Adam Wawrosz

Adam Wawrosz
Data i miejsce urodzenia24 grudnia 1913
Końska
Data i miejsce śmierci18 grudnia 1971
Trzyniec
Zawód, zajęciepoeta, pisarz, reżyser, działacz narodowy

Adam Wawrosz (ur. 24 grudnia 1913 w Końskiej, zm. 18 grudnia 1971 w Trzyńcu) – polski poeta, pisarz oraz działacz narodowy mieszkający na Zaolziu.

Życiorys

Urodził się we wsi Końska w rodzinie krawca jako najmłodsze z dziewięciorga dzieci. Ojciec zginął podczas I wojny światowej, a matce pozostało do wychowania siedmioro dzieci (dwoje z nich zmarło w bardzo młodym wieku). Małego Adama matka posłała do dziadków mieszkających w Tyrze. Dzięki nim chłopiec poznał ludową kulturę Beskidów. Początkowo uczęszczał do polskiej szkoły podstawowej, lecz pod naciskiem gajowego, który zatrudniał jego dziadka, chłopca oddano do szkoły czeskojęzycznej[1]. Kiedy po jej ukończeniu wrócił do swojego rodzeństwa, bracia przypomnieli mu zmarłego ojca i włożyli do rąk polską książkę. Czytając ją zrozumiał, że został okłamany.

Po powrocie do domu wzorem ojca zrobił kurs krawiecki w miejscowości Sucha Górna, jednak krawcem nie został. Skończył kurs reżyserski oraz kurs lalkarstwa w Starych Trokach na Wileńszczyźnie i zajął się teatrem kukiełkowym oraz twórczością kabaretową.

Po wybuchu II wojny światowej Wawrosz zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego i walczył w Samodzielnej Grupie Operacyjnej „Polesie” generała Kleeberga. Brał udział w bitwie pod Kockiem we wrześniu 1939. Po klęsce kampanii wrześniowej uwięziony przez Niemców i wywieziony do obozu koncentracyjnego. Przyczyną wysłania go tam stał się wiersz o Hitlerze napisany jeszcze przed wojną:

Mówią, że Hitler mo taki plany,
Że chciołby w Kóński być pochowany,
Chciołby przejyżdżać kole Haryndy,
Że droga na wschód najbliższo tędy,
Niech jyny zrobi krok w naszą wioskę,
Od nas usłyszy grunwaldzką piosnkę…

Był więźniem Gross-Born, Sachsenhausen oraz Dachau. Po zakończeniu wojny pracował w hucie w Trzyńcu. Był aktywnym członkiem Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego (PZKO) w Czechosłowacji. W latach 1958–1962 stał na czele dyrekcji artystycznej lalkowego teatru „Bajka” przy ZG PZKO, a następnie prowadził polską rubrykę „Hutnika Trzynieckiego”. Wawrosz publikował także w „Głosie Ludu”, „Zwrocie”, „Kalendarzu Śląskim” i innych pismach.

Wawrosz pisał w literackim języku polskim oraz w śląskiej gwarze cieszyńskiej. Teksty pisane w gwarze były podstawą jego twórczości – traktowały o codziennym życiu w regionie, o jego kulturze i tradycjach. Po polsku opisał swoje wspomnienia z obozu koncentracyjnego. Wawrosz pisał zarówno poezję, jak i prozę, a także dramaty dla amatorskiego teatru.

Dzieła

  • Niezapominajki (1954, 1968) – zbiór wierszy
  • Na śćmiywku (1959) – proza
  • Z naszej nolepy (1969) – proza
  • Z Adamowej dzichty (1977) – pośmiertna kompilacja poetyckiego i prozatorskiego dorobku pisarza

Przypisy

  1. ↑ Były to czasy rywalizacji Polski i Czechosłowacji o Śląsk Cieszyński, kiedy w czeskich szkołach na Zaolziu uczono niechęci do polskości.

Bibliografia