Akira Kurosawa

Akira Kurosawa
Prawdziwe imię i nazwisko	黒澤 明
Data i miejsce urodzenia	23 marca 1910 Shinagawa (Tokio)
Data i miejsce śmierci	6 września 1998 Tokio
Zawód	reżyser, scenarzysta, producent filmowy
Lata aktywności	1943–1993
Odznaczenia

Akira Kurosawa (jap. 黒澤 明 Kurosawa Akira) (ur. 23 marca 1910 w Tokio, zm. 6 września 1998 tamże) – japoński reżyser, scenarzysta i producent filmowy. Uznawany za jednego z największych twórców w historii kina.

Laureat wielu najważniejszych nagród w świecie filmu, m.in. Złotego Lwa na 12. MFF w Wenecji za film Rashōmon (1950), Srebrnego Lwa na 15. MFF w Wenecji za Siedmiu samurajów (1954), Złotej Palmy na 33. MFF w Cannes za film Sobowtór (1980), Honorowego Oscara za całokształt twórczości (1989)^[1]. Zdobywca dwóch Oscarów dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego za filmy Rashōmon (1950) i Dersu Uzała (1975)^[2].

Kurosawa był jednym z najbardziej znanych reżyserów zarówno w Japonii, jak i poza granicami swojego kraju. Jego twórczość wywarła wielki wpływ na kilka pokoleń filmowców na całym świecie. Kariera reżyserska Kurosawy trwała równo pół wieku – od debiutanckiej, zrealizowanej w czasie wojny Sagi o dżudo (1943) po jego ostatni film, Madadayo (1993).

Życiorys

Akira Kurosawa urodził się 23 marca 1910 w Ōmori w Tokio, jako najmłodszy z siedmiorga dzieci. Jego ojciec był oficerem, potomkiem samurajów. W młodości Akira interesował się malarstwem, w szczególności sztuką europejską.

Dorastał z bratem o imieniu Heigo. Razem z nim brał udział w spotkaniach lewicujących środowisk intelektualnych. Heigo Kurosawa był aktorem i uprawiał sztukę benshi, tzn. podkładał głos postaci niemych filmów. Gdy zaczęto nagrywać udźwiękowione filmy, stracił pracę i z tego powodu próbował popełnić samobójstwo. Drugim traumatycznym doświadczeniem z dzieciństwa było trzęsienie ziemi, które nawiedziło Tokio w 1923 roku.

W 1936 roku Kurosawa odpowiedział na ogłoszenie wytwórni filmowej poszukującej asystenta reżysera. Został przyjęty, szybko zdobył uznanie i awansował ze względu na kreatywność i wszechstronność. Jako samodzielny reżyser zadebiutował w 1943 filmem Saga o judo.

Mimo iż jego najbardziej znanymi dziełami są filmy z lat 50. i 60. XX wieku, reżyserował i pisał scenariusze aż do śmierci.

Laureat Nagrody Asahi (1965)^[3] i Nagrody Kioto w dziedzinie sztuki i filozofii (1994)^[4].

Zmarł 6 września 1998 w tokijskiej dzielnicy Setagaya z powodu udaru.

Filmy

Akcja najbardziej znanych filmów Kurosawy toczy się w feudalnej Japonii. Fabuła kilku jego filmów stanowi adaptacje dzieł Williama Shakespeare’a: Ran został oparty na Królu Learze, Tron we krwi – na Makbecie, a Zły śpi spokojnie – Hamlecie.

Ukryta forteca (Kakushi toride no san akunin), opowieść o księżniczce, jej generale i dwóch bufonowatych farmerach, stała się dla George’a Lucasa jedną z inspiracji przy tworzeniu Gwiezdnych wojen. Inne znane filmy Kurosawy to: Rashōmon, Siedmiu samurajów (na podstawie którego nakręcono później western Siedmiu wspaniałych oraz serial anime; film natchnął także Stephena Kinga, który V część cyklu Mroczna Wieża, napisał, zainspirowany filmem) czy Straż przyboczna – pierwowzór westernu Sergia Leone Za garść dolarów. Kontynuację Straży przybocznej stanowi film Sanjūrō: samuraj znikąd.

Kurosawa wyreżyserował filmowe adaptacje kilku rosyjskich powieści, m.in. Idioty Fiodora Dostojewskiego i Na dnie Maksima Gorkiego. Film Niebo i piekło oparty został na kanwie powieści kryminalnej Eda McBaina. W szesnastu z jego filmów, nakręconych między 1948 a 1964 rokiem, pojawiają się ci sami aktorzy, w szczególności Toshirō Mifune, którego współpraca z Kurosawą rozpoczęła się w 1948 (Pijany anioł), a skończyła w 1964 (Rudobrody).

Po zrealizowaniu tego ostatniego Kurosawa zaczął kręcić w kolorze, zmieniając styl swoich filmów, które miały charakter epicki. Jego kolejny film, Dō desu ka den, opowiadający o grupie biedaków żyjących na wysypisku śmieci, nie osiągnął sukcesu. Reżyser rozpoczął wtedy pracę przy hollywoodzkim projekcie Tora! Tora! Tora!, ale wytwórnia 20th Century Studios zastąpiła go Kinjim Fukasaku, zanim film został ukończony.

Zaczął tworzyć kolejne filmy, takie jak Ran, Dersu Uzała, nakręcony w ZSRR, którego fabuła oparta jest o historyczny – z początków XX wieku – epizod z badań Dalekiego Wschodu. Film ten uzyskał Oscara w kategorii film obcojęzyczny. Sobowtór to opowieść o sobowtórze średniowiecznego japońskiego władcy, który przejmuje jego tożsamość. Do ostatnich filmów Kurosawy należą między innymi Sny, Sierpniowa rapsodia i Madadayo.

Filmografia

Przypisy

Bibliografia

• Something Like an Autobiography, transl. Audie E. Bock, Vintage, New York, 1983
• Donald Richie, The Films of Akira Kurosawa, University of California Press, Berkley, 1996, ​ISBN 0-520-22037-4​

Linki zewnętrzne

• Akira Kurosawa w bazie IMDb (ang.)
• Akira Kurosawa w bazie Filmweb
• Cyfrowe archiwum Akiry Kurosawy (jap.)