3 Samodzielny Dywizjon Wojskowej Straży Granicznej

3 Samodzielny Dywizjon Wojskowej Straży Granicznej

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1920
Tradycje
Rodowód	2 Dywizjon Straży Granicznej
Kontynuacja	10 pułk StG
Organizacja
Dyslokacja	Oświęcim Suwałki
Formacja	Wojskowa Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat WSG DOG Kraków

Szkic rozmieszczenia 2 pułku WSG i 2 samodzielnego dywizjonu WSG w 1919

3 Samodzielny Dywizjon Wojskowej Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Wojskowej Straży Granicznej w II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

14 lipca 1919 roku ukazało się rozporządzenie ministra spraw wojskowych odnośnie do dyslokacji i reorganizacji oddziałów granicznych^[1]. 3 samodzielny dywizjon Wojskowej Straży Granicznej ochraniał odcinek graniczny od Białej Przemszy do Dziedzic. Dowództwo rozlokowało się w Oświęcimiu. 1 szwadron^[a] w rozmieszczono w Jarocznie, 2 szwadron^[b] w Babicach, 3 szwadron, po sformowaniu w Oświęcimiu, przeniesiono do Dziedzic^[2]. Tym samym rozporządzeniem nakazano sformowanie przy dywizjonie 5 szwadronu szkolnego WSG^[3].

Pod koniec 1919 roku i na przełomie lat 1919/1920 nastąpiły dalsze zmiany w dyslokacji pododdziałów Wojskowej Straży Granicznej^[4]. Rozkazem ministra spraw wojskowych z 12 listopada 1919 roku pełniący służbę graniczną na odcinku śląskim od Dziedzic po Białą Przemszę 3 samodzielny dywizjon WSG został przeniesiony na nie obsadzoną jeszcze dotąd wschodnią granicę obszaru plebiscytowego na Mazurach. Obsadził on około 100 kilometrową rubież Rajgród–Solisłówko–Jeziorki Jabłońskie–Raczki–Bakałarzewo–Filipów–Przerośl^[c]. Obszar ten należał do kompetencji Naczelnego Dowództwa WP, zatem dywizjon WSG został uznany za jednostkę eksterytorialną i w sprawach służbowych podlegał Dowództwu Okręgu Generalnego „Warszawa”, a w sprawach lokalnych, zwracał się wprost do 41 pułku piechoty w Suwałkach, który na tym odcinku zabezpieczał linię demarkacyjną^[5]. Jego dotychczasowy odcinek obsadził II dywizjon 2 pułku Wojskowej Straży Granicznej^[6]. Ponieważ w skład dywizjonu wchodziły tylko trzy szwadrony o łącznej liczbie 674 żołnierzy, Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej otrzymał polecenie sformowania czwartego szwadronu^[4].

Dywizjon w sile 4 szwadronów zajmował odcinek na granicy Prus Wschodnich od szosy Filipów przecinającej granicę do miejscowości Wisztyniec na płn., odkąd rozpoczynała się granica litewska. Dowództwo dyonu wraz z komisją gospodarczą i szwadronem szkolnym mieściło się w Suwałkach o 30 km od lewego skrzydła odcinka granicznego i o 50 km od prawego skrzydła^[7].

W marcu 1920 3 samodzielny dywizjon Wojskowej Straży Granicznej został przemianowany na 3 samodzielny dywizjon Strzelców Granicznych, a w kwietniu 1920 roku przeformowany na 10 pułk Strzelców Granicznych, o składzie 2 dywizjonów i szwadronu szkolnego.

Służba graniczna

Zadaniem szwadronów było wyłapywanie wrogich elementów przekradających się do Polski, zatrzymywanie wszelkich kontraband oraz ochrona granicy przed bandami uzbrojonymi, przekradającymi się z Litwy od północy^[8].

Wydarzenia

• w styczniu 1920 na odcinku 3 szwadronu aresztowano 16 uzbrojonych bandytów, którzy przekroczyli granicę Prus Wschodnich z zamiarem dokonania napadów w Suwalszczyźnie i przejścia z powrotem przez Wiżajny na Litwę. Byli to Rosjanie i Litwini, którzy jako jeńcy rosyjscy pozostawali w niewoli niemieckiej^[8].

Rozmieszczenie dywizjonu

Żołnierze dywizjonu

Stan na dzień 26 sierpnia 1919^[11]:

• dowódca dywizjonu – ppłk Witold Sieciński
  • adiutant dywizjonu – ppor. Józef Tucholski^[12]
  • oficer rachunkowy – ppor. Władysław Adam
  • oficer rachunkowy – Emeryk Łopuszański
  • lekarz – pchor. Feliks Kongsberg
  • weterynarz – por. Włodzimierz Harassewski
• dowódca 1 szwadronu – rtm. Juliusz Manzett
• dowódca 2 szwadronu – por. Marian Weretyński
• dowódca 3 szwadronu – rtm. Jerzy Krzyżanowski
• dowódca szkolnego szwadronu – rtm. Julian Kreisel
• dowódca szkoły podoficerskiej – ppor. Czesław Kozielski

Stan z grudnia 1919^[g]:

• dowódca dywizjonu – płk Konrad Witold Sieciński^[14]

Sztab dywizjonu

• adiutant – por. Tucholski Józef
• oficer rachunkowy – ppor. Adam Władysław
• oficer prowiantowy – u.w XI Łopuszański Emeryk
• lekarz weterynarii – kpt. Gelobisz Beniamin
• lekarz sanitarny – kpt. Szczęsnowicz
• kapelan – kpt. Haraburda
• oficer broni – ppor. Cwaliński Mieczysław

Pododdziały

• dowódca 1 szwadronu – ppor. Gundelach Władysław
  • młodszy oficer – ppor. Świątek Wincenty
  • młodszy oficer – ppor. Kozielski Czesław
• dowódca 2 szwadronu – por. Weretyński Marian
  • młodszy oficer – ppor. Łuniewski Stanisław
  • młodszy oficer – ppor. Skorupski Janusz
• dowódca 3 szwadronu – rtm. Krzyżanowski Jerzy
  • młodszy oficer – por. Łada-Bardowski Edmund
  • młodszy oficer – por. Handelsmann Włodzimierz
  • młodszy oficer – ppor. Auer Łucjan
• dowódca 4 szwadronu – rtm. Krajsel Julian
  • młodszy oficer – por. Nieciengiewicz Wacław
  • młodszy oficer – ppor. Hebda Stefan
• dowódca szwadronu szkolnego – mjr Manżett Stefan
  • zastępca dowódcy szwadronu szkolnego – por. Mieczyński Stefan
  • młodszy oficer – ppor. Chmielewski Kazimierz
  • młodszy oficer – ppor. Mizia Józef
  • młodszy oficer – ppor. de Latour Sławomir

Przekształcenia

• 2 dywizjon Straży Granicznej → II dywizjon 2 pułku Straży Granicznej (do III 1919) → II dywizjon 2 pułku Wojskowej Straży Granicznej (do VI 1919) → 3 samodzielny dywizjon Wojskowej Straży Granicznej (do III 1920) → 3 samodzielny dywizjon Strzelców Granicznych (do V 1920) → 10 pułk Strzelców Granicznych ↘ rozformowany w grudniu 1920

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
• Ordre de Bataille Wojskowej Straży Granicznej 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Imienne spisy oficerów inspektoratu, pułków, samodzielnych dywizjonów i szkoły podoficerskiej Wojskowej Straży Granicznej. 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.