Aleksander Drożdżyński

Tablica upamiętniająca Aleksandra Drożdżyńskiego na murze cmentarza żydowskiego w Warszawie (druga od lewej, druga od dołu)

Aleksander Drożdżyński, właściwie Aleksander Kahane (ur. 19 sierpnia 1925 w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 17 lutego 1981 w Düsseldorfie) – polski dziennikarz, publicysta, pisarz, satyryk pochodzenia żydowskiego.

Życiorys

Podczas II wojny światowej przebywał w łódzkim getcie, w latach 1944–1945 więzień niemieckich obozów koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau, Dachau i Bergen Belsen, gdzie został wyzwolony przez Brytyjczyków.

W 1944 roku, po likwidacji getta łódzkiego, Aleksander Kahane został wywieziony wraz ze swoją siostrą Zysią (Zosią) do Oświęcimia. Tam wywieziono go do podobozu Althammer.

Podobóz w Starej Kuźni (niem. Althammer) k. Halemby (obecnie dzielnica Rudy Śląskiej). Pierwszych więźniów osadzono w nim w poł. września 1944 r. Na początku października jego stan wynosił ok. 500 osób, w większości Żydów z: Polski, Francji i Węgier. Przebywali w ośmiu drewnianych barakach – zamieszkiwanych wcześniej przez włoskich jeńców wojennych – otoczonych podwójnym ogrodzeniem z drutu kolczastego, którego wewnętrzny krąg był pod napięciem elektrycznym. Więźniowie pracowali przy budowie elektrowni: kopali fundamenty, rowy melioracyjne, kładli kable itp. Kierownikiem obozu był SS‑Oberscharführer Hans Mirbeth. Esesmanów w miejscach pracy więźniów wspierali starsi wiekiem rezerwiści Wehrmachtu, Kriegsmarine i wartownicy ze straży przemysłowej. Ogółem w obozie zmarło co najmniej 20 więźniów, liczby wywiezionych do Birkenau nie udało się ustalić. W styczniu 1945 r. większość więźniów obozu ewakuowano pieszo do Gliwic, a następnie koleją do innych obozów koncentracyjnych. Kilkudziesięciu, których tam pozostawiono, zostało wyzwolonych przez żołnierzy sowieckich.

Źródło: Auschwitz od A do Z. Ilustrowana historia obozu

Jedyne wspomnienia, jakie Aleksander Drożdżyński napisał na temat pobytu w Althammer, zostały opublikowane w Zeszytach Oświęcimskich pod tytułem: "Mały spokojny obóz".

Po zakończeniu wojny, w latach 1946–1949 studiował filozofię i sanskryt w Krakowie i we Wrocławiu. Specjalizował się w tematyce historycznej i satyrycznej. Zajmował się zwłaszcza humorem żydowskim, po ojcu i dziadku^[1]. Był m.in. autorem nagrodzonej książki "Oberländer" oraz pierwszego w powojennej Polsce zbioru humoru żydowskiego "Mądrości żydowskie" (zilustrowanej przez jego przyjaciela Szymona Kobylińskiego^[1]). Jego doskonała pamięć i talent do opowiadania dowcipów, powiodły go na scenę^[1]. Aleksander Drożdżyński pisał również teksty satyryczne. W PRL pracował w Polskiej Agencji Prasowej (PAP) i Centralnej Agencji Fotograficznej (CAF). Jego książki cieszyły się dużą popularnością w Polsce i za granicą (przykładowo: rosyjskie wydanie Mądrości żydowskich ukazało się w samizdacie w ZSRR).

W 1968, po antysemickiej nagonce w Polsce, będącej następstwem wydarzeń marcowych, stracił pracę, po czym zabroniono mu publikowania własnych tekstów. Zatrudniono go jako szefa redakcji w gazetce "Krzyżówka". Zmuszony do emigracji, osiadł w Niemczech, gdzie wydał szereg książek w języku niemieckim. Pracował jako dziennikarz m.in. w radio (Deutschlandfunk, WDR) tematyzując żydowską kulturę ("Janusz Korczak i jego dzieci", "Komeda", "Żydowskie elementy w muzyce rozrywkowej"). Zmarł w Düsseldorfie, na raka trzustki^[1]. Poświęcona mu tablica pamiątkowa znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (na niej błędny rok zgonu 1980).

Pobrał się z Wandą z domu Sosnowską, zmarłą w Düsseldorfie 5 marca 2008 roku. Mieli dwójkę dzieci: Kasię, Lidię i Piotra.

Twórczość (wybór)

• Mądrości żydowskie (Wiedza Powszechna 1960; Unicorn Publishing Studio, Warszawa-Londyn 1993, ISBN 1-870886-10-0)
• Oberlaender. Przez „Ostforschung" wywiad i NSDAP do rządu NRF (wespół z J. Zaborowskim, 1960)
• Kariera ministra (wespół z Przemysławem Burchardem; Wyd. MON 1963; seria: "Żółty Tygrys")
• Der politische Witz im Ostblock (Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1974, 1976, ISBN 3-7700-0395-0)
• Jiddische Witze und Schmonzes (Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1976, ISBN 3-7700-0414-0)
• Alexander Drozdzynski’s Gessamelte Witze aus aller Welt (ilustracje: Szymon Kobyliński; Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1977, ISBN 3-7700-0455-8)
• Das verspottete Tausendjährige Reich. Witze gesammelt von Alexander Drozdzynski (ilustracje: Stanisław Tomaszewski, Droste Verlag GmbH, Düsseldorf 1978, ISBN 3-7700-0516-3)
• Pilpul czyli z mądrości żydowskich (Wyd. Sztuka Polska 1988)
• Dowcipy i mądrości żydowskie (Ad Oculos 2006, ISBN 83-87907-80-4)

Bibliografia

• Krzysztof Tomasz Witczak, Słownik biograficzny Żydów tomaszowskich, Łódź - Tomaszów Mazowiecki 2010, ISBN 978-83-7525-358-0, s. 80-83 (biogram, fotografie, bibl.).
• Lucjan Wolanowski, Człowiek, który żartował (wstęp do II wydania książki Aleksandra Drożdżyńskiego pt. Mądrości żydowskie, Warszawa–Londyn 1993)
• Lucjan Wolanowski, Wspomnienia bez łez, „Midrasz” nr 1 / styczeń 1999 r.
• Aleksander Ziemny, Żydom nie do śmiechu [w:] Nie ma sądnego dnia, Wyd. Austeria, Kraków 2007 [pierwodruk: „Midrasz” nr 4/96, kwiecień 2005 r.].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• J. Pilpel, Człowiek, który wszedł do półfinału, "Gazeta Żydowska" nr 9, 30. 11. 2005 r.
• Lucjan Wolanowski – Dwa wspomnienia o Aleksandrze Drożdżyńskim. lucjanwolanowski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Aleksander Drożdżyński w bazie filmpolski.pl