Aleksandr Stroganow (1795–1891)

Aleksandr Stroganow

ok. 1825, mal. Piotr Sokołow
Pełne imię i nazwisko	Aleksandr Grigorjewicz Stroganow
Data i miejsce urodzenia	31 grudnia 1795 Petersburg
Data i miejsce śmierci	2 sierpnia 1891 Odessa
Minister spraw wewnętrznych i policji Królestwa Polskiego
Okres	od 16 września 1831 do 27 marca 1832
Poprzednik	Antoni Gliszczyński
Minister spraw wewnętrznych Rosji
Okres	od 10 marca 1839 do 22 września 1841
Poprzednik	Dmitrij Błudow
Następca	Lew Pierowski
Odznaczenia

Aleksandr Grigorjewicz Stroganow, ros. Александр Григорьевич Строганов (ur. 20 grudnia^?/ 31 grudnia 1795 w Petersburgu, zm. 21 lipca^?/ 2 sierpnia 1891 w Odessie) – rosyjski żołnierz w stopniu generała lejtnanta, arystokrata (hrabia) i polityk: minister spraw wewnętrznych i policji w Rządzie Tymczasowym Królestwa Polskiego (1831–1832), następnie całego Imperium (1839–1841), członek Rady Państwa (1849–1891); generał-gubernator małorosyjski (1836–1838), generał-gubernator petersburski (1854–1855), noworosyjsko–besarabski (1855–1863).

Od jego nazwiska pochodzi nazwa dania mięsnego boeuf Stroganow, będącego kombinacją tradycji kuchni francuskiej (smażona polędwica z sosem) i rosyjskiej (sos jest dodawany do potrawy, a nie osobno)^[1].

Życiorys

Urodził się w rodzinie barona Grigorija Aleksandrowicza Stroganowa (1770–1857) i księżniczki Anny Siergiejewny Trubeckiej (1765–1824). W 1810–1812 kształcił się w Instytucie Korpusu Inżynierów Transportu, po czym otrzymał awans na chorążego. W 1812 wstąpił do Brygady Artylerii Gwardii. Wziął udział w wojnie obronnej, IV koalicji antyfrancuskiej (m.in. w bitwach pod Dreznem, Kulm i Lipskiem) oraz wojnie zimowej (zdobycie Paryża). W 1818–1821 był adiutantem szefa sztabu Piotra Wołkońskiego. W 1821 został mianowany adiutantem cara Aleksandra I i przeniesiony do służby w dyplomacji. W 1821–1826 pełnił obowiązki komisarza wojskowego różnych misji dyplomatycznych. W 1829 awansowany na pułkownika, został dowódcą Preobrażeńskiego Pułku Ułanów. W 1830–1831 brał udział w polskiej wojnie niepodległościowej. W 1831 został mianowany generałem majorem. W lutym tego samego roku generał-gubernator warszawski Iwan Paskiewicz powierzył mu dowództwo wojsk pacyfikacyjnych w Królestwie Polskim. 16 września 1831 został powołany na ministra spraw wewnętrznych i policji w likwidacyjnym rządzie Fiodora Engla.

Od stycznia 1834 pełnił funkcję wiceministra spraw wewnętrznych Rosji, następnie generał-gubernatora małorosyjskiego (1836–1838). W grudniu 1834 otrzymał awans do stopnia generała adiutanta. W 1839 powrócił do administracji centralnej, na stanowisko ministra spraw wewnętrznych (do 1841). W 1840 awansowany na generała lejtnanta.

W 1841–1844 odbył podróż do Paryża, gdzie studiował jako wolny słuchacz Sorbony, uczęszczając na wykłady z wielu, różnorodnych dziedzin wiedzy. Najwięcej uwagi poświęcił prawu i administracji publicznej, zarządzaniu i finansom oraz kolejnictwu i technologii produkcji.

Po powrocie do Rosji objął stanowisko inspektora artylerii rezerwowej w ministerstwie wojny (1844–1855). W 1849 car Mikołaj I powołał go w skład Rady Państwa. Od 1854 Stroganow sprawował urzędy generał-gubernatorów kolejno: petersburskiego (do 1855) i noworosyjsko–besarabskiego (1855–1863). Jako kierownik administracji lokalnej na tzw. „obszarze zasiedlenia” zauważał negatywny wpływ dyskryminacji Żydów na rozwój gospodarczy Imperium oraz jego politykę etniczno-kulturową na ziemiach byłej Rzeczypospolitej. Żywo korespondował w tej sprawie, ostatecznie przekonując do swoich wniosków ministra spraw wewnętrznych Siergieja Łanskoja. Proponowane reformy nie znalazły jednak poparcia cara Aleksandra II^[2]. Przypuszczalnie nachalność w proponowaniu reform dla ziem zachodnich Imperium była powodem skierowania Stroganowa na bezterminowy urlop, celem „podreperowania zdrowia” (29 czerwca 1862).

W 1863 osiadł w Odessie i poświęcił się działalności społecznej. W 1859–1891 kierownik Carskiej Komisji Archeologicznej^[3]. W 1870 został wybrany prezesem Odeskiego Towarzystwa Historii i Starożytności. W 1884 został prezesem Towarzystwa Rolniczego Południowej Rosji. Był także prezesem Cesarskiego Towarzystwa Mineralogicznego (od 1841). Zmarł w 1891, pochowany na Starym Cmentarzu. Swój pokaźny księgozbiór przekazał testamentem bibliotece Uniwersytetu Noworosyjskiego.

Odznaczenia i nagrody

W 1862 rada miejska Odessy nadała Stroganowowi tytuł honorowego obywatela miasta. Był wielokrotnie odznaczany wysokimi odznaczeniami rosyjskimi i zagranicznymi:

Rosyjskie:

• Order św. Anny – IV kl. (1813) za zasługi w boju, II kl. (1826), I kl. (1832);
• Order św. Włodzimierza – IV kl. z kokardą (1814), II kl. (1833), I kl. (1862);
• Order św. Jerzego – IV kl. (1834) za 25-lecie służby wojskowej;
• Order Orła Białego (1850),
• Order św. Andrzeja (1881),
• Order św. Aleksandra Newskiego (1855), z brylantami (1859)
• Odznaka honorowa: za XXV lat wiernej służby (1839), za XXX lat wiernej służby (1850), za XXXV lat wiernej służby (1850), za XL lat wiernej służby (1860).

Zagraniczne:

• Order „Pour le Mérite” (1813), Złota Korona (1865);
• Order Zbawiciela – I kl. (1835);
• Order Lwa Niderlandzkiego – I kl. (1841);
• Order Korony Dębowej – I kl. (1849);
• Order Wilhelma – II kl. (1849);
• Order Medżydów – I kl. (1857);
• Order Leopolda – Mały Krzyż (1874).

Krąg rodzinny

Natalia Strogonowa, mal. Piotr Sokołow (1821), wł. Galeria Tretiakowska

We wrześniu 1820 ożenił się z Natalią Wiktorowną Koczubej (1800–1855), córką ministra stanu Wiktora Pawłowicza Koczubeja (1768–1834) i Marii Wasilijewny Wasiljczkowej (1779–1844). Małżeństwo doczekało się czworga dzieci, dwóch córek i dwóch synów:

• Marianna Aleksandrowna (1822–1839);
• Grigorij Aleksandrowicz (1824–1878) – masztalerz dworu carskiego, od 1853 mąż Marii Nikołajewny Romanowej (1819–1876);
• Natalia Aleksandrowna (1828–1853) – od 1850 żona Pawła Wasilijewicza Golicyna (1822–1871), syna Wasilija Golicyna (1794–1836);
• Wiktor Aleksandrowicz (1831–1856) – od 1854 mąż Jekateriny Nikołajewny Wojejkowej;
• Siergiej Aleksandrowicz (1834–1842).

Przodkowie:

Przypisy

Bibliografia

• Ihnatowicz, Ireneusz; Biernat, Andrzej: Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku. Wyd. 2. popr. i uzup. Warszawa: WN PWN 2003. ISBN 83-01-14087-9.