Anna Haava

Anna Haava
Ilustracja
Imię i nazwiskoAnna Rosalie Haavakivi[1]
Data i miejsce urodzenia3 października?/ 15 października 1864
Haavakivi, parafia Kodavere, gubernia inflancka, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci13 marca 1957
Tartu, Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka
Narodowośćestońska
Językestoński
Dziedzina sztukipoezja
Ważne dzieła

Anna Haava, właściwie Haavakivi (ur. 3 października?/ 15 października 1864 w Haavakivi, zm. 13 marca 1957 w Tartu) – estońska poetka i tłumaczka, pisała wiersze od 22 do 90 roku życia. W jej liryce pojawia się tematyka miłosna i społeczna oraz elementy refleksyjne.

Biografia

Urodziła się 3 października?/ 15 października 1864 (lub dzień później[2]) jako Anna Rosalie Espenstein w chłopskiej rodzinie na farmie Haavakivi w parafii Kodavere jako Anna Rosalie Espenstein. Początkową edukację odbierała w szkołach przy myzie Pataste i Saare-Vanamõisa, następnie w niemieckojęzycznej szkole profesora Hoffmanna w Dorpacie, a ostatecznie w tamtejszej średniej szkole dla dziewcząt – Stadttöcherschule zu Dorpat (1880–1884). Po ukończeniu edukacji uzyskała uprawnienia nauczycielskie, pracę w zawodzie rozpoczęła w dorpackim przedszkolu[3].

W latach dziewięćdziesiątych XIX wieku dużo podróżowała. W 1892 roku udała się w celach leczniczych do Lipska, skąd wróciła w roku następnym. W rodzinnych stronach zajmowała się przez kilka miesięcy umierającą siostrą Liisą. W 1894 roku wyjechała do centralnych guberni Imperium Rosyjskiego. Zarabiała na życie jako nauczycielka i pielęgniarka, pracując w stolicy i innych miejscach. W 1899 roku powróciła do Haavakivi, gdzie pomagała bratu w prowadzeniu gospodarstwa. Przebyła tam długotrwałą chorobę[2][3].

W 1906 roku[2] Anna Haava osiadła w Juriewie (jak podówczas nazywano dzisiejsze miasto Tartu) i oddała się pracy literackiej. Pisywała głównie na zlecenie i dokonywała przekładów, przez pewien czas była współredaktorką pisma „Postimees”. Jej ciężka sytuacja materialna poprawiła się w 1920 roku, kiedy otrzymała pisarską emeryturę (ponownie przyznaną w 1945 roku). W 1922 roku została członkinią założycielką Związku Pisarzy Estońskich[3].

Oficjalne obchody dziewięćdziesiątych urodzin Anny Haavy odbyły się w 1954 roku na Uniwersytecie w Tartu. Poetka została uhonorowana tytułem Ludowego Pisarza ESRR[2], na jej cześć nazwano też jedną z ulic w Tartu[3].

Zmarła 13 marca 1957 roku w Tartu, w wieku 92 lat[2][3].

Do 1939 roku nosiła nazwisko Havakivvi, a po nim Haavakivi[3].

Twórczość

Anna Haava zadebiutowała literacko latem 1886 roku, na łamach gazety „Postimees”. Pod pseudonimem Üks Eesti neiu napisała wiersz Koidulale, adresowany do zmarłej właśnie poetki Lydii Koiduli[3].

W jej twórczości poetyckiej wyróżniane są trzy okresy. Pierwszy, XIX-wieczny, obejmuje wiersze zamieszczone w trzech tomach Luuletused (1888–1897). Był to etap poezji romantycznej, której nastrój Endel Nirk porównał do młodzieńczej twórczości Heinricha Heinego przemieszanej z estońską poezją ludową. W wierszach tych występował nastój typowej dla ludów północy surowości, pojawiały się w nich nawiązania do świata przyrody[3][4].

Wraz z tomem Lained pol. Fale (1906) poetka zaczęła interesować się kwestiami społecznymi. Piętnowała w swych wierszach dyskryminację etniczną i niesprawiedliwość spotykającą ciężko pracujących ludzi. W swoich wierszach wyrażała protest i rozpacz, posługiwała się też ironią. Opisywała też w szczegółowy sposób życie wiejskie. W okresie tym Anna Haava pisała również wierszem białym i prozą[3][4].

W trzecim okresie w liryce Haavy silniej zaznaczały się wątki osobiste. Poetka przedstawiała swoją determinację kierowania się własnymi standardami moralnymi, w wierszach dominuje nastrój smutku. W tym czasie poetka przestałą podążać za rozwojem estońskiej liryki[3][5]. Działalność literacka Haavy była długa, ostatnie wiersze pisała jeszcze w wieku 90 lat[6].

Poza własnym pisarstwem Anna Haava tłumaczyła również dzieła niemieckich klasyków oraz Szekspira i Andersena, a także prace dotyczące mitów antycznych[3].

Lista dzieł[3][5]

Tomy poezji
  • Luuletused I (1888) pol. Wiersze
  • Luuletused II (1890)
  • Luuletused III (1897)
  • Lained (1907) pol. Fale
  • Ristlained (1910)
  • Põhjamaa lapsed (1913) pol. Dzieci północy
  • Meie päevist (1920) pol. Z naszych dni
  • Siiski on elu ilus (1930) pol. Życie jest mimo wszystko piękne
  • Laulan oma eesti laulu (1935) pol. Śpiewam swoją estońską pieśń
  • Luule (2008) – zbiór 700 wierszy
Inne
  • Peotäis tõtt (1900) – zbiór aforyzmów
  • Lembitu tütar (1908) – libretto do opery Artura Lemby
  • Väikesed pildid Eestist (1911) – prozatorski opis rodzinnego domu
  • Mälestusi Laanekivi Manni lapsepõlvest (2006) pol. Dziecięce wspomnienie Manna Laanekiviego – opowiadanie autobiograficzne
Tłumaczenia na język estoński

Recepcja

Anna Haava należy do najpopularniejszych estońskich poetów. Sławę wśród Estończyków zdobyła pod koniec XIX wieku[6][3].

Jej wiersze często przerabiane były na piosenki, udźwiękowiono ponad 200 utworów. Jako pierwsza dokonała tego Miina Härma w 1887 roku, piosenki na podstawie utworów Haavy tworzyli też Mart Saar i Karl August Hermann. Pieśni te pojawiały się następnie na Estońskich Festiwalach Pieśni i Tańca[3].

Poezja Haavy była tłumaczona na języki: angielski, esperanto, fiński, łotewski, niemiecki, rosyjski, szwedzki, węgierski i włoski[2][7].

Przypisy

  1. ↑ Anna Haava. „Kodumaale Tagasipöördumise Eest”. 7 (63), s. 2, 1957-03 (est.). 
  2. ↑ a b c d e f Nirk 1987 ↓, s. 357.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Neier EWOD ↓.
  4. ↑ a b Nirk 1987 ↓, s. 112.
  5. ↑ a b Nirk 1987 ↓, s. 112–113.
  6. ↑ a b Nirk 1987 ↓, s. 111.
  7. ↑ Neier EWOD ↓, Poems.

Bibliografia

  • Agnes Neier, Anna Haava, Christopher Moseley, [w:] Estonian Writers' Online Dictionary [online], DOI: 10.15157/diss/005 (ang.).
  • Endel Nirk, Estonian Literature. Historical survey with bibliographical appendix, Arthur Robert Hone, Oleg Mutt, Tallinn: Perioodika, 1987 (ang.).


Media użyte na tej stronie