Abarakku

Abarakku lub masennu (mašennu) - jedna z ważniejszych godności urzędniczych w starożytnej Asyrii i Babilonii, oznaczająca osobę zarządzającą prywatnym lub królewskim domem, gospodarstwem, posiadłością, rezydencją czy pałacem.

W tekstach asyryjskich i babilońskich tytuł ten zapisywany był zazwyczaj po sumeryjsku (lú)agrig(IGI+DUB), co tłumaczyć można na język akadyjski zarówno jako abarakku[1][2], jak i masennu (mašennu)[3][4]. Oba te akadyjskie słowa miały najprawdopodobniej to samo lub bardzo podobne znaczenie, przy czym - jak się wydaje - tytuł abarakku nosili urzędnicy w Asyrii, a tytuł masennu ich odpowiednicy w Babilonii[5]. Głównym obowiązkiem abarakku/masennu było zarządzanie: w zależności od sytuacji i zajmowanej pozycji mógł on zarządzać np. domem, gospodarstwem domowym, posiadłością, a nawet królewskim dworem czy pałacem[a]. Z pełnioną przez niego funkcją musiała się wiązać kontrola nad finansami i skarbcem, stąd też tytuł abarakku/masennu tłumaczony jest też czasem jako „skarbnik”[6][7].

W Asyrii najważniejszą osobą pełniącą ten urząd był królewski abarakku/masennu, zwany „wielkim abarakku/masennu” (abarakku/masennu rabû)[8][2]. Był to jeden z najbardziej wpływowych urzędników z najbliższego otoczenia króla[7]. Poza swoimi nominalnymi obowiązkami sprawował on również szereg ważnych funkcji administracyjnych w imperium oraz zarządzał jedną z granicznych prowincji o ważnym znaczeniu strategicznym (prowincja zarządcy królewskiego)[7][9]. Królewscy abarakku/masennu pojawiają się regularnie jako eponimowie w Asyryjskiej liście eponimów, gdzie wymieniani są zazwyczaj zaraz po królu, naczelnym dowódcy wojsk (turtānu), heroldzie pałacowym (nāgir ekalli) i wielkim podczaszym (rab šāqē)[10][8].

Znani z imienia królewscy abarakku/masennu:

Na dworze królewskim swoich abarakku/masennu mogli mieć również inni członkowie rodziny królewskiej – wiadomo na przykład, iż istniał też urząd „abarakku/masennu królowej matki” (lúagrig ša ama.lugal)[8] oraz urząd „abarakku/masennu następcy tronu” (lúagrig ša mār šarri)[14]. Własnych abarakku/masennu mogły mieć też świątynie, a nawet miasta: w jednym z tekstów wspominany jest na przykład „abarakku/masennu świątyni boga Aszura” (LÚ.IGI+DUB É Aššur)[14], a w innym „abarakku/masennu miasta Harran” (IGI+DUB URU Ḫarrān)[14].

Po upadku Asyrii tytuł mašennu używany był wciąż w Babilonii, na dworze królów nowobabilońskich (626–539 p.n.e.), gdzie oznaczał najwyższego rangą zarządcę królewskiego[15]. Do obowiązków tego dostojnika należało zarządzanie ziemią królewską, dbanie o irygację oraz zaopatrywanie dworu królewskiego w żywność[15]. Wszystkimi działaniami kierował on ze swego centrum administracyjnego, zwanego „domem mašennu” (bīt mašenni)[15]. O roli odgrywanej przez mašennu na dworze nowobabilońskim świadczyć może jedna z inskrypcji Nabuchodonozora II (604–562 p.n.e.) w której wymieniany jest on jako pierwszy w grupie sześciu najważniejszych urzędników królewskich[15]. Poza nim w grupie tej znaleźli się również: „naczelny piekarz” (rab nuḫatimmī), „główny skarbnik” (rab kāṣirī), „intendent pałacu” (ša pān ekalli), „majordomus” (rab bīti) i „dowódca gwardii królewskiej” (bēl ṭābīḫī)[15].

Uwagi

  1. ↑ The Assyrian Dictionary tłumaczy tytuł abarakku jako „chief steward of a private or royal household” (hasło abarakku, The Assyrian..., s. 32.), a tytuł mašennu jako „a high official, steward” (hasło mašennu, The Assyrian ... , s. 363.), z kolei Akkadisches Handwörterbuch tłumaczy tytuł abarakku jako „Haus-, Palastverwalter, Schaffner” (hasło abarakku(m), Akkadisches ... , s. 3.), a tytuł mašennu jako „ein Verwalter” (hasło mašennu(m), Akkadisches ... , s. 625.). W oparciu o te tłumaczenia można próbować tłumaczyć tytuł abarakku/masennu na język polski jako „zarządca”, „intendent” czy „administrator”, bądź też (bardziej archaicznie) jako „rządca”, „ekonom”, „szafarz” czy też „włodarz”

Przypisy

  1. ↑ hasło abarakku, The Assyrian..., s. 32.
  2. ↑ a b hasło abarakku(m), Akkadisches ... , s. 3.
  3. ↑ hasło mašennu, The Assyrian ... , s. 363.
  4. ↑ hasło mašennu(m), Akkadisches ... , s. 625.
  5. ↑ hasło abarakku, The Assyrian..., s. 35.
  6. ↑ masennu. oracc.museum.upenn.edu. [dostęp 2021-04-02]. (ang.).
  7. ↑ a b c hasło Treasurer, w: Assyrian empire builders (technical terms). ucl.ac.uk. [dostęp 2021-04-02]. (ang.).
  8. ↑ a b c hasło abarakku, The Assyrian..., s. 33.
  9. ↑ Radner K., Provinz. C, w: Reallexikon..., s. 49.
  10. ↑ Grayson A.K., Assyrian..., s. 21-22.
  11. ↑ a b c d e Grayson A.K., Assyrian..., s.40.
  12. ↑ a b c d e f g Assyrian Eponym List. oracc.museum.upenn.edu. [dostęp 2019-11-06]. (ang.).
  13. ↑ a b c d e f g h i The Neo Assyrian Eponyms. cdli.ox.ac.uk. [dostęp 2019-11-06]. (ang.).
  14. ↑ a b c hasło abarakku, The Assyrian..., s. 34.
  15. ↑ a b c d e Da Riva, R., Nebuchadnezzar II’s Prism ... , s. 202.

Bibliografia

  • hasło abarakku, The Assyrian Dictionary, tom 1 (A/1), The Oriental Institute, Chicago 1964, s. 32-35.
  • hasło abarakku(m), Akkadisches Handwörterbuch, tom 1 (A-L), Wiesbaden 1965, s. 3-4.
  • hasło mašennu, The Assyrian Dictionary, tom 10 (M/1), The Oriental Institute, Chicago 1977, s. 363-364.
  • hasło mašennu(m), Akkadisches Handwörterbuch, tom 2 (M-S), Wiesbaden 1972, s. 625.
  • Da Riva, R., Nebuchadnezzar II’s Prism (EŞ 7834): A New Edition, w: Zeitschrift für Assyriologie 103(2), 2013, s. 196-229.
  • Grayson A.K., Assyrian Officials and Power in the Ninth and Eight Centuries, State Archives of Assyria Bulletin (SAAB) VII/1 (1993), s. 19-52.
  • Radner K., Provinz. C, w: Reallexikon der Assyriologie, tom XI (Prinz, Prinzessin - Samug), Walter de Gruyter, Berlin - New York 2006-2008, s. 42-68.