzelcy Kaniowscy” – grupa rekonstrukcji historycznej 28 Pułku Strzelców Kaniowskich
• Forum dyskusyjne Stowarzyszenia Historycznego „Strzelcy Kaniowscy”