Amel-Marduk
| król Babilonu | |
| Okres | od 561 p.n.e. |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | Chaldejska |
| Ojciec | |
| Rodzeństwo | |
Amel-Marduk, Amil-Marduk (akad. Amēl-Marduk, Amīl-Marduk; biblijny Ewil Merodak, Ewil-Merodach) – władca państwa nowobabilońskiego; syn i następca Nabuchodonozora II; rządził tylko 2 lata (561–560 p.n.e.)[1][2], po czym obalony został w przewrocie pałacowym zorganizowanym przez Neriglissara; wzmiankowany w Biblii (2 Krl 25:27-30; Jr 52:31-34).
Imię
Jego rodzime, akadyjskie imię brzmi Amēl-Marduk[3]/Amīl-Marduk[1]. Znaczy ono „Człowiek (boga) Marduka”[4]. W Biblii, w której wzmiankowany jest on w 2 Księdze Królewskiej i Księdze Jeremiasza, jego imię uległo zniekształceniu i zapisywane było w następujący sposób:
| imię Amēl-Marduk w zapisie biblijnym | miejsce w Biblii | |
|---|---|---|
| 2 Krl 25:27 | Jr 52:31 | |
| zapis hebrajski w Kodeksie Leningradzkim | אֱוִיל מְרֹדַךְ /e·vil me·ro·dach/[5] | אֱוִיל מְרֹדַךְ /e·vil me·ro·dach/[6] |
| zapis grecki w Septuagincie | ευιλμαρωδαχ /euilmarōdach/[7] | ουλαιμαραδαχ /oulaimaradach/[8] |
| zapis łaciński w Wulgacie | Evilmerodach[9] | Evilmerodach[10] |
W polskich przekładach Biblii imię tego władcy zapisywane jest zwykle Ewil Merodak lub Ewil-Merodach:
| polskie przekłady Biblii | miejsce w Biblii | |||
|---|---|---|---|---|
| 2 Krl 25:27[11]; Jr 52:31[12] | ||||
| Biblia gdańska | Ewilmerodach | |||
| Biblia poznańska | Ewil Merodak | |||
| Biblia warszawsko-praska | Ewil Merodak | |||
| Biblia Tysiąclecia | Ewil Merodak | |||
| Biblia warszawska | Ewil-Merodach | |||
| Przekład Nowego Świata | Ewil-Merodach | |||
W Kanonie Ptolemeusza Amel-Marduk nosi imię Illoaroudamos[13]. Józef Flawiusz w swym dziele Przeciw Apionowi powołując się na Berossosa nazywa tego władcę Euilmaradokhos[14]. Euzebiusza z Cezarei w swej Kronice powtarza za Polihistorem, który z kolei powołuje się na Berossosa, że władca ten miał na imię Amelmarudokhos[15].
Panowanie
Bardzo niewiele wiadomo o rządach tego władcy. Według Uruckiej listy królów[13], Kanonu Ptolemeusza[13] i Berossosa[a] panować miał on bardzo krótko, bo jedynie 2 lata. Według Berossosa miał on być władcą rozkapryszonym i niemającym szacunku dla prawa[14], ale żadne inne zachowane źródła tego nie potwierdzają[16]. Nieliczne znane inskrypcje samego Amel-Marduka dotyczą jedynie jego prac budowlanych prowadzonych w Babilonie[16].
Wydaje się, iż wkrótce po objęciu tronu przez Amel-Marduka zaczął narastać konflikt pomiędzy nim a grupą wysokich dygnitarzy i dowódców wojskowych, na czele których stał Neriglissar, który zajmował na dworze królewskim urząd simmagira[b] - jeden z najważniejszych urzędów w państwie[2]. Jeszcze za rządów Nabuchodonozora brał on udział w jego podbojach, był obecny podczas oblężenia i zdobycia Jerozolimy (Jr 39:13) i był wyrazicielem wszystkich tych, którzy pragnęli kontynuować politykę podbojów[2]. Amel-Marduk z drugiej strony miał najwyraźniej mniej wojownicze usposobienie, które poświadcza biblijna informacja o uwolnieniu przez niego z niewoli Jojakina, króla Judei:
W trzydziestym siódmym roku po uprowadzeniu do niewoli Jojakina, króla judzkiego, dwunastego miesiąca, dnia dwudziestego siódmego miesiąca - Ewil Merodak, król babiloński, w roku objęcia swej władzy ułaskawił Jojakina, króla judzkiego, i kazał wyprowadzić go z więzienia. Rozmawiał z nim łaskawie i wyniósł jego tron ponad tron królów, którzy przebywali z nim w Babilonie. Zdjął więc Jojakin swoje szaty więzienne i jadał zawsze u króla przez wszystkie dni swego życia. Król babiloński zapewnił mu stałe utrzymanie, dzień po dniu, przez cały czas jego życia[17]
Neriglissar z czasem zgromadził w swym ręku dużą władzę: zarządzał dużą częścią obszarów nad Tygrysem, znanych pod nazwą "prowincji simmagira", kontrolował znaczną część armii, a poprzez małżeństwo z Kaszają, siostrą Amel-Marduka, związał się z rodziną panującą[2]. Gdy po dwóch latach panowania Amel-Marduka doszło w końcu do przewrotu pałacowego, król ten odsunięty został od władzy i najprawdopodobniej zamordowany, a na tronie Babilonu zasiadł Neriglissar[2]. Zgodnie z relacją Berossosa mordercą Amel-Marduka miał być sam Neriglissar:
Mąż jego siostry, Neriglisaros, spiskował przeciw niemu i go zabił. Euilmaradokhos (tj. Amel-Marduk) panował 2 lata. Po uwieńczonym sukcesem spisku i zabójstwie, Neriglisaros panował 4 lata[14].
Uwagi
- ↑ Dwuletni okres panowania podaje za Berossosem Józef Flawiusz, ale Euzebiusz z Cezarei powołując się również na Berossosa podaje dwunastoletni okres panowania; Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 60-61.
- ↑ W Babilonii tytuł ten oznaczał dygnitarza wysokiej rangi, który zarządzał prowincją o tej samej nazwie i dowodził częścią królewskiej armii; Joannes F., Historia..., s. 187.
Przypisy
- ↑ a b Grayson A.K., Königslisten..., s. 126.
- ↑ a b c d e Joannes F., Historia..., s. 89.
- ↑ Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004, s. 80.
- ↑ hasło amīlu, The Assyrian Dictionary, tom 1 (A/2), The Oriental Institute, Chicago 1988, s. 48.
- ↑ Kodeks Leningradzki, 2 Krl 25:27 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Kodeks Leningradzki, Jr 52:31 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Septuaginta, 2 Krl 25:27 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Septuaginta, Jr 52:31 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Wulgata, 2 Krl 25:27 - tekst źródłowy
- ↑ Wulgata, Jr 52:31 - tekst źródłowy
- ↑ Biblia Internetowa - porównanie 2 Krl 25:27 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2013-09-26].
- ↑ Biblia Internetowa - porównanie Jr 52:31 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2013-09-26].
- ↑ a b c Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 80.
- ↑ a b c Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 60.
- ↑ Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 61
- ↑ a b hasło Amel-Marduk, w: Leick G., Who's Who..., s. 13.
- ↑ 2 Krl 25,27-30
Bibliografia
- Grayson A.K., Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1980-83, s. 86-135.
- Joannes F., Historia Mezopotamii w I. tysiącleciu przed Chrystusem, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007.
- Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos and Manetho, Introduced and Translated, The University of Michigan Press, 2001.
- hasło Amel-Marduk, w: Leick G., Who's Who in the Ancient Near East, London and New York 2002, s. 13.
| Dynastia starobabilońska (I dynastia z Babilonu) |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| I dynastia z Kraju Nadmorskiego (II dynastia z Babilonu) |
| ||||
| Dynastia kasycka (III dynastia z Babilonu) |
| ||||
| II dynastia z Isin (IV dynastia z Babilonu) |
| ||||
| II dynastia z Kraju Nadmorskiego (V dynastia z Babilonu) |
| ||||
| Dynastia z plemienia Bit-Bazi (VI dynastia z Babilonu) |
| ||||
| Dynastia elamicka (VII dynastia z Babilonu) |
| ||||
| Dynastia E (VIII i IX dynastia z Babilonu) |
| ||||
| X dynastia (asyryjska) |
| ||||
| Dynastia chaldejska (XI dynastia z Babilonu) |
| ||||
| Dynastia Achemenidów |
| ||||
| Królowie macedońscy |
| ||||
| Dynastia Seleucydów |
|
Media użyte na tej stronie
List of the kings of Larsa. Terracotta, Larsa, ca. 2025–1763 (39th year of the reign of Hammurabi).