Aniela Gut-Stapińska

Aniela Gut-Stapińska z domu Orawiec (ur. 1898 w Poroninie, zm. 1954 w Zakopanem) – działaczka kulturalna, poetka, nowelistka i folklorystka podhalańska.

Pochodziła z rodu Orawców, jednego z najstarszych i najbardziej zasłużonych w Poroninie[1]. Była córką Jakuba ps. „Dewaj” i pochodzącej z Zakopanego Bronisławy, z domu Łukaszczyk[2]. Miała sześcioro rodzeństwa: Helenę, Marię, Ludwikę, bliźniaki Bronisława i Bronisławę oraz Franciszka[3] (pułkownik, dowódca 2. Pułku Strzelców Podhalańskich, zamordowany Katyniu w 1940). Jej kuzynem był Franciszek Łukaszczyk). Podobnie jak reszta rodzeństwa, otrzymała od ojca dom, pensjonat nazwany Marluan od imion jego córek (Aniela zamieszkała w nim z siostrą Anielą). W czasie II wojny światowej pensjonat stanowił punkt przerzutowy Związku Walki Zbrojnej; od stycznia 1940 ukrywał się w nim żołnierz, Franciszek Gajowniczek, który wkrótce został aresztowany przez gestapo, a wraz z nim ciotka Bronisławy Helena i ojciec Bronisław (w wyniku starań rodziny później uwolnieni, zaś Gajowniczek trafił do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau[4], gdzie w sierpniu 1941 oddał za niego życie święty Maksymilian Maria Kolbe).

Jej pierwszym mężem był malarz Władysław Stapiński (1897–1943)[3][5]. W 1945 wyszła za mąż za prawnika Jana Guta, z którym wspólnie działali w konspiracji podczas okupacji. Po wojnie adoptowała osieroconego syna swojego brata Franciszka, Jerzego[6], późniejszego reżysera filmów dokumentalnych[7][8].

Była szczególnie aktywna w okresie międzywojennym. Drukowała w prasie krajowej poezje i wiele artykułów o folklorze góralskim. Po wojnie autorka słuchowisk radiowych i sztuk teatralnych, takich jak: Powrót Staszka Króla z obozu, Młody las, Życie twarde, a także nowel: Inksy świat (1949) i Krokusy (1956). Jej wiersze opublikowano w antologii Poezja młodego Podhała, zaś nowele i gawędy w zbiorach Inksy świat i Krokusy.

Zmarła podczas przerwy w spektaklu w kuluarach zakopiańskiego teatru "Morskie Oko". Została pochowana na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem (kw. P-I-30)[9].

Grób Anieli Gut-Stapińskiej na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku

Przypisy

  1. ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 236. ISBN 978-83-7510-814-9.
  2. ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 237. ISBN 978-83-7510-814-9.
  3. ↑ a b Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 238. ISBN 978-83-7510-814-9.
  4. ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 245. ISBN 978-83-7510-814-9.
  5. ↑ Władysław Stapiński (1897 - 1943). koneser.krakow.pl. [dostęp 2013-12-24].
  6. ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 247. ISBN 978-83-7510-814-9.
  7. ↑ Jerzy Orawiec. filmpolski.pl. [dostęp 2013-12-24].
  8. ↑ Jerzy Orawiec. filmpolski.pl. [dostęp 2013-12-24].
  9. ↑ śp. Aniela Gut-Stapińska

Bibliografia

  • Słownik folkloru polskiego, red. Julian Krzyżanowski, wyd. Wiedza Powszechna 1965.
  • Aniela Gut-Stapińska, Ku jasnym dniom. Wiersze, utwory sceniczne, gawędy i opowiadania. Wstęp, wybór i opracowanie M. Jazowska-Gumulska, Oficyna Podhalańska, Kraków 1998.

Media użyte na tej stronie

Grób Anieli Gut-Stapińskiej.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Anieli Gut-Stapińskiej na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku