4 Pułk Wojskowej Straży Granicznej

4 Pułk Wojskowej Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Wojskowej Straży Granicznej w II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W połowie 1919 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych i Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej czyniły przygotowania do przejęcia odcinków granicy na obszarze Pomorza Gdańskiego. Granicę zachodnią, od Bałtyku do styku rozgraniczającego obszar DOG Pomorze i DOG Poznań, miał obsadzić 4 pułk WSG oraz jeden utworzony w tym celu batalion wartowniczy^[2]. 4 pułk WSG miał powstać z 2 samodzielnego dywizjonu WSG, do którego miano przydzielić dodatkowo pięciu oficerów sztabowych, trzydziestu trzech oficerów młodszych i ponad dziewięciuset szeregowców^[3].

2 samodzielny dywizjon WSG w owym czasie zabezpieczał granicę na odcinku DOG „Łódź” od rzeki Ruziec do miejscowości Czajka. Otrzymał on 24 stycznia 1921 roku rozkaz zwinięcia swych pododdziałów i do 1 lutego rozmieszczenia ich w miejscowościach: dowództwo dywizjonu we Włocławku, szwadrony 1 i 2 w Lipnie, 3 i 4 w Aleksandrowie. Z miejscowości tych dywizjon przetransportowano w rejon Tucholi i do Świecia. Tam przeformowany został na 4 pułk Wojskowej Straży Granicznej. Każdy z czterech szwadronów tworzył dodatkowo po jednym szwadronie, dzięki czemu było w sumie osiem szwadronów, czyli dwa dywizjony^[4]. Byłe dowództwo 2 samodzielnego dywizjonu WSG przekształciło się w dowództwo 4 pułku WSG. Do pułku tego skierowano pewną liczbę oficerów, a ponadto włączono do niego szwadron szkolny 1 samodzielnego dywizjonu WSG z Zegrza. Po przeprowadzonej reorganizacji i uzupełnieniu, 4 pułk łącznie z batalionem wartowniczym^[a] sformowanym przez DOG „Pomorze” obsadził 6 kwietnia 1920 roku granicę zachodnią na odcinku Morze Bałtyckie–styk granicy z DOG „Poznań”. Zluzował 48 i 63 pułk piechoty na odcinku od szosy Sierakowice–Bochowin do styku granicy DOG „Poznań”. Obsadzenie tych odcinków nastąpiło w przyspieszonym czasie na wyraźny rozkaz dowódcy DOG „Pomorze”, a świeżo wcieleni do pułku rekruci przeszli zamiast dwunastotygodniowego tylko czterotygodniowe przeszkolenie i nie byli w pełni przygotowani do pełnienia służby granicznej^[1].

Rozmieszczenie pułku

25 lutego 1920^[5]:

• dowództwo pułku – Włocławek
• dowództwo I dywizjonu – Włocławek
  • dowództwo 1 szwadronu – Ciechocin
  • dowództwo 2 szwadronu – Młyniec
  • dowództwo 3 szwadronu – Lubicz
  • dowództwo 4 szwadronu – Obory
• dowództwo II dywizjonu – Aleksandrów
  • dowództwo 5 szwadronu – Aleksandrów
  • dowództwo 6 szwadronu – Aleksandrów
  • dowództwo 7 szwadronu – Służewo
  • dowództwo 8 szwadronu – Służewo

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku

• płk Jan Stankiewicz

Przekształcenia

• I dywizjon 3 pułku Wojskowej Straży Granicznej → 2 samodzielny dywizjon Wojskowej Straży Granicznej (do 1 II 1920) → 4 pułk Wojskowej Straży Granicznej (do III 1921) → 4 pułk Strzelców Granicznych ↘ rozformowany

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Imienne spisy oficerów inspektoratu, pułków, samodzielnych dywizjonów i szkoły podoficerskiej Wojskowej Straży Granicznej. 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.