Alkor

Alkor
g UMa
Ilustracja
Alkor (z lewej) i Mizar widziane przez teleskop; składniki nie są rozdzielone
Dane obserwacyjne (J2000)
GwiazdozbiórWielka Niedźwiedzica
Rektascensja13h 25m 13,543s[1]
Deklinacja+54° 59′ 16,70″[1]
Paralaksa (π)0,04047 ± 0,00022[1]
Odległość80,60 ± 0,44 ly
24,71 ± 0,14 pc
Wielkość obserwowana3,99[2]m
Ruch własny (RA)113,30 ± 0,38[1] mas/rok
Ruch własny (DEC)−28,56 ± 0,32[1] mas/rok
Prędkość radialna−8,90 ± 0,90[1] km/s
Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdygwiazda podwójna
Typ widmowyA: A5 V
B: M3–4 V[1][3]
MasaA: 1,8 M
B: 0,25[3] M
Wielkość absolutna2,00[2]m
Jasność12[4] L
Prędkość obrotu218[4] km/s
Temperatura8000[4] K
Charakterystyka orbitalna
Krąży wokółCentrum Galaktyki
Półoś wielka9145[2] pc
Mimośród0,2244[2]
Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 80 UMa
2MASS: J13251353+5459165
Bonner Durchmusterung: BD+55°1603
Boss General Catalogue: GC 18155
Katalog Gliesego: GJ 3785
Katalog Henry’ego Drapera: HD 116842
Katalog Hipparcosa: HIP 65477
Katalog jasnych gwiazd: HR 5062
SAO Star Catalog: SAO 28751

Alkor (80 Ursae Majoris, 80 UMa) – gwiazda w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy. Jest oddalona o około 81 lat świetlnych od Słońca.

Nazwa

Tradycyjna nazwa gwiazdy, Alkor, pochodzi od zniekształconego arabskiego słowa ‏الجون‎ al ǧaūn, oznaczającego „czarny koń”[4][5][6] lub „byk”[5]. To samo pochodzenie ma nazwa gwiazdy Alioth[4][5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 formalnie zatwierdziła użycie nazwy Alkor dla określenia tej gwiazdy (ściśle – jej jaśniejszego składnika 80 UMa A)[7].

Charakterystyka obserwacyjna

Wielki Wóz

Jest to gwiazda słabo widoczna gołym okiem w sąsiedztwie dużo jaśniejszego Mizara w załamaniu „dyszla” Wielkiego Wozu. Gwiazdy te dzieli na niebie 11,8 minuty kątowej. Dla Arabów para ta była „jeźdźcem i koniem”, a rozróżnienie gwiazd stanowiło test dobrego wzroku[4][6].

Charakterystyka fizyczna

Składniki

Alkor to biała gwiazda ciągu głównego należąca do typu widmowego A5 o temperaturze około 8000 K i jasności 12 razy większej niż jasność Słońca. Gwiazda ta ma masę 1,8 razy większą niż Słońce i szybko obraca się wokół osi (ponad 100 razy szybciej niż Słońce), przez co w jej atmosferze zachodzi mieszanie materii i nie jest ona osobliwa chemicznie. Alkor wykazuje niewielkie pulsacje. Towarzyszy jej czerwony karzeł, reprezentant typu M3–M4 o masie 0,25 razy mniejszej od Słońca[4][3].

Układ

Alkor i Mizar, będący gwiazdą poczwórną, razem tworzą układ sześciokrotny[4][8]. To, czy Alkor i Mizar są związane grawitacyjnie, długo stanowiło przedmiot kontrowersji; wykazują one taki sam ruch własny, ale pomiary paralaksy z sondy Hipparcos nie pozwalały wykluczyć możliwości, że są one położone w różnych odległościach od Słońca i wspólny ruch wynika tylko z przynależności do luźnej Gromady Wielkiej Niedźwiedzicy[4]. Według najnowszych pomiarów sondy Gaia gwiazdy te mają jednakową paralaksę, z dokładnością do niepewności[1][9]. Tak duża odległość sprawia, że jeden obieg Alkora wokół centralnej czwórki gwiazd trwa co najmniej 750 tysięcy lat[4].

Układ ten ma także wiele optycznych towarzyszek[10]. Jedna z nich, gwiazda o wielkości 7,6m, która oglądana przez teleskop zdaje się leżeć bliżej Mizara niż Alkor, zyskała nazwę Sidus Ludoviciana lub Stella Ludoviciana („Gwiazda Ludwika”); ma ona jednak inny ruch własny i znajduje się w znacznie większej odległości od Słońca[6][4][11].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e f g h Alkor w bazie SIMBAD (ang.)
  2. a b c d Anderson E., Francis C.: HIP 65477 (ang.). W: Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-08-09].
  3. a b c Neil Zimmerman, Ben R. Oppenheimer, et al.. Parallactic motion for companion discovery: an M-dwarf orbiting Alcor. „The Astrophysical Journal”. 709, s. 733–740, 2010-02-01. The American Astronomical Society. DOI: 10.1088/0004-637X/709/2/733. 
  4. a b c d e f g h i j k Jim Kaler: ALCOR (80 Ursae Majoris) (ang.). W: STARS [on-line]. [dostęp 2018-08-09].
  5. a b c Ursa Major, the great bear. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
  6. a b c Ursa Major, the Greater Bear. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 445–446. ISBN 0-486-21079-0. (ang.)
  7. Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-06-01. [dostęp 2018-08-08].
  8. First Known Binary Star is Discovered to be a Triplet, Quadruplet, Quintuplet, Sextuplet System (ang.). University of Rochester, 2009-12-10. [dostęp 2018-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-03)].
  9. zet UMa B w bazie SIMBAD (ang.)
  10. Mason et al.: WDS J13239+5456AB. W: The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
  11. Stella Ludoviciana w bazie SIMBAD (ang.)

Media użyte na tej stronie

ALCOR et MIZAR (7060991417).jpg
Autor: sebastien lebrigand from crépy en valois, FRANCE, Licencja: CC BY-SA 2.0
voici l 'etoile principale ici, située dans la GRANDE OURSE visible a l'oeil nu. on peut voir sa double aussi. Ici un zoom enorme a été fait avec 17 min de poses avec une lunette VIXEN de 114/600 canon eos 400 d.
Ursa major star name.svg
Autor: Originally Luigi Chiesa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Constellation Ursa Major with all star names