9 Eskadra Wywiadowcza
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | 9 stycznia 1919 |
Rozformowanie | 18 stycznia 1921 |
Dowódcy | |
Pierwszy | por. obs. Franciszek Trenkwald |
Ostatni | por. pil. Bolesław Narkowicz |
Działania zbrojne | |
wojna polsko-bolszewicka | |
Organizacja | |
Dyslokacja | Rakowice, Radymno, Lewandówka |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
9 eskadra wywiadowcza – pododdział lotnictwa Wojska Polskiego początków II Rzeczypospolitej.
Eskadra zorganizowana została w 1919 w Krakowie. Częścią sił wzięła udział w walkach o Śląsk Cieszyński. Następnie przerzucona na wschód walczyła w wojnie polsko–ukraińskiej i polsko–bolszewickiej. Odtworzona w lipcu 1920 realizowała przede wszystkim zadania fotogrametryczne. W 1921 weszła w skład nowej 10 eskadry wywiadowczej.
Formowanie, zmiany organizacyjne i walki
Eskadra sformowana została 9 stycznia 1919 w Krakowie[1][2]. Podczas organizacji nastąpiły trudności w zaopatrzeniu eskadry w sprzęt. Mimo to wydzielono dwie załogi[a], które w rejonie Śląska Cieszyńskiego wykonywały zadania lotnicze[1]. Raport Inspektora Wojsk Lotniczych z 13 marca 1919 wykazuje, ze eskadra w tym czasie posiadała 6 samolotów, 2 pilotów i 5 obserwatorów[3]. Formowanie jednostki zakończono w kwietniu 1919. W tym też miesiącu eskadra została przeniesiona na lotnisko Radymno[4]. Tu weszła w skład II Grupy Lotniczej i operowała na korzyść Grupy „Wschód” w rejonach Sambor i Stryj [1]. W tym czasie eskadra dysponowała 3 samolotami. Były to: 2 Lloydy C-5 i 1 Oeffag[5]. Po zajęciu przez Wojsko Polskie Małopolski, 9 eskadra przegrupowała się na lotnisko Lewandówka. W początkach czerwca wcielono do jednostki nowo powstałą krakowską 12 eskadrę lotniczą. Wzmocniona eskadra utrzymała dotychczasową numerację[6][1]. W miarę sukcesów wojsk lądowych, jednostka przesuwała się na wschód operując z lotnisk Kniaże i Brody[1].
Okres zimy 1919/1920 eskadra spędziła w Dubnie[4]. Swoje stacje benzynowe zorganizowała w Ostrogu i Starokonstantynowie[2]. Wykorzystując względny spokój na froncie, prowadziła szkolenie personelu lotniczego i uzupełniała stany[b]. Na dzień 1 lutego 1920 eskadra wchodziła w skład II Grupy Lotniczej, posiadała 10 pilotów, 3 obserwatorów i 7 samolotów[8]. Dopiero wiosną 1920, działając z wysuniętego lądowiska w Połonnem, wspierała wojska lądowe w natarciu na Berdyczów[9]. Posiadała wtedy 8 samolotów, 9 pilotów i 5 obserwatorów[10]. Zaplecze techniczne eskadry stanowił II ruchomy park lotniczy w Łucku[10]. Po zajęciu Berdyczowa cześć załóg skierowano do Koziatyna. Tam eskadra współdziałała z Dywizją Jazdy i 13 Dywizją Piechoty. 2 czerwca zestrzeleni zostali ppor. obs. Józef Jędrczak i kpr. pil. Rosiak, a 6 czerwca ciężko ranni ppor. obs. Antoni Romanowski i ppor. pil. Kazimierz Olechowicz[11]. W kilka dni później, podczas działań szturmowych, został uszkodzony samolot załogi por. Olechnowicz i ppor. Romanowski, ale tym razem pilot doprowadził maszynę do linii własnych oddziałów. Załogę odesłano do szpitala. Działania 9 eskadry w tym okresie cechowała duża skuteczność. Za dobre wykonanie zadań otrzymała pochwałę od szefa sztabu Frontu Południowego i gratulacje od dowódcy Grupy Poleskiej gen. Antoniego Listowskiego. Jednak intensywne loty i straty doprowadziły do tego, że na początku drugiej dekady czerwca eskadra dysponowała już tylko jedną załogą i jednym samolotem[11].
Po tak ciężkich stratach Dowództwo Lotnictwa poleciło wycofanie eskadry z frontu i odesłanie jej do Dubna, a następnie do Hołub i dalej do Lublina[2]. W Lublinie część personelu wcielono do oczekującej na samoloty 2 eskadry wywiadowczej[12], a pozostałych skierowano do dyspozycji Szefa Lotnictwa Naczelnego Dowództwa w Warszawie[1].
W lipcu personel 9 eskadry uzupełniony lotnikami z innych eskadr utworzył nową 9 eskadrę wywiadowczą[13]. Nowo powstała jednostka została wyposażona w samoloty Bristol F2 i realizowała przede wszystkim zadania fotogrametryczne[1]
Działania w Bitwie Warszawskiej
W ramach przygotowań do operacji znad Wieprza Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zarządziło koncentrację eskadr polskiego lotnictwa wojskowego w dwóch rejonach: lotnictwa 1 i 5 Armii – na lotniskach warszawskich (Mokotów i Siekierki), a lotnictwa 2, 3 i 4 Armii na lotniskach Radomia, Dęblina, Puław i Lublina[c][15]. W okresie walk pod Warszawą eskadra walczyła w ramach Frontu Północnego. Załogi wyróżniły się między innymi w boju pod Radzyminem[16]. Od 15 sierpnia 9 eskadra prowadziła aktywne działania szturmowe pod Pułtuskiem przeciwko jednostkom sowieckiej 3 Armii, a w rejonie Ostrowi Mazowieckiej przeciw 15 Armii. Ze składu eskadry wyróżnili się: sierż. Franciszek Przybylski, który podczas bitwy warszawskiej wykonał kilkanaście lotów bojowych i zrzucił na pozycje nieprzyjaciela około 600 kg bomb, a także sierż. Józef Żuromski i ppor. Władysław Bohuszewicz, którzy 15 sierpnia wraz z resztą eskadry działali pod Radzyminem. Pierwszy atak na pozycje sowieckie 21 DS z 3 Armii i 27 DS z 16 Armii wykonała załoga sierż. Żuromski i ppor. Bohuszewicz, a już podczas następnego wsparły ją inne załogi 9 eskadry. Byli to między innymi lotnicy: plut. Stanisław Perłowski i sierż. Zbigniew Godlewski oraz pchor. Neuman i ppor. Sioda. Eskadra współpracowała z 19 eskadrą myśliwską. Myśliwcy zaatakowali czołowe oddziały wojsk nieprzyjacielskich, podczas gdy Bristole 9 eskadry nękały tyły wroga. W czasie walk została zestrzelona załoga pchor. Neuman i ppor. Sioda[17]. 17 sierpnia eskadra współpracowała z 15 Dywizją Piechoty i pociągami pancernymi w ataku na wycofującej się przez Mińsk Mazowiecki w kierunku wschodnim oddziały sowieckiej 15 Armii. Skuteczność ataku ułatwiał fakt, że wojska Armii Czerwonej posuwały się w ugrupowaniu marszowym w kilku kolumnach obok siebie[18].
Udział w ofensywie wojsk polskich
W czasie wrześniowej ofensywy wojsk polskich eskadra operowała z lotnisk w Lublinie, Chełmie i Łucku. W tym okresie działała na korzyść 6 Armii zwalczając zgrupowania sowieckiej kawalerii[16]. Na początku października eskadra operowała z wysuniętego lotniska Korsteń wspierając Korpus Kawalerii płk. Juliusza Rommla[19].
W październiku eskadra współpracowała z oddziałami rajdowymi kawalerii polskiej działającymi na tyłach wojsk sowieckich. 5 października samoloty rozpoznały obszar przyszłych działań wojsk lądowych, a zwłaszcza strefę Olewsk – Korosteń – Żytomierz – Berdyczów – Miropol. Na linii kolejowej Zwiahel – Korosteń wykryto cztery sowieckie pociągi pancerne[20]. 6 października lotnictwo przeprowadziło szczegółowe rozpoznanie Zwiahla. Zauważono około 150 wagonów kolejowych wypełnionych wojskiem. 9 października dowództwo utraciło łączność z kawalerzystami płk. Rómmla[20]. W kolejnych dniach trwały bezskuteczne poszukiwania korpusu. Dopiero 12 października, w dniu podpisania zawieszenia broni, załodze 9 eskadry sierż. Józefowi Żuromskiemu i ppor. Władysławowi Bohuszewiczowi powiodły się poszukiwania. Doręczono odpowiednie rozkazy wykonawcze. Jeszcze tego dnia 9 eskadra, wspólnie z 8 eskadrą, wzięła udział w zwalczaniu oddziałów nieprzyjaciela, który zagradzał jeździe drogę powrotu za Słucz. Na tym zakończyły się działania bojowe 9 eskadry wywiadowczej[20].
Rozejm zastał 9 eskadrę wywiadowczą w Łucku[d][16].
W okresie wojny załogi 9 eskadry wywiadowczej wykonały 153 loty bojowe w czasie 293 godzin[16][21]. W czasie działań wojennych eskadra straciła 9 lotników[22] (6 lotników zginęło, a 3 odniosło ciężkie rany[19]).
Eskadra w okresie pokoju
Na mocy rozkazu z 18 stycznia 1921 eskadry 9. i 10. połączono tworząc 10 eskadrę wywiadowczą w Krakowie[16][6].
Żołnierze eskadry
Stopień | Imię i nazwisko | Okres pełnienia służby |
---|---|---|
por. obs. | Franciszek Trenkwald | 9 I 1919 – VI 1919 |
por. pil. | Władysław Matula | VI 1919 – VII 1920 |
kpt. pil. | Julian Słoniewski | VII 1920 – † 25 IX 1920 |
por. pil. | Bolesław Narkowicz | 25 IX 1920 – 18 I 1921 |
Obserwatorzy | Piloci | |
kpt. obs. Antoni Leonkow | kpt. pil. Julian Słoniewski | |
por. obs. Bolesław Kwiatkowski | por. pil. Władysław Matula | |
por. obs. Franciszek Trenkwald | por. pil. Bolesław Narkowicz | |
por. obs. Mieczysław Szczudłowski | por. pil. Kazimierz Olechnowicz-Czerkas | |
por. obs. Adam Abderman | por. pil. Bolesław Ropielewski | |
por. obs. Piotr Kurbatow | por. pil. Seweryn Sacewicz | |
por. obs. Józef Jędrzejczak | ppor. pil. Antoni Poznański | |
ppor. obs. Antoni Romanowski | ppor. pil. Tadeusz Halewski | |
ppor. obs. Stefan Jeznach | ppor. pil. Stefan Żochowski | |
ppor. obs. Władysław Bohuszewicz | pchor. pil. Jan Neuman[19] | |
ppor. obs. Marian Sioda[19] | sierż. pil. Franciszek Przybylski | |
ppor. obs. Józef Jędrczak[2] | sierż. pil. Alscher | |
ppor. obs. Antoni Misiejuk | sierż. pil. Józef Żuromski | |
ppor. obs. Jan Latawiec | sierż. pil. Jakub Kieroyczyk | |
ppor. obs. Magdziarz | sierż. pil. Dąbrowski | |
pchor. obs. Jan Suchodolski | sierż. pil. Zimmerman | |
pchor. obs. Zbigniew Godlewski | sierż. pil. Romuald Strobel | |
sierż. pil. Jan Poteć | ||
plut. pil. Franciszek Kołodziński | ||
plut. pil. Stanisław Perłowski | ||
kpr. pil. Julian Rosiak |
Wypadki lotnicze
- 2 czerwca 1920 podczas nalotu szturmowego zostali zestrzeleni ppor. obs. Józef Jędrczak oraz kpr. pil. Julian Rosiak[1].
- 6 sierpnia 1920 podczas startu z lotniska zginęli ppor. obs. Stefan Jeznach oraz ppor. pil. Stefan Żochowski [1].
- 25 września 1920 zginęli kpt. pil. Julian Słoniewski oraz sierż. pil. Jakub Kieroyczyk, którzy wracali z wykonanego zadania bojowego[16].
- 11 grudnia 1920 podczas lotu treningowego zginął ppor. pil. Seweryn Sacewicz[16].
Samoloty eskadry
Uwagi
- ↑ Byli to: por. obs. Mieczysław Szczudłowski, por. obs. Bolesław Kwiatkowski oraz sierż.pil. Alscher i sierż.pil. Romuald Strobel[1][2].
- ↑ W tym czasie na Ukrainie toczyły się walki pomiędzy bolszewikami a Armią Denikina atakującą Armię Czerwoną od południa[7].
- ↑ Plan przydziału poszczególnych eskadr dla związków armijnych przed bitwą warszawską przedstawiał się następująco: 5 Armia – 1, 12 i 13 eskadra, 1 Armia – 8 i 9 eskadra, 2 Armia – 17 eskadra, 4 Armia – 3, 10 i 15 eskadra, 3 Armia – 2, 14 i 21 eskadra, 6 Armia – 5, 6 i 7 eskadra. Z planu tego nie zrealizowano przydziału 15 eskadry do 4 Armii oraz nie uwzględniono w nim przydziału eskadry toruńskiej do 2 Armii. Natomiast 16 i 19 eskadra pozostawały w odwodzie Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego]][14].
- ↑ Zawieszenie broni zostało podpisane w Rydze 12 października 1920, a wchodziło w życie 18 października o 24.00[15].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j Pawlak 1989 ↓, s. 228.
- ↑ a b c d e Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 172.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 29.
- ↑ a b Pawlak 1998 ↓, s. 17.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 38.
- ↑ a b Brummer i Zawadzki 2000 ↓, s. 86.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 150.
- ↑ Bartel i in. 1978 ↓, s. 42.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 56.
- ↑ a b Tarkowski 1991 ↓, s. 48.
- ↑ a b Tarkowski 1991 ↓, s. 61.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 79.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 173.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 119.
- ↑ a b Tarkowski 1991 ↓, s. 92.
- ↑ a b c d e f g Pawlak 1989 ↓, s. 229.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 96.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 98.
- ↑ a b c d e Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 174.
- ↑ a b c Tarkowski 1991 ↓, s. 107.
- ↑ Pawlak 1998 ↓, s. 18.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 118.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 172–173.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 228-229.
Bibliografia
- Ryszard Bartel, Jan Chojnacki, Tadeusz Królikiewicz, Adam Kurowski: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
- Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo NapoleonV, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
- Jerzy Pawlak: Pamięci lotników polskich 1918–1945. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. ISBN 83-11-08786-5.
- Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku Czci Poległych Lotników, 1933.
- Krzysztof Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
Media użyte na tej stronie
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Roundel of the Polish Air Force (1918–1921).
Roundel of the Polish Air Force (1918–1921).
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lokalizacja lotnisk i lądowisk, z których korzystało polskie lotnictwo w latach 1919 - 1920
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Udział lotnictwa polskiego w wyprawie kijowskiej - kwiecień - maj 1920
Personel latający 9-ej eskadry wywiadowczej w Dubnie; 25 marca 1920
9 eskadra wywiadowcza we wrześniu 1920 w Łucku
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lotnictwo polskie w walkach odwrotowych na Ukrainie 6 czerwca - 4 lipca 1920
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lotnictwo polskie w bitwie warszawskiej 1920
Oeffag C.II
Photo of Lloyd C.V WW1 aircraft damaged samf4u.jpg
Palestine: Mejdel Jaffa Area, Mejdel. Observer, pilot, and Bristol Fighter F2B aircraft, Serial B1146, of No. 1 Squadron, Australian Flying Corps. The pilot (left) is Captain (Capt) Ross Macpherson Smith, MC and bar, DFC and two bars. Capt Hurley visited No. 1 Squadron on the 25 and 28 February 1918 and this photograph was probably taken on one of these days. This image is a colour Paget Plate.