Aleja Tadeusza Kościuszki w Łodzi

aleja Tadeusza Kościuszki
Centrum
Ilustracja
Aleja w maju 2007
Państwo Polska
MiejscowośćŁódź
Przebieg
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła0 mul. Zachodnia, ul. Zielona
Ikona ulica skrzyżowanie.svg209 mul. 6 Sierpnia
Ikona ulica z lewej.svg341 mul. Artura Rubinsteina
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła569 mul. Andrzeja Struga
Ikona ulica skrzyżowanie.svg925 mul. Ludwika Zamenhofa
Ikona ulica z lewej.svg1010 mal. Henryka Jana Józewskiego
Ikona ulica z prawej.svg1060 mal. Anny Rynkowskiej
Ikona ulica z lewej.svg1190 mal. ZHP
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła1260 mal. Adama Mickiewicza
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła1640 mul. Franciszka Żwirki
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła2000 mul. Radwańska
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła2320 mul. Wólczańska, ul. Jerzego Potza
Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, w centrum znajduje się punkt z opisem „aleja Tadeusza Kościuszki”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „aleja Tadeusza Kościuszki”
51°45′42″N 19°27′19″E/51,761528 19,455333

Aleja Tadeusza Kościuszki w Łodzi – ulica w centrum Łodzi biegnąca od ulicy Zielonej do ulicy Wólczańskiej na obszarze dawnej dzielnicy Śródmieście. Ulica na całej długości znajduje się na terenie osiedla Katedralna i jest południowym przedłużeniem ulicy Zachodniej[1].

Aleja Tadeusza Kościuszki jest przecznicą alei Adama Mickiewicza, położoną równolegle do ulicy Piotrkowskiej. Na odcinku od Zielonej (początek ulicy) do Żwirki, pomiędzy jezdniami przebiega torowisko tramwajowe. Aleja jest jedną z głównych arterii komunikacyjnych centrum Łodzi – przebiega tam trasa Łódzkiego Tramwaju Regionalnego.

Historia ulicy

Spacerowa w XIX wieku na zdjęciu wykonanym przez Bronisława Wilkoszewskiego (album „Widoki m. Łodzi”)

Pierwszy odcinek alei został wytyczony w 1865 r.[2][3]. Od 1873 r. obowiązywała oficjalna nazwa Spacerowa (używano również określeń Promenada i Promenadowa)[2]. W roku 1875 r. grupa osiemnastu właścicieli posesji położonych przy ulicy Piotrkowskiej pomiędzy numerami 129 a 163, pod przewodnictwem Józefa Gampego i Ernesta Kindermanna, zwróciło się z prośbą do władz miasta o pozwolenie na podział działek (ciągnących się równoleżnikowo od Piotrkowskiej do Wólczańskiej) i wyznaczenie nowej ulicy. Kolejna prośba została przedstawiona w 1884 r., a ostatecznie odcinek ulicy: Rozwadowska (obecnie Zamenhofa) – Św. Anny (obecnie Mickiewicza) wytyczono w 1888 r.[4]. Odcinek figurował na mapach jako Nowo-Spacerowa. Oba odcinki połączono po przejęciu przez Magistrat (1904) części posesji należącej do Braci morawskich, na której znajdował się dom modlitewny[5] i oznaczono jedną nazwą jako Spacerową. W 1913 r. ulicę wydłużono do Karola (obecna ul. Żwirki)[2].

W 1917 r., w setną rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki, nazwę zmieniono na obecnie obowiązującą[2]. Droga miała wtedy dwie jednokierunkowe brukowane jezdnie z deptakiem pośrodku. W 1927 r. na krótkim odcinku uruchomiono tramwaje, a w 1950 r. pojawiły się na całej długości (czyli do Żwirki) – w miejscu zlikwidowanego deptaka, które jeżdżą w tej lokalizacji do dziś[3]. W latach 1940–1945 ulica nosiła nazwę Hermann Göring Straβe[6]. W 1957 r. ponownie wydłużono ulicę – tym razem do Radwańskiej[2], a w 2016 r. rozpoczęła się budowa kolejnego przedłużenia - do ul. Wólczańskiej[7]. Nowy fragment ulicy oddano do użytku w październiku 2017 r.

Ważniejsze obiekty przy ulicy

Przy alei Kościuszki znajdują się między innymi:

gmach NBP
willa Jarischa
kamienica Zygmunta Dejczmana; skrzyżowanie Kościuszki i Mickiewicza

Budynki położone pod numerami 1, 4, 14, 15, 33/35, 53, 57, 65, 69, 83, 88 i 93 są wpisane do rejestru zabytków NID[12].

Do listopada 1939 na rogu Kościuszki (nr 2) i Zielonej znajdowała się synagoga reformowana[13].

Komunikacja miejska

Aleją Kościuszki przebiegają linie tramwajowe i autobusowe MPK Łódź łącznie z liniami nocnymi[14].

Przypisy

  1. Uchwała w sprawie nadania statutu Osiedlu Katedralna. W: Akty prawne i projekty aktów prawnych [on-line]. bip.uml.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].
  2. a b c d e Danuta Bieńkowska, Elżbieta Umińska-Tytoń: Aleja Tadeusza Kościuszki. W: Słownik nazewnictwa miejskiego Łodzi [on-line]. log.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].
  3. a b Tramwaje na alei Tadeusza Kościuszki w latach 1927–1950. mkmlodz.webd.pl; Łódzkie Tramwaje i Autobusy; web.archive. [dostęp 2014-05-29].
  4. Rynkowska 1970 ↓, s. 147–148.
  5. Rynkowska 1970 ↓, s. 148.
  6. Kościuszki Tadeusza Aleja. W: Baza: Ulice Łodzi [on-line]. wimbp.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].
  7. Budowa przedłużenia alei Kościuszki. Będą utrudnienia na Wólczańskiej. dzienniklodzki.pl, 2016-10-13. [dostęp 2017-03-01].
  8. Plan wystawy, Urząd Miasta Łodzi [dostęp 2021-06-20] (pol.).
  9. Wiesław Pierzchała: Łódź: odnowiono cenny zabytek przy alei Kościuszki. dzienniklodzki.pl, 2010-09-06. [dostęp 2014-05-29].
  10. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi. fotopolska.eu. [dostęp 2014-05-29].
  11. Archiwum Państwowe w Łodzi; Adresy i telefony. lodz.ap.gov.pl. [dostęp 2019-10-25].
  12. Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie. 2021-09-30. s. 40. [dostęp 2014-05-29].
  13. Wielka Synagoga. sztetl.org.pl. [dostęp 2014-05-29].
  14. Trasy i rozkłady jazdy. mpk.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Łódź location map 2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors, edited by User:Dwie szyszki
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Map of Łódź, Poland
Ta mapa of Łódź została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Ikona ulica skrzyżowanie.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona skrzyżowania
Traffic lights icon.svg
Ikonka świateł na skrzyżowaniu
Ikona ulica z lewej.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy z lewej
Ikona ulica z prawej.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy z prawej
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Bronisław Wilkoszewski – Ulica Promenada.jpg

Fotografia przedstawia widok na ulicę Spacerową, zwaną także Promenadą lub ulicą Promenadową. Ulica ta miała stanowić przeciwwagę dla zatłoczonej, ruchliwej ulicy Piotrkowskiej. Spacerowa została założona jako deptak. Środek alei był wysadzany drzewami: kasztanowcami, topolami, akacjami, pomiędzy którymi stały ławeczki. Na przełomie XIX i XX wieku zaczęły powstawać przy niej wspaniałe rezydencje i kamienice, jak widoczna na fotografii kamienica Karola Kretschmera zbudowana w 1896 roku. W oddali na drugim planie widać Synagogę postępową wybudowaną w latach 80. XIX wieku według projektu Adolfa Wolffa. W 1917 roku w stulecie śmierci Tadeusza Kościuszki aleja otrzymała jego imię. W 1935 roku ułożono nawierzchnię z klinkieru. W latach 50. XX wieku deptak został zlikwidowany, a na środku ulicy położono szyny tramwajowe.

Fotografia pochodzi z wydanego w 1896 roku albumu Bronisława Wilkoszewskiego „Widoki m. Łodzi”. Saryusz Bronisław Paweł Wilkoszewski (1847-1901), zwany "łódzkim Canaletto" był mistrzem fotografii ilustracyjnej. Udokumentował zabudowę Łodzi z końca XIX wieku przede wszystkim wille, fabryki, budynki użyteczności publicznej, obiekty sakralne, ulicę Piotrkowską. Jego zakład fotograficzny znajdował się w willi "Trianon" w Pasażu Meyera 5 (obecnie ulica Moniuszki).
Jarisch Palace.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Łódź Kościuszki 93 secesja 2013 MZW 7901.JPG
Autor: M Z Wojalski = Mirosław Zbigniew Wojalski, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Łódź, kamienica Zygmunta Dejczmana, 1902–1903, 1911–1912, secesja, stan 23 września 2013 r. przed przebudową al. Mickiewicza
Aleja Kosciuszki Lodz.jpg
Autor: HuBar, Licencja: CC BY-SA 2.5
aleja Kościuszki w Łodzi