Aleksandria

Aleksandria ‏الإسكندرية‎
Herb Flaga
Państwo	Egipt
Muhafaza	Aleksandria
Gubernator	Adel Labib
Powierzchnia	2679 km²
Wysokość	5[1] m n.p.m.
Populacja (2013) • liczba ludności • gęstość	4 546 231 1700 os./km²
Nr kierunkowy	889
Kod pocztowy	21500
Położenie na mapie Egiptu (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Aleksandria
31°12′N 29°55′E/31,200000 29,916667
Strona internetowa

Nowy gmach Biblioteki Aleksandryjskiej

Aleksandria (arab. ‏الإسكندرية‎, Al-Iskandarijja; łac. Alexandria; stgr. Ἀλεξάνδρεια, Aleksandreia; kopt. ⲣⲁⲕⲟϯ, Rakodī^[2]) – drugie co do wielkości miasto w Egipcie (z liczbą 4,11 mln mieszkańców w 2006) i aglomeracja z liczbą 4,48 mln mieszkańców w 2008, co stawia ją na szóstym miejscu wśród wszystkich aglomeracji Afryki. Leży nad brzegiem Morza Śródziemnego, jest największym portem tego kraju, siedzibą władz muhafazy aleksandryjskiej, ważnym ośrodkiem przemysłowym, handlowym i naukowym oraz kulturalną stolicą Egiptu.

Historia

Zgodnie z tradycją i opisami historyków starożytnych miasto założył Aleksander Macedoński 7 kwietnia 332 roku p.n.e.^[3] według projektu Dejnocharesa, architekta znanego z przebudowy Efezu. Według opublikowanego w „New Scientist” artykułu autorstwa Alaina Verona i współpracowników z Uniwersytetu Paula Cézanne’a w Aix-en-Provence, miasto (pod nazwą Rhakotis) istniało w tym miejscu już od 2686 roku p.n.e., a Aleksander doprowadził jedynie do rozbudowy miasta i nazwał je swoim imieniem, co nie umniejsza zasług władcy Macedonii dla rozwoju tego miasta jako ośrodka handlu i kultury promieniującego na cały obszar basenu Morza Śródziemnego.

W starożytności i w średniowieczu ośrodek życia kulturalnego i wielki port Morza Śródziemnego. Za rządów Ptolemeuszów był stolicą Egiptu (ustanowiona przez Ptolemeusza I Sotera). Miasto zostało przebudowane na planie siatki hippodamejskiej^[4]. Na zachód od murów miejskich zlokalizowane zostały nekropolie i ogrody. We wschodniej części znajdowała się dzielnica egipska która zachowała wcześniejszą nazwę miasta – Rhakotis, granicząca z dzielnicą królewską (grecką) stanowiącą serce metropolii. Położona w pobliżu miasta wyspa Faros połączona była z miastem groblą, zwaną Heptastadionem rozdzielającą dwa porty – Wielki Port i Eunostos. W I wieku liczba mieszkańców płci męskiej w Aleksandrii wynosiła 180 tysięcy^[4].

Za czasów rzymskich była siedzibą władz prowincji. Pod koniec starożytności jeden z czterech największych ośrodków chrześcijaństwa w basenie Morza Śródziemnego (pozostałe to Antiochia Syryjska, Konstantynopol i Rzym). Starożytni mówiąc o mieście stosowali zwrot Aleksandria przy Egipcie, a nie Aleksandria w Egipcie, bowiem pod względem prawno-administracyjnym nie stanowiła ona części Egiptu^[5].

Aleksandria była stolicą Egiptu przez blisko tysiąc lat, tj. do 641 naszej ery, kiedy to kraj został podbity przez muzułmanów. W późniejszych wiekach, po przeniesieniu stolicy do Kairu, stopniowo traciła na znaczeniu, by ponownie odzyskać swą pozycję w czasach nowożytnych.

W Aleksandrii powstała grecka Septuaginta, pierwsze tłumaczenie Starego Testamentu dokonane przez Żydów aleksandryjskich. O Aleksandrii i jej mieszkańcach można znaleźć wzmianki w Biblii. Aleksandryjczycy, czyli Żydzi z Aleksandrii, znajdowali się wśród tych, którzy toczyli spór ze świętym Szczepanem przed jego rozprawą. Aleksandria była rodzinnym miastem Apollosa. Z miasta pochodziły również dwa statki, którymi św. Paweł z Tarsu podróżował jako więzień do Rzymu (Dz 6:9; 18:24; 27:6; 28:11).

Aleksandria dzisiaj

Podział administracyjny

Aleksandria nocą

Współczesna Aleksandria dzieli się na 6 okręgów administracyjnych:

• Montaza: 1 190 287 mieszkańców
• Sharak (Wschodnia Aleksandria): 985 786 mieszkańców
• Wassat (Aleksandria Centralna): 520 450 mieszkańców
• Amriya: 845 845 mieszkańców
• Agamy (Zachodnia Aleksandria): 386 374 mieszkańców
• Gumrok: 145 558 mieszkańców

W skład aglomeracji miejskiej Aleksandrii wchodzą również dwa miasta:

• Borg al-Arab: 186,9 tys. mieszkańców
• New Borg al-Arab: 7,6 tys. mieszkańców

Dzielnice miasta

Fragment miasta od strony Nowej Biblioteki Aleksandryjskiej

Mężczyźni smażący i sprzedający pączki na wybrzeżu Morza Śródziemnego w Aleksandrii

Place

• Orabiego, w śródmieściu
• Mansheya, w dzielnicy Mansheya
• Saad Zaghlul, w śródmieściu
• Tahrir (poprzednio Muhammada Alego, oryginalnie Place des Consuls), w śródmieściu
• Ahmeda Zewailego, w pobliżu Wabour El Mayah

Mosty

• Stanleya
• Beja Muharrama

Pałace

• Montaza
• Ras el-Tin
• Pałac prezydencki w dzielnicy Maamoura

Szkoły, uczelnie instytuty naukowe

Biblioteki

(c) Realman208, CC-BY-SA-3.0

Nowoczesna Biblioteka Aleksandryjska

Biblioteka Aleksandryjska była kiedyś największą biblioteką świata. Została przypuszczalnie założona w III wieku p.n.e. za panowania króla Ptolemeusza II. Pierwszym obiektem była Świątynia Muz, czyli Museion (gr. Μουσείον). skąd wywodzi się dzisiejsze muzeum.

Biblioteka w swych długich dziejach kilkakrotnie padała ofiarą pożaru, a odtworzenie spalonych manuskryptów było kosztowne, czasami niemożliwe. Do dnia dzisiejszego stopień zniszczeń dokonanych przez kolejnych podpalaczy jest sprawą kontrowersyjną. Nowoczesna Bibliotheca Alexandrina podjęła działalność w 2003 niemal w tym samym miejscu.

Muzea

• Alexandria Aquarium
• Graeco-Roman Museum
• Royal Jewelry Museum
• Museum of Fine Arts
• Cavafy Museum

Zoo, ogrody i parki

• Królewskie Ogrody Montaza
• Park Antoniades
• Ogrody Shallalat
• Zoo Aleksandryjskie
• Green Plaza
• Fantasy Land
• Plaża Maamoura Beach
• Marina

Katakumby

• Katakumby Kom al-Shuqafa

Kościoły

Koptyjska katedra św. Marka

Meczety

Meczet Qaed Ibrahim

Synagogi

• Eliyahu Hanavi

Klimat

Znani mieszkańcy

• Ahmad Nazif
• Ariusz
• Demis Roussos
• Gamal Abdel Naser
• Georges Moustaki
• Kleopatra VII
• Konstandinos Kawafis
• Omar Sharif
• Rudolf Hess

Znakomitości starożytnej Aleksandrii

• Ammonios Sakkas
• Archimedes
• Arystarch z Samotraki
• Atanazy Aleksandryjski^[3]
• Cyryl Aleksandryjski
• Diofantos
• Dydym Aleksandryjski
• Eratostenes
• Euklides
• Filon z Aleksandrii
• Galen
• Heron z Aleksandrii
• Hypatia z Aleksandrii
• Kallimach
• Klaudiusz Ptolemeusz
• Hezychiusz z Aleksandrii
• Orygenes
• Ptolemeusz I Soter

Biskupi i patriarchowie Aleksandrii

• biskupi Aleksandrii od czasów św. Marka.
• patriarchowie łacińscy (1215-1964).

Informacje ogólne

Obecnie drugi co do wielkości ośrodek miejski Egiptu.

• Ludność: 4,48 mln mieszkańców
• Odległość od Kairu: 225 km na północny zachód
• Siedziba polskiego konsulatu honorowego.

Gospodarka

• Główny port morski
• Duży międzynarodowy port lotniczy
• Przemysł: maszynowy, metalowy, stoczniowy i petrochemiczny
• Handel
• Uniwersytet
• Turystyka (kąpielisko nad Morzem Śródziemnym)

Zabytki oraz interesujące miejsca

• Pałac Montazah (siedziba króla Faruka)
• Twierdza Kajtbaj
• Pałac Ras-at-Tin
• Katakumby
• Serapejon
• Bruchejon
• Amfiteatr Rzymski
• Muzeum Sztuki Grecko-Rzymskiej
• Meczet Abu Al-Abbas
• Biblioteka Aleksandryjska
• Nowa Biblioteka Aleksandryjska

Badania

Badania w Aleksandrii prowadził m.in. polski archeolog, prof. Kazimierz Michałowski. Kontynuuje je doktor Grzegorz Majcherek z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (polsko-egipska misja rekonstrukcyjna i archeologiczna na Kom el-Dikka w Aleksandrii). Misja ta odkopała m.in. pozostałości starożytnej akademii z czasów grecko-rzymskich. Odkryto 20 sal wykładowych o podobnej wielkości, które łącznie mogły pomieścić nawet 5000 uczniów.

Opis miasta w starożytności

Kolumna Pompejusza

Aleksandria rozciągała się na mierzei oddzielającej Morze Śródziemne od jeziora Mareotis (obecnie Buhajrat Marjut), zbiornika zasilanego przez odnogi delty Nilu, którymi transportowane były do Wielkiego Portu aleksandryjskiego towary (głównie zboże) produkowane w Egipcie. Tamtędy też doprowadzano do miasta wodę pitną.

Miasto miało kształt chlamidy i rozciągało się na długości 30 stadiów (około 5,5 km), przy czym szerokość zabudowy między morzem a jeziorem sięgała 8 stadiów (około 1,5 km). Główna ulica miasta – szerokości 1 pletra (około 30 m) „Droga Kanopijska” – przemierzała Aleksandrię wzdłuż od Nekropolis na zachodzie aż po Bramę Kanopijską przed leżącym już za murami przedmieściem Eleusis. Wszystkie ulice przecinały się pod kątem prostym.

Wśród budowli wymieniano przede wszystkim Museion obejmujący sale teatralne, pracownie uczonych, jadłodajnię, zoo, oraz wielką bibliotekę założoną przez Ptolemeusza Sotera. Dyrektorem Museionu był kapłan mianowany przez królów, a w czasach rzymskich przez cesarzy. Najpiękniejszą budowlą miasta był Gimnazjon z portykiem długości stadionu (ok. 180 m). Obok znajdował się Paneion, czyli Belweder, ze świątynią Pana. Z jego szczytu rozciąga się widok na całe miasto.

Nad brzegiem morza rozciągała się dzielnica Basileia, gdzie mieściły się pałace (np. Pałac Lochias) i inne budowle wznoszone przez władców. Znajdował się tam także niewielki i zamknięty port królewski. W skład budowli królewskich wchodziła też Soma, nekropola królewska, gdzie znajdować się miał także grobowiec Aleksandra.

U wejścia do Wielkiego Portu znajdowała się wyspa Faros ze słynną i uznawaną za jeden z siedmiu cudów świata latarnią morską, a naprzeciwko portu królewskiego niewielka wysepka Antyrodos. Na łuku nadbrzeży portowych (Emporion) przed wielką groblą łączącą ląd stały z Faros, a zwaną Heptastadionem, znajdował się teatr, a obok niego Poseidonion. Po zachodniej stronie Heptastadionu rozciągał się port Eunostos i niewielki sztuczny port Kibotos, gdzie znajdowały się arsenały miejskie.

Za Kibotos przecinał miasto kanał żeglowny łączący port z Jeziorem Mareotis, a za nim rozciągała się dzielnica Nekropolis z licznymi ogrodami, grobowcami i miejscami mumifikacji zwłok. Nad kanałem od strony miasta wznosił się Serapeion, najsłynniejsza świątynia aleksandryjska poświęcona Serapisowi, patronowi miasta. Na wschodzie, za murami, rozciągała się, ufundowana przez cesarza Augusta dzielnica Nikopolis z amfiteatrem i stadionem.

Około 200 p.n.e. Aleksandrię zamieszkiwało 500 tys. osób.

Miasta partnerskie

• Ateny, Grecja
• Bratysława, Słowacja
• Cleveland, Stany Zjednoczone
• Konstanca, Rumunia
• Durban, RPA
• Odessa, Ukraina
• Sankt Petersburg, Rosja
• Giumri, Armenia

Zobacz też

• Biblioteka Aleksandryjska
• Faros
• Hydrie Hadra
• Aleksandria Masr – stacja kolejowa
• Kodeks Aleksandryjski
• Kom el-Dikka

Przypisy

Bibliografia

• Strabon, Geografia, XVII, 12, 7-10, Paris, Nil Editions 1997
• Peter Green, Aleksander Wielki, Warszawa 1978
• N.G.L. Hammond, Dzieje Grecji, Warszawa 1973
• Historia świata śródziemnomorskiego, BartoloméB. Bennassar i inni, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 2003, ISBN 83-04-04647-4, OCLC 749197888 .

Linki zewnętrzne

• Aleksandria, Kom el-Dikka