63 Toruński Pułk Piechoty

63 Toruński pułk piechoty
Toruński pułk strzelców
Ilustracja
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1919

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

„Toruński”

Patron

nie posiadał

Tradycje
Święto

3 maja[1]

Nadanie sztandaru

1922 i 1938

Dowódcy
Pierwszy

kpt. Władysław Koczorowski

Ostatni

ppłk Stefan Kaczmarczyk

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Unorycą (12 VI 1920)
kontruderzenie znad Wieprza (16–26 VIII 1920)
bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920)
kampania wrześniowa
bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Garnizon Toruń

Rodzaj sił zbrojnych

Wojsko[a]

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

2 Dywizja Strzelców Wielkopolskich
4 Dywizja Strzelców Wielkopolskich
Dywizja Strzelców Pomorskich
16 Pomorska Dywizja Piechoty
4 Dywizja Piechoty

63 Toruński pułk piechoty (63 pp) – oddział piechoty Wojsk Wielkopolskich i Wojska Polskiego II RP.

Pułk stacjonował w garnizonie Toruń[2]. W czasie wojny obronnej 1939 wchodził w skład 4 Dywizji Piechoty walczącej w Armii Pomorze[3].

Toruński pułk strzelców

Zawiązek 63 pułku piechoty tworzyli ochotnicy z Pomorza, którzy na początku 1919 r. przechodzili granicę niemiecką, by wstępować w szeregi oddziałów polskich na terenie wolnej już od Niemców Wielkopolski. Na wzór Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) w Królestwie Kongresowym utworzono Organizację Wojskową Pomorza (OWP), także o charakterze konspiracyjnym. W Inowrocławiu, dokąd przybyło najwięcej ochotników (63) sformowała się kompania, która sprawiła sobie chorągiew z napisem: Pierwsza Kompania Zachodnio - Pruska i przyłączyła się do 5 pułku Strzelców Wielkopolskich, jako 4. kompania zapasowa.

30 maja 1919 roku głównodowodzący Sił Zbrojnych w byłym zaborze pruskim generał piechoty Józef Dowbor-Muśnicki rozkazał „niezwłocznie przystąpić do formowania w Inowrocławiu Toruńskiego Pułku Strzelców. Do mianowania rozkazem dowódcy Toruńskiego Pułku, żołnierzy, wysyłanych na stworzenie tego ostatniego, przyjmie pod swoją pieczę Dowództwo 5-go pułku strzelców wielkopolskich. Urząd Wojskowy wyznaczy dla tworzącego się w Inowrocławiu toruńskiego pułku strzelców oficera rachunkowego”[4].

16 czerwca 1919 roku generał piechoty Dowbor-Muśnicki polecił „kapitanowi Władysławowi Koczorowskiemu z 1 pułku strzelców wielkopolskich objąć czasowo dowództwo toruńskiego pułku strzelców w Inowrocławiu”[5], a 30 czerwca 1919 roku podporządkował oddział „pod względem operacyjnym dowódcy 2 Dywizji Strzelców Wielkopolskich[b].

W międzyczasie (18 czerwca 1919 roku) pułk posiadał dwa bataliony strzelców i dwie kompanie ciężkich karabinów maszynowych.

3 lipca 1919 roku generał piechoty Józef Dowbor-Muśnicki nadał pułkowi „odznaki na kołnierzu w odstępie jednego centymetra od ogólnej odznaki Wojsk Wojskopolskich - z herbu Województwa Chełmińskiego: orzeł biały z koroną złotą na szyi, ze złotymi łapami i mieczem złotym wzniesionym do góry”. Orzeł mógł być wyszywany lub metalowy nakładany[6].

30 lipca 1919 roku głównodowodzący Wojsk Polskich byłego zaboru pruskiego generał piechoty Dowbor-Muśnicki rozkazał „przystąpić natychmiast do formowania 4. dywizji strzelców z roczników poborowych i ochotników z Prus Królewskich. Jako kadra służyć będzie toruński pułk strzelców. Formowanie jednostki 4. dywizji polecam pułkownikowi Skrzyńskiemu zgodnie z otrzymanymi przez niego ode mnie wskazówkami”[7].

7 sierpnia 1919 roku, z rąk gen. Dowbor-Muśnickiego pułk otrzymał nową chorągiew. Na prawej stronie, na białym adamaszku widniał krzyż z napisem virtuti military, nad nim w półkolu napis Wspólna Moc Tylko Zdoła Nas Ocalić, pod krzyżem, również w półkolu Toruński Pułk Strzelców.

W sierpniu tegoż roku pułk składał się z plutonu telefonicznego i taborów oraz trzech batalionów, z których każdy posiadał cztery kompanie strzelców i kompanię ciężkich karabinów maszynowych. Z powodu braku kwater rozlokowano każdy batalion oddzielnie w różnych miastach - w Inowrocławiu, Poznaniu i Gnieźnie. Przy batalionie w Gnieźnie utworzono szkołę podoficerską, pluton techniczny i orkiestrę. Z niecierpliwością oczekiwano powrotu do Torunia i zajęcia Pomorza. Hasłem pułku była piosenka marszowa autorstwa por. Kowalskiego:

Twierdza Toruń - w tym mieście stacjonował pułk

Toruński my hufiec do boju gotowy
Gotowe już nasze bagnety,
By skruszyć ostatnie krzyżackie okowy
i wziąć za ich zbrodnie odwety.

Że polskie są Prusy Zachodnie,
Zaświadczym na froncie my godnie,
Ołowiem i krwią paragrafy spiszemy,
Że z Polską połączyć się chcemy

Co Prusak zdradziecką zagarnął grabieżą
To odda wolności nam zorza.
Granice nam strzelcy bagnetem odmierzą,
Nie damy im Gdańska, ni morza.

Że polskie są Prusy Zachodnie,...

W dniu 15 stycznia 1920 r. wszystkie bataliony spotkały się w Inowrocławiu i szosą Inowrocław - Toruń, marszem ubezpieczonym, pułk ruszył do Torunia staczając zwycięski bój pod Gniewkowem. Już 18 stycznia, przy dźwiękach własnej orkiestry, pułk wkroczył do miasta i zajął kwatery w koszarach. Niedługo kwaterował w Toruniu - 21 stycznia bataliony pułku ruszyły do Wejherowa, Sierakowic i Lipusza obsadzając całą zachodnią granicę Pomorza. Przybywszy na Kaszuby, zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych, zmienił nazwę na 63 pułk piechoty.

Udział w wojnie polsko-bolszewickiej

Oddział PW Leśników przed pomnikiem poległych żołnierzy 63 pp w Toruniu; czerwiec 1933.

Na granicy Kaszub, pułk podporządkowany operacyjnie 2. Dywizji Piechoty, chronił granic Polski przed ewentualnym wtargnięciem Niemców. Od 19 kwietnia 1920 r. trwało przebazowanie batalionów do Warszawy, by następnie, 30 kwietnia, wyruszyć do Łunińca. Pułk został rozmieszczony w Strakowicach i Ostaszkiewiczach i został taktycznie podporządkowany dowódcy 22. pułku piechoty wchodzącemu w skład 9. Dywizji Piechoty. Pierwszy zwycięski bój pułk stoczył 8 maja 1920 r. pod Jełaniem, po czym przez Borowiki i Szwed odszedł na linię Berezyny by następnie, zająć Horwal[8] miasteczko leżące przy ujściu Berezyny do Dniepru. Przez następne dni pułk pełnił służbę patrolową, pluton techniczny wybudował dwa mosty tworząc przyczółek mostowy Horwal. Od 14 maja pułk wchodzi w skład XXXI Brygady Piechoty (wraz z 64. Grudziądzkim pułkiem piechoty), której dowódcą został podpułkownik Kazimierz Fabrycy. Do 18 czerwca pułk prowadził zaczepno – obronną walkę nad Berezyną i Dnieprem starając się przez częste i energiczne wypady uniemożliwić nieprzyjacielowi zorientowanie się w częściowym osłabieniu frontu 9. Dywizji Piechoty spowodowanym wysłaniem części oddziałów na południe celem odciążenia 3. Armii. Wobec konieczności skrócenia frontu i uzyskania potrzebnych odwodów zapadła decyzja o wycofaniu pułku. Po wysadzeniu mostów na Berezynie pułk wycofał się na linię: Łuki - Jełań – Szwed – Borowiki a potem rzeki Tremla – jezioro Tremla, którą osiągnął 3 lipca. Boje nad Tremlą trwały do następnego dnia. Wobec generalnej ofensywy wojsk sowieckich i znaczącej przewadze nieprzyjaciela wojska frontu północno-wschodniego były zmuszone do odwrotu. Pułk, w czasie odwrotu, pomimo ataków nieprzyjaciela nie stracił ani jednego żołnierza i został wymieniony w rozkazie pochwalnym pułkownika Władysława Sikorskiego - dowódcy Grupy Poleskiej:

...odwrót … można nazwać klasycznym – duża zasługa w tem twardych, nieustępliwych pułków XXXI brygady pomorskiej. Major Koczorowski ze swoim wypróbowanym 63-im pułkiem piechoty może być dumny ze swoich akcyj w ostatnich tygodniach, które wszędzie doprowadziły do klęski Sowietów.

Wykonując dalsze rozkazy, pułk wycofuje się wzdłuż Kanału Ogińskiego, wzdłuż rzeki Jesiołdy w kierunku Horodca nad Kanałem Dniepr - Bug do Kobrynia. Następnie, współdziałając z pociągami pancernymi ”Poznańczyk” i „Danuta” rozgromił poważne siły nieprzyjaciela zagrażające Brześciowi nad Bugiem i zajął odcinek wzdłuż Bugu od ujścia rzeki Krzny aż po Derło, na południe od Janowa nad Bugiem. W dniu 2 sierpnia nieprzyjaciel sforsował Bug i nastąpiło frontalne natarcie na całym odcinku obsadzonym przez pułk, którego dwa bataliony poniosły ogromne straty sięgające 50% swojego stanu osobowego. Już 5 sierpnia pułk rozpoczął przeciwnatarcie, odrzucił przeciwnika za Bug i zajął poprzedni odcinek. Dwa dni później pułk otrzymał rozkaz wycofania się na linię rzeki Wieprz w okolice Łysobyków. W dniu 6 sierpnia 1920 r. Naczelny Wódz Marszałek Józef Piłsudski wydał rozkaz do rozstrzygającej Bitwy nad Wisłą. Grupa manewrowa znad Wieprza, pod bezpośrednim dowództwem Naczelnego Wódza, miała za zadanie uderzyć na skrzydło i tyły wojsk sowieckich stojących pod Warszawą. Pułk bierze udział w tej ofensywie nacierając na kierunku: Seroczyn, Nur, Łomżę i Nowogród, gdzie przybywa 24 sierpnia. W związku z przegrupowaniem 4. Armii, w dniu 1 września w składzie 16 Dywizji Piechoty, pułk zostaje skierowany w rejon jezior Pulemiec – Świteź – Łuki, obsadzając ważne drogi pod Piszczą. W bojach zdobywa Szack i Piszczę a następnie Mielnik i po zaciętych walkach Kobryń. Nieprzyjaciela wyparto za rzekę Muchawiec. Kolejne zdobyte w boju miejscowości to: Horodec[9], Antopol i wreszcie Drohiczyn. Bój o Drohiczyn zakończył krwawe walki. Nieprzyjaciel cofnął się za Ptycz. Z linii rozejmowej pułk 26 października przybywa do Baranowicz, gdzie pozostaje do 7 listopada a następnie wyrusza do Wołkowyska skąd zostaje odesłany do rodzinnego Torunia. Serdecznie witany przybywa tam 19 listopada 1920 r.

Mapy walk pułku

Kawalerowie Virtuti Militari

Order Virtuti Militari
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[10]
ppor. Józef Abryszyńskippłk Leon Bernacikszer. Antoni Brzeski
sierż. Jan Frąckowiakppor. Stanisław Ignasiakplut. Ludwik Jackowski
ppor. Józef Jasińskippor. Edmund Kamrowskikpr. Adam Keller
mjr Władysław Koczorowskisierż. Antoni Koprowskikpr. Jan Kruża
ppor. Władysław Langeppor. Aleksander Lubikchor. Franciszek Narożny
plut. Stanisław Pilarskippor. Bogdan Piskorskist. szer. Teofil Prusakowski
ppor. Michał Śmigielskippor. Aleksander Tomaszewskisierż. Jan Urbański
ppor. Antoni Wandtkesierż. Walenty Więckowskist. szer. J. Wierzchowski
st. szer. Feliks Wiśniewskiszer. Mieczysław Zabielski

Ponadto Krzyżem Walecznych odznaczonych zostało 25 oficerów, 1 chorąży, 4 podchorążych i 44 szeregowych[10]. Wśród odznaczonych był między innymi dowódca 12 kompanii kpt. Leonard Simon (zm. 4 maja 1924 w Toruniu)[11].

Pułk w okresie pokoju

4 DP w 1938.jpg
Przysięga rekrutów 63 pp na pl. św. Katarzyny w Toruniu
Uroczystości w Toruniu z okazji rocznicy odzyskania Pomorza. Defiluje 63 pp przed prezydentem Ignacym Mościckim (na trybunie); luty 1930.

W okresie międzywojennym 63 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu, wchodząc w skład 4 Dywizji Piechoty[12][3].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 63 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[13]. Po wprowadzeniu w 1930 nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza[14].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[15][c]
dowódca pułkuppłk dypl. Władysław Winiarski
I zastępca dowódcyppłk Stefan Kaczmarczyk
adiutantpor. Zdzisław Tadeusz Mężnicki
starszy lekarzkpt. dr Hieronim Jan Stogiera
młodszy lekarzvacat
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)ppłk Franciszek Cąpala
oficer mobilizacyjnykpt. Konstanty Biesiekierski
zastępca oficera mobilizacyjnegokpt. adm. (piech.) Kazimierz Jastrzębski
oficer administracyjno-materiałowykpt. adm. (piech.) Wacław Kwiatkowski
oficer gospodarczykpt. int. Artur Antoni Jarzębiński
oficer żywnościowykpt. adm. (piech.) Roman Robaszkiewicz
oficer taborowy[d]por. tab. Józef Babiński
kapelmistrzvacat
dowódca plutonu łącznościpor. Henryk Chojnacki
dowódca plutonu pionierówpor. Ludwik Antoni Kobyłecki
dowódca plutonu artylerii piechotykpt. art. Tomasz Magierło
dowódca plutonu ppanc.por. Stanisław Sokołowski
dowódca oddziału zwiadupor. Bronisław Orłowski
I batalion
dowódca batalionumjr Zygmunt Adam Bagnowski
dowódca 1 kompaniikpt. Walenty Markiewicz
dowódca plutonuppor. Zygmunt Stanisław Kowalczyk
dowódca 2 kompaniikpt. Romuald Bogusławski
dowódca plutonupor. Roman Stanisław Kochmański
dowódca plutonuppor. Zygmunt Stankowski
dowódca plutonuppor. Henryk Zygmunt Zdrodowski
dowódca 3 kompaniikpt. Jan Jasiński
dowódca plutonuppor. Bronisław Radzimiński
dowódca 1 kompanii kmmjr Henryk II Krajewski
dowódca plutonupor. Józef Makar
II batalion
dowódca batalionup.o. mjr kontr. Aroniszydze Artemi
dowódca 4 kompaniipor. Michał Pankiewicz
dowódca plutonuppor. Stefan Izydor Wołoszyn
dowódca 5 kompaniikpt. Teodor Wargocki
dowódca plutonupor. Ludwik Edmund Czarnecki
dowódca plutonuppor. Jan Ziółkowski
dowódca 6 kompaniikpt. Bernard Zujewski
dowódca plutonupor. Paweł Popławski
dowódca 2 kompanii kmkpt. Tadeusz Kubiak
dowódca plutonupor. Wiktor Kinowski
dowódca plutonuppor. Teodor Paschke
III batalion
dowódca batalionumjr Jan Józef Nawrat
dowódca 7 kompaniikpt. Eugeniusz Celewicz
dowódca plutonuppor. Jerzy Biernacki
dowódca 8 kompaniikpt. Józef Horodyski
dowódca plutonuppor. Waldemar Jan Geringer
dowódca 9 kompaniikpt. Eugeniusz Zygmunt Trebling
dowódca plutonuppor. Kazimierz Stefan Ciarkowski
dowódca 3 kompanii kmpor. Henryk Longin Doliński
dowódca plutonupor. Kazimierz Janiszewski
na kursiepor. Zygmunt Edward Bugielski
na kursieppor. Alfons Franciszek Znaniecki
na kursieppor. Alfons Zamor
Dywizyjny Kurs Dla Podoficerów Nadterminowych 4 DP
dowódcakpt. Stanisław Włodarski
dowódcaplutonu por. Antoni Mikulski (67 pp)
63 obwód przysposobienia wojskowego „Toruń”
kmdt obwodowy PWkpt. adm. (piech.) Władysław Szymura
kmdt miejski PW Toruńpor. kontr. art. Adolf Karol Kołodziej
kmdt powiatowy PW Toruńkpt. adm. (piech.) Jan II Jastrzębski
kmdt powiatowy PW Wąbrzeźnoppor. kontr. piech. Franciszek Kołeczek

Pułk w kampanii wrześniowej

Pułk walczył w składzie 4 DP

W czasie wojny obronnej 1939 wchodził w skład 4 Dywizji Piechoty walczącej w Armii Pomorze.

Podporucznik Konstanty Biesiekierski – we wrześniu 1939 r., już w stopniu kapitana, dowodził 6 kompanią 63 pp.
Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Dowództwo
dowódca pułkuppłk Stefan Kaczmarczyk
I adiutantkpt. Romuald Bogusławski
II adiutantppor. rez. Kazimierz Suwała
oficer informacyjnyppor. rez. Jan Nowak
oficer łącznościpor. Roman Kochmański
kwatermistrzkpt. Wacław Kwiatkowski
oficer płatnikpor. rez. Paweł Skok
oficer żywnościowyppor. rez. Bolesław Krzywicki
naczelny lekarzkpt. dr med. Hieronim Stogiera
kapelankap. rez. ks. Kowalski Zygfryd
I batalion
dowódca batalionumjr Zygmunt Bagnowski
adiutantppor. rez. Alfred Tyczewski
dowódca 1 kompanii strzeleckiejpor. Ludwik Kobyłecki
dowódca 2 kompanii strzeleckiejpor. rez. Jan Sacha
dowódca 3 kompanii strzeleckiejpor. Zdzisław Meżnicki
dowódca 1 kompanii ckmkpt. Jan Jasiński
II batalion
dowódca batalionukpt. Teodor Wargocki
od 11.09 mjr Adam Fleszar
adiutantppor. rez. Zenobiusz Żbikowski
dowódca 4 kompanii strzeleckiejpor. Henryk Doliński
dowódca 5 kompanii strzeleckiejpor. Zygmunt Stankowski
dowódca 6 kompanii strzeleckiejkpt. Konstanty Biesiekierski[e]
dowódca 2 kompanii ckmpor. Wiktor Kinowski
III batalion
dowódca batalionumjr Jan Nawrat
adiutantppor. rez. Antoni Paulus
dowódca 7 kompanii strzeleckiejkpt. Eugeniusz Celewicz
dowódca 8 kompanii strzeleckiejpor. Paweł Popławski
dowódca 9 kompanii strzeleckiejpor. rez. Stanisław Łopiński
dowódca 3 kompanii ckmkpt. Tadeusz Kubiak
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii gospodarczejppor. rez. Menke Albert
dowódca kompanii zwiadowczejpor. Orłowski Bolesław
dowódca kompanii przeciwpancernejpor. Stanisław Sokołowski
dowódca plutonu artylerii piechotykpt. Tomasz Margieło (+ 03.09.39 Mełno)
dowódca plutonu pionierówpor. rez. Czesław Podolski
dowódca plutonu przeciwgazowegopor. Henryk Chojnacki

Symbole pułku

Sztandar

Mieszkańcy Torunia ufundowali pułkowi nowy sztandar nazywany wówczas chorągwią. Wręczył go pułkowi gen. Władysław Sikorski w Toruniu 3 maja 1922 roku[3]. Za zgodą Naczelnego Wodza Marszałka Józefa Piłsudskiego, na lewej stronie sztandaru, pomiędzy ramionami krzyża kawaleryjskiego umieszczono tarcze, na których wyhaftowano orły chełmińskie (herb dawniejszego województwa chełmińskiego) - noszone jako odznaka pułku na kołnierzach kurtek i płaszczy, na przemian z herbem Torunia. W ramionach krzyża wypisano szereg stoczonych przez pułk bojów:

  • "Jełań - 8.V.1920 r"
  • "Tremla - 3.VII.1920 r"
  • "Bug - 25.VII.1920 r"
  • "Horodec - 23.IX.1920 r"

Uroczystość poświęcenia i wręczenia sztandaru odbyła się w dniu święta pułkowego 3 maja 1922 r[f]. Sztandar w imieniu Naczelnego Wodza Marszałka Józefa Piłsudskiego wręczył, pełniącemu obowiązki dowódcy pułku kapitanowi Antoniemu Wandtke, gen. Władysław Sikorski. Pierwszą chorągiew, przekazano do Muzeum Wojska Polskiego.

Nadanie nowego sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. z 1937, nr 5, poz. 60. Sztandar ufundowało społeczeństwo pomorskie. Wręczył go pułkowi 19 czerwca 1938 w Toruniu marszałek Edward Śmigły-Rydz[3]. Powojenne losy sztandaru nie są znane[17].

Odznaka pamiątkowa

Zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 9, poz. 80 z 18 marca 1929 roku. Odznaka ma kształt miecza z ażurowym napisem przy rękojeści 19 29. Na głowni miecza tarcza pokryta żłobkowaną, czerwoną emalią z nałożonym orłem - herbem dawnego województwa chełmińskiego. Tarcza otoczona jest złotym wieńcem laurowym. Po bokach miecza numer i inicjały 63 PP, pokryte granatową emalią. Oficerska - dwuczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana. Na rewersie próba srebra i imiennik grawera WG. Wymiary: 55x25 mm. Wykonanie: Wiktor Gontarczyk - Warszawa[18].

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku[19]
  • kpt. Władysław Koczorowski (18 VI 1919 – 30 VIII 1920)
  • ppłk Leon Bernacik (31 VIII – † 23 IX 1920)
  • kpt. Władysław Koczorowski (23 IX 1920 – 16 III 1922)
  • płk piech. Włodzimierz Krynicki (do 21 VIII 1926 → oficer sztabowy PW w 30 Dywizji Piechoty[20])
  • płk piech. Ignacy Sadowski (21 VIII 1926 - 28 I 1928 → stan spoczynku)
  • ppłk piech. Mieczysław Rymkiewicz (od 28 I 1928[21] - 28 VI 1933 → stan spoczynku[22])
  • ppłk piech. Stefan Leukos-Kowalski (28 VI 1933 – 1936 → dowódca 16 pp)
  • ppłk dypl. Roman Saloni (1937 i 1938)[23]
  • ppłk dypl. Władysław Winiarski (do 1 IX 1939)
  • ppłk Stefan Kaczmarczyk (od 1 IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku - I zastępca dowódcy)
  • mjr piech. Otton Matuszek (p.o. VII 1922 – X 1923)
  • ppłk piech. Karol Guilleaume (20 X 1923[24] – X 1926[25] → zastępca dowódcy 78 pp)
  • ppłk piech. Stefan Błocki (X 1926[26] – IV 1928[27] → dowódca 42 pp)
  • ppłk piech. Antoni Kajetanowicz (IV 1928 – XII 1929 → komendant PKU Poznań Powiat[28])
  • ppłk dypl. piech. Tadeusz Zieleniewski (XII 1929[29] – 31 III 1930 → dowódca 59 pp)
  • ppłk piech. Alfred Greffner (1 V 1930[30] – 28 VI 1933 → kierownik 2 Okręgowego Urzędu WFiPW[31])
  • ppłk piech. Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (28 VI 1933 – 1936)
II zastępca (kwatermistrz)
  • ppłk Franciszek Cąpala

Żołnierze 63 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[32] oraz Muzeum Katyńskie[33][g][h].

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Grębocki Lucjuszppor. rez.urzędnikKatyń
Grzanka Józefppor. rez.student UWKatyń
Halski Eugeniuszkapitan rezerwyprawnik, dr prawSąd Okręgowy w ChojnicachCharków
Klemp Franciszek Alojzyppor. rez.urzędnikMagistrat m. ToruniaKatyń
Kordasiewicz Józef[36]kapitan rez.nauczycielKurat. Pom. Okr. Szkol. w ToruniuKatyń
Kossowski-Habdank Władysławpor. w st. sp.Katyń
Król Karolppor. rez.nauczycielszkoła w pow. łukowskimKatyń
Kryczyński Franciszekppor. rez.prawnikCharków
Łuczak Szczepan Eugeniuszppor. rez.inżynier leśnikWyłuszczarnia nasion w KlosnowieKatyń
Malisz Franciszek Ksaweryppor. rez.Katyń
Mikoręda Stefanppor. rez.nauczycielSzkoła w BoruchachCharków
Olszewski Stanisławppor. rez.Charków
Ostrowski Henryk Stanisławppor. rez.nauczycielliceum i gimnazjum w BiałymstokuKatyń
Szukalski Jan Józefppor. rez.nauczycielSzkoła w ŁagiewnikachCharków

Upamiętnienie

Uwagi

  1. Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220). W skład Sił Zbrojnych II RP wchodziły wojska lądowe nazywane ówcześnie wojskiem i Marynarka Wojenna. Wojsko składało się z jednostek organizacyjnych wojska stałego i jednostek organizacyjnych Obrony Narodowej, a także jednostek organizacyjnych Korpusu Ochrony Pogranicza.
  2. Rozkaz dzienny Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w b. zaborze pruskim Nr 177 z dnia 30 czerwca 1919 roku i rozkaz dzienny Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w b. zaborze pruskim Nr 179 z dnia 2 lipca 1919 roku. W rozkazie Nr 177 użyto nazwy „Toruński pułk piechoty”, a w rozkazie Nr 179 sprostowano, że chodzi o „Toruński pułk strzelców”.
  3. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[16].
  4. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  5. Kpt. piech. Konstanty Biesiekierski - urodzony 09.09.1901 r. w miejscowości Wójtowce na Podolu, syn Włodzimierza. Podporucznik z dniem 15.08.1927 r., porucznik z dniem 15.08.1929 r., awansowany do stopnia kapitana z dniem 01.01.1936 r. W dniu 03.09.1939 r. został ranny pod Mełnem. Leczony w szpitalu wojskowym w Toruniu, a potem w Chełmie, skąd wyjechał do Torunia. Aresztowany w październiku 1939 r. Jeniec oflagów II B Arnswalde i II C Woldenberg. Po wyzwoleniu powrócił do Polski, zmarł najprawdopodobniej w Ostrołęce.
  6. W innych opracowaniach podawana jest data 9 maja 1922
  7. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[34].
  8. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[35].

Przypisy

  1. Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 16 z 19 maja 1927 roku
  2. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 106.
  3. a b c d Satora 1990 ↓, s. 123.
  4. Rozkaz dzienny Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w b. zaborze pruskim Nr 146 z dnia 30 maja 1919 roku.
  5. Rozkaz dzienny Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w b. zaborze pruskim Nr 163 z dnia 16 czerwca 1919 roku.
  6. Rozkaz Dowództwa Głównego Wojsk Polskich b. zaboru pruskiego Nr 180 z dnia 3 lipca 1919 roku.
  7. Rozkaz Dowództwa Głównego Wojsk Polskich b. zaboru pruskiego Nr 203 z dnia 30 lipca 1919 roku.
  8. Horwal, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 157.
  9. Horodec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 133.
  10. a b Tomaszewski 1929 ↓, s. 38.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 25 czerwca 1924, s. 404.
  12. Almanach Oficerski 1923/24 ↓, s. 52.
  13. Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
  14. Jagiełło 2007 ↓, s. 64.
  15. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 621-622 i 679.
  16. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  17. Satora 1990 ↓, s. 124.
  18. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 106-107.
  19. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  20. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 33 z 21 sierpnia 1926 roku, s. 272.
  21. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 28 stycznia 1928 roku, s. 25.
  22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 28 września 1933 roku, s. 210. Przeniesiony w stan spoczynku z dniem 31 sierpnia 1933 roku.
  23. Roman Saloni, Wpis w legitymacji osobistej podoficera 63 pp, Wpis coroczny, przedłużający ważność Legitymacji osobistej szefa plutonu artylerii Adolfa Żwańskiego dokonany w roku 1937 i 1938 przez dowódcę pułku., Toruń 1937.
  24. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 67 z 20 października 1923 roku, s. 715.
  25. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 11 października 1926, s. 335.
  26. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 11 października 1926, s. 343.
  27. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928, s. 136.
  28. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 381.
  29. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 380.
  30. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 103.
  31. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 130.
  32. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  33. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  34. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  35. Wyrwa 2015 ↓.
  36. Księgi Cmentarne – wpis 1680.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

B n Niemnem.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa nad Niemnem 20 - 28 września 1920 - nowa wersja
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Order Virtuti Militari Krzyż Srebrny.svg
Autor: Magnum045, Licencja: CC BY-SA 3.0
Order Virtuti Militari 5th Class
Przysięga rekrutów 63 Toruńskiego Pułku Piechoty NAC 1-W-1277.jpg
Przysięga rekrutów 63 Toruńskiego Pułku Piechoty w Toruniu. Rekruci składają przysięgę przed sztandarem na pl. św. Katarzyny. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1277
Armia pomorze 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie wielkich jednostek Armii "Pomorze" i wielkich jednostek niemieckich 01-09-1939
Pomnik 63. Pułku Piechoty w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik 63. Pułku Piechoty w Toruniu
Twierdza Torun piekarnia i magazyn.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, część twierdzy - piekarnia i magazyn prowiantowy.
Odznaka 63pp.jpg
Autor: Anwit, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka 63 pp
Uroczystości w Toruniu z okazji rocznicy odzyskania Pomorza 1930 - defiluje 63 pp NAC 1-P-3332-1.jpg
Uroczystości w Toruniu z okazji rocznicy odzyskania Pomorza; luty 1930. Defiluje 63 pułk piechoty przed prezydentem Ignacym Mościckim (na trybunie). Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-P-3332-1
Bitwa o granice 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa o granice Polski - październik 1920
4 DP w 1938.jpg
4 DP w 1938
Kontrofensywa wieprz 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kontruderzenie znad Wieprza (16-26 sierpnia 1920)
Biesiekierski Konstanty ppor. 14 pp.jpg
Autor: Szczur14pp, Licencja: CC BY-SA 4.0
Biesiekierski Konstanty ppor. 14 pp. Przetworzone zdjęcie z archiwum Mariana Ropejko.
Oddział PW Leśników przed pomnikiem poległych żołnierzy 63 pp w Toruniu NAC 1-W-2642.jpg
Oddział Przysposobienia Wojskowego Leśników w szeregu przed pomnikiem poległych żołnierzy 63 pułku piechoty w Toruniu. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-2642