Akcja „Burza” w Okręgu Tarnopol Armii Krajowej

Odznaka AK przyznawana za udział w akcji „Burza”

Akcja „Burza” w Okręgu Tarnopol AK – część akcji wojskowej zorganizowanej i podjętej przez oddziały Armii Krajowej przeciw wojskom niemieckim w końcowej fazie okupacji niemieckiej, bezpośrednio przed wkroczeniem Armii Czerwonej, prowadzona w granicach II Rzeczypospolitej.

W 1943 komenda okręgu tarnopolskiego prowadziła intensywne przygotowania do „Burzy”, trafnie prognozując, że na początku 1944 Rosjanie wkroczą na teren okręgu. Znaczna część sił znajdowała się pod bronią w terenie, osłaniając skupiska ludności polskiej przed atakami UPA.

Reorganizacja i walki

4 stycznia Rosjanie przekroczyli granicę województwa. Komendant okręgu wydał rozkaz do rozpoczęcia „Burzy” w inspektoratach: Tarnopol, Czortków i Złoczów.

W ramach „Burzy” okręg miał rozwinąć 12 Dywizję Piechoty AK. W rejonie Brzeżan, Podhajec i Monasterzysk rozwinięto 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych por. Antoniego Fanderowskiego „Wana”. W rejonie Złoczowa, Zborowa i Buska odtwarzono 52 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych por. Michała Horvatha „Kmicica”. 54 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych AK planowano rozwinąć w okolicach Tarnopola. Zmobilizowane 51 i 52 pp AK liczyły po około 700 partyzantów^[1].

Dowódcą zgrupowania tych jednostek został kpt. Franciszek Garwola „Dziryt”. Najwcześniej do „Burzy” przystąpiły oddziały 54 pp Armii Krajowej. 7–8 marca wykolejono 16 pociągów. Na obrzeżach Tarnopola oddziały stoczyły boje z Wehrmachtem. 10 marca 1944 Tarnopol przekształcono w rejon umocniony. Partyzanci nie zdołali przebić się do miasta. Otoczony przez oddziały rosyjskie, garnizon Tarnopola bronił się do 16 kwietnia.

W lipcu oddziały AK nadal realizowały plan „Burza”. Wysadzono kilka mostów, a część opanowano i utrzymano do nadejścia Armii Czerwonej. W pierwszych momentach styczności dochodziło do współdziałania. Zgodnie z rozkazem komendanta Obszaru Lwowskiego z 7 lipca 1944 oddziały AK przy zetknięciu się z regularnymi wojskami sowietów ujawniać się miały jako „Zgrupowanie 12 DP na polu walki, o składzie: 51 i 52 pp”.

Rozbrojenie

Komendant Obszaru Lwowskiego polecił 12 DP AK skoncentrować się w rejonie Bóbrki i przejść pod Lwów. Oddziały 51 i 52 pp AK zostały jednak przez Sowietów rozbrajane. Część oficerów i żołnierzy kierowano do obozów formowania Wojska Polskiego, część pozostawiono na krótko w batalionach strzeleckich do obrony miast przed atakami UPA. Znaczną część wywieziono do łagrów i więzień.

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Węgierski: Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol. Kraków: Platan, 1996. ISBN 83-85222-85-5.
• TadeuszT. Krząstek TadeuszT., JerzyJ. Tomczyk JerzyJ., W 55 rocznicę powstania Armii Krajowej”, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997, ISBN 83-86268-63-8 .
• Tadeusz Przyłucki: Czas Burzy w 50. rocznicę operacji „Burza”. Warszawa: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Zakład poligraficzny Akcydens, 1994. ISBN 83-90-1777-0-6.

Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja Ostra Brama Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamach na Kurta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej (Bitwa na Porytowym Wzgórzu) Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy