Andriej Razumowski

Andriej Kiryłowicz Razumowski

Andriej Razumowski w 1776 r. Obraz Alexandra Roslina.
Herb hrabiów Razumowskich
Data i miejsce urodzenia	2 listopada 1752 Głuchów
Data i miejsce śmierci	23 września 1836 Wiedeń
Ojciec	Cyryl Razumowski
Matka	Katarzyna Iwanowna z Naryszkinów
Żona	1.ż.: Elżbieta von Thun und Hohenstein 2.ż.: Konstancja von Thürheim
Odznaczenia

Andriej Razumowski

Data i miejsce urodzenia	2 listopada 1752 Petersburg, Głuchów
Data i miejsce śmierci	23 września 1836 Wiedeń
Ambasador Rosji w Austrii
Okres	od 1790 do 1799
Ambasador Rosji w Austrii
Okres	od 1801 do 1806

Książę Andriej Kiriłłowicz Razumowski (ros. Андрей Кириллович Разумовский; ur. 2 listopada 1752 w Głuchowie, zm. 23 września 1836 w Wiedniu) – dyplomata rosyjski, ambasador rosyjski w Austrii, uczestnik kongresu wiedeńskiego, syn Cyryla Razumowskiego.

Początki kariery

Andriej Razumowski urodził się w 1752 roku, w ukraińskim Głuchowie, gdzie rezydował wówczas jego ojciec, Cyryl Razumowski, hetman lewobrzeżnej Ukrainy^[1]. Jego matką była Jekatierina Naryszkina^[1]. W młodości otrzymał wszechstronne wykształcenie, był uczniem m.in. Augusta Ludwiga von Schlözera^[1]. Młodość spędził w Petersburgu, a po 1764 roku kontynuował swą edukację poza granicami Imperium Rosyjskiego, studiując na Uniwersytecie w Strasburgu^[1].

W 1769 roku rozpoczął służbę we Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego, gdzie otrzymał stopień lejtienanta^[1]. W czasie wojny rosyjsko-tureckiej (1768–1774) odznaczył się w bitwie morskiej pod Czesmą^[1]. W czynnej służbie, podczas której dosłużył się szlifów generalskich, pozostał do 1775 roku, kiedy to wstąpił do służb rosyjskiego korpusu dyplomatycznego. Już kilka lat wcześniej, bo około 1773 roku, zaprzyjaźnił się z Wielkim księciem Pawłem Piotrowiczem, późniejszym cesarzem^[1]. Razumowski dowodził okrętem, który przywiózł do Rosji narzeczoną następcy tronu, Wilhelminę Luizę z Hesji-Darmstadt, która po konwersji na prawosławie znana była jako Natalia Aleksiejewna^[1]. Wkrótce Razumowski miał wdać się w romans z małżonką przyjaciela^[1]. Natalia Aleksiejewna zmarła w 1776 roku przy porodzie, ku rozpaczy zarówno następcy tronu Pawła Piotrowicza, jak i Andrieja Razumowskuego. Ten ostatni, według raportów francuskiego ambasadora, miał być wyraźnie przygnębiony jej śmiercią. Wziął udział w jej pogrzebie oraz płakał nad jej grobem w petersburskiej ławrze Aleksandra Newskiego^[1]. Wkrótce Katarzyna II ujawniła kompromitujące listy miłosne, które Razumowski i wielka księżna pisywali do siebie^[1]. Wywołało to skandal na dworze petersburskim. Paweł znienawidził młodego Razumowskiego^[1]. Nawet w kilka lat później, gdy spotkali się w Neapolu, przyszły cesarz nieomal doprowadził do rozlewu krwi, atakując byłego przyjaciela^[1]. Andriej Razumowski popadł w niełaskę i musiał opuścić dwór. Udał się najpierw do Rewla, a następnie do ukraińskich dóbr ojca^[1]. W styczniu 1777 roku został mianowany posłem w Królestwie Neapolu^[1]. Dzięki jego staraniom flota rosyjska mogła stacjonować na Sycylii. Przyczynił się też do zawartego w 1787 roku, rosyjsko-neapolitańskiego porozumienia handlowego^[1]. Wdał się też w romans z królową Marią Karoliną Habsburżanką^[1]. W 1784 roku, mimo protestów królowej i ku jej wielkiemu niezadowoleniu, został odwołany ze swego stanowiska i wezwany do Rosji.

Poseł w Kopenhadze i w Sztokholmie

W 1784 roku Andriej Razumowski został mianowany rosyjskim posłem w Kopenhadze, przy duńskim dworze królewskim^[1]. Niewiele wiadomo na temat jego życia w stolicy Danii^[1]. W 1786 roku mianowany został posłem w Sztokholmie^[1]. Wedle instrukcji otrzymanych z Petersburga, miał on za zadanie wywołać stan napięcia w Szwecji, a wobec innych mocarstw europejskich ukazywać kraj ten jako barbarzyński i gotowy do wojny^[1]. Jego dom w stolicy Szwecji stał się więc szybko siedzibą konspiracji przeciw umocnieniu władzy królewskiej, czego dokonać próbował król szwedzki Gustaw III^[1]. Dnia 4 stycznia 1788 roku ambasador francuski Jean-Pierre-François de Gaussen meldował do Wersalu i ministra Montmorina:

13 czerwca 1788 roku Razumowski przekazał Gustawowi III notę swojego rządu, w której zawarte było niezręczne sformułowanie o sprzeczności interesów obu państw. Dało to władcy szwedzkiemu pretekst do wystosowaniu 23 czerwca ultimatum, w celu rozpętania wojny rosyjsko-szwedzkiej.

Poseł w Wiedniu

Andriej Rasumowski około 1810 roku

Ambasadorem w Wiedniu był od 6 grudnia 1790 do 4 grudnia 1799 roku. Sprawował swoje obowiązki do 1806 z przerwą w latach 1799–1801. Odegrał znaczącą rolę w uzgodnieniach dotyczących II i III rozbioru Polski i w okresie wojen napoleońskich. W 1793 został odznaczony Orderem św. Aleksandra Newskiego. Był konserwatystą i wrogiem rewolucji francuskiej, a także zwolennikiem interwencji we Francji w obronie interesów Ludwika XVI.

Podczas pobytu w austriackiej stolicy stał się jednym z najgorętszych miłośników muzyki Ludwiga van Beethovena, który poświęcił mu V i VI symfonię oraz trzy kwartety smyczkowe (Opus 59 nr 1-3). Razumowski był także zaprzyjaźniony z Josephem Haydnem i Wolfgangiem Amadeusem Mozartem.

Aktywnie uczestniczył w obradach Kongresu wiedeńskiego. Cesarz Aleksander I, doceniając jego wkład w prace tego zjazdu monarchów i książąt europejskich, w 1815 roku uroczyście mianował go księciem. Razumowski, w podzięce za otrzymany tytuł, zorganizował w swoim pałacu uroczysty bal. Jego rezydencja pękała w szwach. Część stołów trzeba było ustawić w stajni – i to właśnie tam po raz pierwszy zauważono dym. Wybuchł pożar, który doszczętnie strawił cały pałac. Z pożogi nie uratowało się nic, ani jeden mebel i ani jeden obraz ze słynnej na cały Wiedeń kolekcji. Książę nigdy nie otrząsnął się z tej tragedii – w 1816 roku rozwiązał swój kwartet smyczkowy, a do śmierci pozostawał w stanie obłąkania.

Życie prywatne

Palais Rasumofsky w Wiedniu

Znany z burzliwego życia miłosnego. Uwodził najpiękniejsze kobiety w Europie, w tym Wilhelminę Luizę z Hesji-Darmstadt i królową Neapolu Marię Karolinę Habsburżankę^[1]. Dwukrotnie żonaty. W 1788 roku, w Wiedniu, ożenił się z hrabianką Elżbietą von Thun und Hohenstein (1764-1806)^[1][2]. Jego drugą żoną była hrabianka Konstancja Thürheim (1785-1867), pochodząca ze starej szwabskiej szlachty. Pod jej wpływem przeszedł na katolicyzm^[1]. W Wiedniu znajduje się ulica jego imienia^[1].

Ordery i odznaczenia

• Order św. Włodzimierza 2 klasy (1776)
• Order św. Aleksandra Newskiego (1793)
• Order św. Włodzimierza 1 klasy (1795)
• Order św. Anny (1799)
• Order św. Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania (1799)
• Brylantowana odznaka Orderu św. Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania (1799)
• Krzyż Wielki Orderu św. Stefana (1815)^[1]

Przypisy

Bibliografia

• Zbigniew Anusik, Dyplomacja szwedzka wobec kryzysu monarchii we Francji w latach 1787–1792, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Łódź 2000, s. 181–182, 188–189, 539.
• Ludwig Heinrich Buchholtz, Powstanie kościuszkowskie w świetle korespondencji posła pruskiego w Warszawie, z rękopisu przełożył, wstępem i przypisami opatrzył Henryk Kocój, Warszawa 1983, s. 251.
• https://web.archive.org/web/20050114162932/http://rosja.osman.livenet.pl/postacie.html
• Elwira Watała, Miłosne igraszki rosyjskich caryc, Oficyna wydawnicza RYTM Warszawa 2006, s. 483.