Aleksander Harasowski

Aleksander Harasowski
Data i miejsce urodzenia

10 czerwca 1872
Teratyn

Data i miejsce śmierci

28 lutego 1945
Lublin

doktor medycyny
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1897 – medycyna
Uniwersytet Jagielloński

Aleksander Paweł Harasowski (ur. 10 czerwca 1872 w Teratynie, zm. 28 lutego 1945 w Lublinie) – polski lekarz, doktor wszech nauk lekarskich Uniwersytetu Jagiellońskiego, autor poradnika medycznego, dyrygent Krakowskiego Chóru Akademickiego.

Życiorys

Strona tytułowa poradnika Lekarz Domowy autorstwa dr Aleksandra Harasowskiego, wydana we Lwowie w 1900

Urodził się w Teratynie koło Chełma jako syn Teofila[1][a], księdza unickiego i Antoniny z domu Tokarskiej. Była to rodzina morawsko-śląska o polskich tradycjach patriotycznych, która osiadła na ziemi lwowskiej w XVII wieku. Babka uczyła go pieśni z czasów Powstania styczniowego[4][5].

Maturę złożył w gimnazjum Zgromadzenia Zmartwychwstańców we Lwowie. Studia i doktorat „wszech nauk lekarskich” uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1897[6]. Podjął pracę w Szpitalu Powszechnym we Lwowie i w 1900 napisał „racyonalny poradnik lekarski dla chorych i zdrowych”, który zyskał dużą popularność[7]. Książkę wymieniono w Bibliografii Polskiej Estreicherów[8] i cytowano w XXI wieku[9][10].

W okresie 1900–1914 pracował jako lekarz miejski i uzdrowiskowy w Delatynie[11]. W 1910 wydał źródłowe opracowanie o warunkach balneologicznych tego uzdrowiska oferującego także „kąpiele w Prucie, ideał kąpieli rzecznej”[12]. Publikacja ta była wskazana w 2015 jako wzór dobrej reklamy[13]. Harasowski był jednocześnie lekarzem Kasy Chorych w Nadwórnej[14], a także rejonowym lekarzem więziennym[15]. Obowiązki te wykonywał do wybuchu I wojny światowej[4].

Ożenił się z Robertą Nałęcz-Udrycką, z którą miał czworo dzieci: Stanisławę (1899), Helenę (1902), Adama (1904–1996) i Romualda (1912)[16]. Rodzina zamieszkała w Delatynie, gdzie Aleksander wybudował willę. Oboje małżonkowie byli miłośnikami i znawcami muzyki. Syna Adama, przyszłego uczestnika Konkursu Chopinowskiego, kompozytora i inżyniera, gry na fortepianie uczono od 5 roku życia[16].

Uzdrowisko Delatyn nad rzeką Prut, u wschodniego przedproża Gorganów, w okresie zimowym około 1918

Po wybuchu wojny Aleksander Harasowski został w 1914 zmobilizowany do austriackiej służby wojskowej, później wstąpił do Wojska Polskiego[6]. W 1919 otrzymał przydział do polskiego szpitala wojskowego w Nowym Sączu, gdzie pozostał i mieszkał w okresie międzywojennym[17][18]. Do rezerwy został przeniesiony w stopniu majora w 1921[19].

W 1926 z powodu płonicy zmarli Roberta Harasowska i najmłodszy syn Romuald. Córka Stanisława wyszła za mąż za kompozytora Tadeusza Szeligowskiego (1896–1963)[4]. Po uzyskaniu emerytury przeniósł się do Wilna, a po zakończeniu II wojny światowej zamieszkał w Lublinie, gdzie zmarł w 1945[4].

Aleksander Harasowski był „wszechstronnie uzdolniony, przede wszystkim nieprzeciętnie muzycznie”[4]. Komponował i grał biegle na fortepianie. W czasie odbywania (1892–1897) studiów medycznych był dyrygentem Krakowskiego Chóru Akademickiego[20][b]. Później dyrygował chórami w Delatynie i Andrychowie, gdzie pracował jako lekarz wojskowy. Po śmierci Marszałka Piłsudskiego w 1935 skomponował muzykę do pieśni M. Nalepki Do Wilna serce dajcie[4].

Oprócz tekstów medycznych i popularyzatorskich Aleksander pisał wiersze i krótkie utwory literackie[22]. Wygłaszał pogadanki w wileńskiej rozgłośni Polskiego Radia. Znał kilka nowożytnych języków europejskich, a także łacinę i grekę. Około 1912 otrzymał pierwszą nagrodę w korespondencyjnym konkursie szachowym w Petersburgu[4]. Będąc na emeryturze napisał w „Gazecie Wileńskiej”:

Ktokolwiek chce poświęcić się medycynie, musi się przygotować na to, że jest to jedyny zawód, zobowiązujący do miłosierdzia. Żaden inny zawód (oprócz duchownego) nie może się poszczycić takim zaszczytem czy ciężarem.

Aleksander Harasowski[4]

Publikacje książkowe

  • Lekarz domowy: Racyonalny poradnik dla chorych i zdrowych. Lwów: S. Köhler, 1900, s. 224.
  • Delatyn: Miejscowość klimatyczna i kąpielowa w Galicyi. Lwów: nakładem Drukarni Józefa Chęcińskiego, 1910, s. 14.

Uwagi

  1. ↑ Teofil Harasowski był w 1911 czynnym członkiem c.k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego w oddziale w Cieszanowie[2]. Korespondował z Władysławem Łozińskim[3].
  2. ↑ Chór został założony w 1885 przez Wiktora Barabasza. Aleksander Harasowski prowadził Chór w okresie 1892–1897[4][20]. Nazwa „Krakowski Chór Akademicki Uniwersytetu Jagiellońskiego” została tradycyjnie zachowana dla zespołu męskiego. W 2010 Chór otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” za ponad 130-letnią działalność artystyczną[21].

Przypisy

  1. ↑ Ogólny wykaz księży rzymskokatolickich, polskokatolickich, greckokatolickich, prawosławnych oraz ewangelickich, t. 1, cz. 1 (A–J), Instytut Historii im. Wojtka Kulika, s. 43 (poz. 1458) [dostęp 2020-06-21].
  2. ↑ Bronisław Janowski (red.), Sprawozdanie Komitetu c.k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego za rok 1911, Lwów: nakładem Komitetu c.k. Galic. Tow. Gospodarskiego, 1912, s. 238 [dostęp 2020-06-22].
  3. ↑ Korespondencja Władysława Łozińskiego z lat 1861–1913, t. 5 (Gadomski–Hoszowski), Biblioteka Narodowa w Warszawie, 1867–1913 [dostęp 2020-06-24], Cytat: Harasowski Teofil ks. 1908 (3), w tym doł. rysunek ołówkiem herbu „Lis”.
  4. ↑ a b c d e f g h i Andrzej Kierzek i inni, Zainteresowania pozazawodowe Aleksandra Harasowskiego (1872–1945), lekarza zdrojowiska w Delatynie, „Materiały Sekcji Historycznej Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi”, XXVIII (1–3/4), 2012, s. 19–22.
  5. ↑ Herb: Harasowski, Herbarz Polski [dostęp 2020-06-14].
  6. ↑ a b Andrzej Kierzek i inni, Delatyn – zdrojowisko na kresach południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne”, 4 (2), 2014, s. 184, ISSN 2082-9876 [dostęp 2020-06-13]. (spis treści).
  7. ↑ Aleksander Harasowski, Lekarz domowy: racyonalny poradnik lekarski dla chorych i zdrowych, Lwów: S. Köhler, 1900, s. 224 [dostęp 2020-06-06].
  8. ↑ Bibliografia Polska Estreicherów, poz. 42670 [dostęp 2020-06-06].
  9. ↑ Monika Nawrot-Borowska, Mamki – najemne karmicielki w świetle literatury poradnikowej z drugiej połowy XIX i początku XX wieku, „Biuletyn Historii Wychowania” (31), 2014, s. 89, DOI: 10.14746/BHW.2014.31.6, ISSN 1233-2224.
  10. ↑ Monika Nawrot-Borowska, „Życie długie i starość zdrowa” w świetle poradników z zakresu higieny i lecznictwa z II połowy XIX i początku XX wieku, [w:] Małgorzata Stawiak-Ososińska, Agnieszka Szplit (red.), Historyczno-społeczne aspekty starzenia się i starości, Kielce: TOP, 2014, s. 47, ISBN 978-83-63179-20-5 [dostęp 2020-06-06].
  11. ↑ Lekarze w większych miastach Galicyi, [w:] Kalendarz Ilustrowany Słowa Polskiego na rok 1901, Lwów: drukiem i nakładem „Słowa Polskiego”, 1901, s. 133 [dostęp 2020-06-21].
  12. ↑ Aleksander Harasowski, Delatyn: Miejscowość klimatyczna i kąpielowa w Galicyi, Lwów: nakładem Drukarni Józefa Chęcińskiego, 1910, s. 14 [dostęp 2020-06-13].
  13. ↑ Adam Mazurkiewicz, Reklamy usług paramedycznych w ofercie współczesnych polskich uzdrowisk (rekonesans), [w:] Mariola Szybalska-Taraszkiewicz, Marian Ursel, Aleksander Woźny (red.), Uzdrowiska Dolnego Śląska: Wizerunek–Marketing–Media, Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa w Jeleniej Górze, 2015, s. 115, ISBN 978-83-61955-40-5 [dostęp 2020-06-21].
  14. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1901, Lwów: nakładem C.k. Namiestnictwa, 1901, s. 628 [dostęp 2020-06-21].
  15. ↑ Stosunki lekarzy więziennych w okręgu Izby lekarskiej wschodnio-galicyjskiej: Delatyn, „Głos Lekarzy”, IV (20), Lwów: Organ lekarzy Galicyi, Śląska i Bukowiny, 1906, s. 4 [dostęp 2020-06-06].
  16. ↑ a b Katarzyna Fuksa, Adam Harasowski (1904–1996) – polski muzyk na uchodźstwie, [w:] Wiesław Hudek, Piotr Wiśniewski (red.), Cantare amantis est, Lublin: Wydawnictwo Polihymnia, 2015, s. 123 i przypis 5, ISBN 978-83-7847-253-7.
  17. ↑ Nowy Sącz – lekarze, [w:] Antoni Żumański (red.), Księga adresowa miasta Krakowa i województwa krakowskiego, Kraków: „Mar” Małopolska Ajencja Reklamy, 1932, 31 (dział II) [dostęp 2020-06-21].
  18. ↑ Dział Rozrywkowy, „Światowid”, VIII, 14 (347), 4 kwietnia 1931, s. 31 [dostęp 2020-06-21].
  19. ↑ Alfabetyczny spis oficerów rezerwy, Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922, s. 92 [dostęp 2020-06-06].
  20. ↑ a b Czterdziestolecie Krakowskiego Chóru Akademickiego 1885–1925, „Nowości Ilustrowane”, XXII (23), Kraków, 13 czerwca 1925, s. 13 [dostęp 2020-06-21].
  21. ↑ Glorie Artis rozdane, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 27 stycznia 2010 [dostęp 2020-06-22].
  22. ↑ Aleksander Harasowski, 345. Orzeszek małopolski, „Tydzień Radjowy”, III (24), 9 czerwca 1929, s. 312 [dostęp 2020-06-13].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lekarz domowy by Aleksander Harasowski 1900.jpg
Autor: Drukarnia Stanisława Köhlera, Lwów, 1900, Licencja: CC BY-SA 4.0
strona tytułowa książki Lekarz Domowy autorstwa dr Aleksandra Harasowskiego, wydana we Lwowie w 1900
Delatyn 1918, NAC3 1 0 9 881.jpg
Autor: nn, Licencja: CC BY-SA 4.0
Delatyn, uzdrowisko w woj. stanisławowskim, około 1918