Andrzej

Andrzejimię męskie pochodzenia greckiego. Pochodzi od greckiego imienia będącego zdrobnieniem od imion złożonych zawierających wyraz aner – „człowiek, mężczyzna, taki jak mężczyzna” (inne źródło tłumaczy je też jako: „dzielny, mężny”). Pierwotny grecki Andréas, poprzez łacińskie imię Andreas, rozwinął się w języku polskim w imię Andrzej[1]. Nosił je jeden z apostołów, brat Szymona Piotra. Imię występuje także w Biblii.

Andrzej imieniny obchodzi 6 stycznia, 19 stycznia, 26 stycznia, 1 lutego, 2 lutego, 4 lutego, 15 lutego, 18 lutego, 12 kwietnia, 27 kwietnia, 13 maja, 15 maja, 16 maja (dzień śmierci św. Andrzeja Boboli), 17 maja, 29 maja, 30 maja, 3 czerwca, 26 czerwca, 4 lipca, 12 lipca, 13 lipca, 16 lipca, 17 lipca, 21 lipca, 4 sierpnia, 19 sierpnia, 21 sierpnia, 29 sierpnia, 20 września, 23 września, 17 października, 20 października, 1 listopada, 10 listopada, 24 listopada, 28 listopada, 30 listopada (św. Andrzeja Apostoła) i 10 grudnia[2].

Popularność imienia

Jest to jedno z najpopularniejszych imion męskich noszonych w Polsce – obecnie (stan na 24 stycznia 2022) na trzecim miejscu pod względem występowania wśród imion męskich (zajmuje piąte miejsce wśród imion w ogóle)[3].

Formy zamienne

W dawnych czasach, jak można przeczytać w księgach metrykalnych z XVII-XVIII w., zwykle stosowano polską formę tego imienia: Jędrzej. Im później w czasie (np już w wieku XIX), tym więcej w księgach chrztów można przeczytać nadanych imion w formie „Andrzej”. Obecnie można spotkać się właściwie tylko ze zdrobniałymi formami: „Jędrek”, „Jędruś”, zwłaszcza w relacjach osób bliskich.

Formy zdrobniałe i potoczne

Imię to, choć bardzo popularne, nie ma wielu form zdrobniałych, co stanowi odstępstwo od specyfiki języka polskiego. Jedyne naprawdę popularne zdrobnienie tego imienia (oprócz Jędrek i Jędruś) to „Andrzejek”. Czasami można także spotkać się z formami „Endrju”, „Endi” lub „Andy” (z języka angielskiego), „Andriusza”, „Andriuszka”, „Griusza” lub „Gruszeńka” (z języka rosyjskiego, zwłaszcza na wschodzie kraju) bądź też Ondrasz, Ondraszek (z języka słowackiego, szczególnie na południu Polski), ale są one zwykle stosowane w formie żartobliwej i w ograniczonym zakresie.

Forma żeńska

W języku polskim istnieje, choć jest rzadko spotykana, żeńska forma tego imienia: Andrzeja, Ondrzeja.

Część osób błędnie wywodzi z niego źródłosłów żeńskich imion: Angelina, Angela i Angelika; szczególnie dla spolszczonych form zapisu tych imion: Andżelina, Andżela i Andżelika (a zwłaszcza dla niepoprawnych ortograficznie, ale występujących czasem form zapisu: Andrzelina, Andrzela i Andrzelika). W innych językach forma żeńska ma postać: Andrea (Ameryka Północna, Europa, Australia i Nowa Zelandia). Jednakże we Włoszech Andrea to imię męskie, ekwiwalent imienia Andrzej.

Święto związane z tym imieniem

Z imieninami obchodzonymi w dniu 30 listopada związane jest święto „Dnia św. Andrzeja”, zwane także „Andrzejkami”.

Przysłowia i powiedzenia związane z tym imieniem

  • Gdy święty Andrzej ze śniegiem przybieży, sto dni śnieg na polu leży.
  • Kiedy na Andrzeja poleje, cały rok nie w porę rolę moczy, suszy.
  • Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja.
  • Na świętego Andrzeja trza kożucha dobrodzieja.
  • Święty Andrzej wróży szczęście i szybkie zamęście.
  • Śnieg na Andrzeja dla zboża zła nadzieja.
  • Jeżeli na świętego Andrzeja wiatr i mgła, to od Bożego Narodzenia będzie sroga zima.
  • Gdy w Andrzeja deszcz lub słota, w grudniu drogi bez błota.

Odpowiedniki w innych językach

Imię to jest popularne na całym świecie i ma wiele lokalnych mutacji:

Osoby o tym imieniu

osoby z rodów książęcych

Znane postacie fikcyjne noszące to imię

Osoby tylko z imieniem

  • Andrzej (1949-) – ukraiński biskup prawosławny
  • Andrzej (1949-) – rumuński biskup prawosławny
  • Andrzej (zm. 1434) – biskup kijowski
  • Andrzej (1946-) – duchowny Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego
  • Andrzej (?-1224) – czeski duchowny katolicki
  • Andrzej (?-1420) – budowniczy miejski Starego Miasta w Toruniu
  • Andrzej – cesarz Etiopii w latach 1429 - 1430
  • Andrzej (1961-) – serbski biskup prawosławny
  • Andrzej (1916-1986) – serbski biskup prawosławny
  • Andrzej (1968-) – gruziński duchowny prawosławny
  • Andrzej (1946–2010) – metropolita lwowski
  • Andrzej (1979-) – duchowny Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi Staroobrzędowej
  • Andrzej (1898-1985) – ukraiński duchowny prawosławny
  • Andrzej (1967-) – duchowny Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego
  • Andrzej (1972-) – ukraiński duchowny prawosławny
  • Andrzej (1886-1972) – bułgarski biskup prawosławny
  • Andrzej (1809-1873) – rumuński biskup prawosławny
  • Andrzej (1900-1973) – ukraiński biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego
  • Andrzej (1975-) – rosyjski biskup prawosławny
  • Andrzej – duchowny Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego
  • Andrzej (1939-) – duchowny Greckiego Kościoła Prawosławnego
  • Andrzej (1979-) – biskup Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego

Nazwiska wywodzące się od tego imienia

Nazwiska wywodzące się od tego imienia – polskie

  • Andrzejczak – znani nosiciele:
Andrzejczak, Felicjan (ur. 1948) – polski wokalista rockowy
Andrzejczak, Leszek (ur. 1959) – polski hokeista na trawie
  • Andrzejewski – znani nosiciele:
Andrzejewski, Andrzej (ur. 1976) – polski aktor
Andrzejewski, Jerzy (1909–1983) – polski pisarz
Andrzejewski, Krzysztof (ur. 1983) – polski siatkarz
Andrzejewski, Piotr – (ur. (1962) – polski aktor
Andrzejewski, Piotr (ur. 1942) – polski działacz polityczny, adwokat
Andrzejewski, Roman (1888-1964) – polski działacz ruchu robotniczego
Andrzejewski, Roman (1938-2003) – polski duchowny katolicki, biskup
Andrzejewski, Ryszard (Peja) (ur. 1976) – polski raper
Andrzejewski, Wiesław (1931-1993) – polski pisarz
  • Andrzejewicz – znani nosiciele:
Andrzejewicz, Gosia (ur. 1984) – polska piosenkarka

Nazwiska wywodzące się od tego imienia – obce

  • Anders – znani nosiciele:
Anders, Artur (1896-1976) – niemiecki polityk
Anders, Thomas (ur. 1963) – piosenkarz niemiecki, kompozytor i producent (Modern Talking)
Anders, Władysław (1892-1970) – polski generał
  • Andersen – znani nosiciele:
Andersen, Elmer (1909-2004) – amerykański polityk
Andersen, Hans Christian (1805-1875) – duński pisarz i poeta
Andersen, Hans Niklas (ur. 1980) – duński żużlowiec
Andersen, Vita (ur. 1944) – duńska pisarka i poetka
  • Anderson – znani nosiciele:
Anderson, Alfred (1896-2005) – szkocki weteran wojenny
Anderson, C. Elmer (1912-1998) – amerykański polityk
Anderson, Carl David (1905-1991) – fizyk amerykański, noblista
Anderson, Carl Johan (1827-1867) – podróżnik, badacz Afryki
Anderson, Ethel (1883-1958) – poetka australijska
Anderson, Gillian (ur. 1968) – amerykańska aktorka
Anderson, Glenn (ur. 1960) – kanadyjski hokeista zawodowy
Anderson, Ian (ur. 1947) – muzyk rockowy, lider zespołu Jethro Tull
Anderson, Jack (1922-2005) – dziennikarz amerykański
Anderson, Jon (ur. 1944) – wokalista rockowy, lider zespołu Yes
Anderson, Kevin J. – pisarz amerykański
Anderson, Lindsay (1923-1994) – brytyjski reżyser filmowy
Anderson, Malcolm (ur. 1935) – tenisista australijski
Anderson, Michael (1959-2003) – astronauta amerykański
Anderson, Pamela (ur. 1967) – aktorka i modelka amerykańska
Anderson, Poul (1926-2001) – amerykański pisarz science-fiction
Anderson, Richard Dean (ur. 1950) – amerykański aktor
Anderson, Shawn (ur. 1968) – kanadyjski hokeista zawodowy
Anderson, Stig (1930-1997) – szwedzki producent muzyczny, menedżer grupy ABBA
  • Anderssen – znani nosiciele:
Anderssen, Adolf (1818-1879) – niemiecki szachista
  • Andersson – znani nosiciele:
Andersson, Benny (ur. 1946) – muzyk szwedzki (Abba)
Andersson, Bibi (ur. 1935) – aktorka szwedzka
Andersson, Kennet (ur. 1967) – szwedzki piłkarz
Andersson, Ulf (ur. 1951) – szwedzki szachista
  • Andersz – znani nosiciele:
Andersz, Alan (ur. 1988) – polski aktor filmowy
Andersz, Tadeusz (1918-2007) – polski dowódca wojskowy
  • Andrae – znani nosiciele:
Andrae, Björn (ur. 1981) – niemiecki siatkarz
  • André – znani nosiciele:
André, Arnaldo (ur. 1943) – aktor paragwajski
Andre, Carl (ur. 1935) – amerykański artysta minimalistyczny
André, Maurice (ur. 1933) – trębacz francuski
  • Andreas – znani nosiciele:
Andreas-Salome, Lou (1861-1937) – pisarka rosyjska
  • Andreae – znani nosiciele:
Andreae, Volkmar (1879-1962) – kompozytor szwajcarski
  • Andrejew – znani nosiciele:
Andrejew, Piotr (ur. 1947) – polski reżyser filmowy, scenarzysta
  • Andrejuk – znani nosiciele:
Andrejuk, Przemysław (ur. 1977) – polityk polski, lekarz
  • Andresen – znani nosiciele:
Andresen, Frode (ur. 1973) – biathlonista norweski
  • Andress – znani nosiciele:
Andress, Herb (1935-2004) – aktor niemiecki
Andress, Ursula (ur. 1936) – aktorka szwajcarska
  • Andrews – znani nosiciele:
Andrews, Bruce (ur. 1948) – amerykański poeta
Andrews, Marvin (ur. 1980) – piłkarz z Trynidadu i Tobago
Andrews, Thomas (1873-1912) – brytyjski konstruktor statków
  • Andrić – znani nosiciele:
Andrić, Ivo (1892-1975) – powieściopisarz, nowelista i poeta jugosłowiański
  • Andrejew – znani nosiciele:
Andriejew, Igor (ur. 1983) – tenisista rosyjski
Andriejew, Piotr (zm. po 1898) – wojskowy rosyjski, prezes Warszawskich Teatrów Warszawskich
  • Andriolli – znani nosiciele:
Andriolli, Michał Elwiro (1836-1893) – polski rysownik, ilustrator i malarz
  • Andrus – znani nosiciele:
Andrus, Artur (ur. 1971) – polski dziennikarz i poeta
  • Andrusak – znani nosiciele:
Andrusak, Greg (ur. 1969) – kanadyjski hokeista
  • Andrys – znani nosiciele:
Andrys, Leonard (XVIII wiek) – polski architekt
  • Andryszak – znani nosiciele:
Andryszak, Aleksander (ur. 1955) – polski polityk, poseł na Sejm
  • Ondráš / Ondrášková – znani nosiciele:
Ondrášková, Zuzana (ur. 1980) – czeska tenisistka

Zobacz też

Przypisy

  1. Bez protestów o Andrei (artykuł w Komunikatach Rady Języka Polskiego nr 1/97). mimuw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-01)]. (dostęp z 20 stycznia 2013) – uwagi o imieniu Andrea, Andrzeja i Ondrzeja
  2. Imieniny Andrzeja. kalbi.pl. [dostęp 2022-11-30].
  3. Otwarte Dane, dane.gov.pl [dostęp 2022-06-13].
  4. Kazimierz Tymiński: Mały słownik POLSKO-ESPERANCKI. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 429. ISBN 83-214-0326-3.

Linki zewnętrzne