Antonín Strnad

Antonín Strnad
Tablica w Náchodzie upamiętniająca astronoma
Data i miejsce urodzenia	10 sierpnia 1746 Náchod
Data i miejsce śmierci	23 września 1799 Sázena, Powiat Kladno
Zawód, zajęcie	profesor uniwersytecki, astronom, matematyk

Antonín Strnad (ur. 10 sierpnia 1746 w Náchodzie, zm. 23 września 1799 w Sazenie) – czeski naukowiec, meteorolog, matematyk, rektor uniwersytetu w Pradze i dyrektor obserwatorium astronomicznego w Clementinum.

Życiorys

Młodość

Antonín Strnad urodził się w Náchodzie w kraju hradeckim. Uczęszczał do gimnazjum w Hradcu Králové, a następnie w 1763 wstąpił do zakonu jezuitów, gdzie zainteresował się meteorologią i zaczął prowadzić własne pomiary. Nie przyjął jednak święceń. W 1773 doszło do kasaty jezuitów i Strnad przeniósł się do Pragi. Tam rozpoczął studia z zakresu matematyki, astronomii i fizyki na Uniwersytecie Karola.

Kariera

W trakcie studiów Strnad poznał astronoma Josepha Steplinga, co zaowocowało jego szybką karierą. Po śmierci Steplinga w roku 1778 Antonín Strnad objął jego katedrę jako profesor nadzwyczajny geografii fizycznej i matematyki. Już w 1781 Strnad został też dyrektorem obserwatorium astronomicznego w Clementinum, które założył Stepling. Strnad brał także w tym czasie udział w powołaniu Królewskiego Czeskiego Towarzystwa Naukowego, które w 1784 zastąpiło dotychczasowe Prywatne Towarzystwo Naukowe. W tej instytucji Antonín Strnad brał czynny udział, co zaowocowało sprawowaniem przez niego funkcji przewodniczącego w latach 1787-1788. W tym czasie, w roku 1784 poślubił Katarzynę Marsanovą, z którą doczekał się czwórki dzieci. W roku 1792 Strnad otrzymał z kolei urząd dziekana Wydziału Filozofii, a już w 1795 wybrano go rektorem całego Uniwersytetu Karola.

Badania naukowe

Zegar astronomiczny uratowany przez Strnada po remoncie

Meteorologia

Wraz ze Steplingiem, Strnad prowadził regularne obserwacje meteorologiczne, co zaowocowało pozyskaniem większego doświadczenia z tego zakresu. Do dziś zachowały się zapiski naukowca od roku 1775, świadczące o tym, że rozpoczął w Clementinum prowadzenie systematycznych pomiarów (temperatury powietrza, ciśnienia, kierunku i prędkości wiatru oraz sumy opadów), kontynuowanych do dziś. Zajął się także rozbudową sieci stacji meteorologicznych, m.in. w Žatecu, Choceňiu i Telču, zgodnie z postulatami wysuwanymi przez świeżo powołane w Mannheim Societas Meteorologica Palatina, które swym zasięgiem objęło większość Europy.

Inne dziedziny

Strnad nie zaniedbywał także innych zainteresowań. Zajmował się pomiarami pola magnetycznego Ziemi, obserwował meteoryty. W samej Pradze Strnad doprowadził do uratowania XV-wiecznego zegara astronomicznego, który magistrat miał zezłomować ze względu na bardzo zły stan techniczny urządzenia. Ostatecznie jednak udało się zebrać wymaganą na renowację kwotę i w latach 1787-1791 zegar wyremontowano, dzięki czemu do dziś jest dużą atrakcją turystyczną.

Śmierć

W 1799 Strnad zachorował na gruźlicę, a jego stan szybko się pogarszał. W tej sytuacji wyjechał na zaproszenie młodego księcia Ferdynanda Kinskýego do jego zamku w Sazenie pod Kladnem, aby tam dojść do zdrowia. Choroba była jednak zbyt rozwinięta i naukowiec zmarł w książęcym majątku 23 września. Został pochowany na cmentarzu kościoła św. Klemensa w Chržínie.

Najważniejsze dzieła

• Beobachtungen über einige meteorologische Gegenstände besonders über die Ebbe und Fluth in der Luft etc. – 1785;
• Verzeichnis der Naturbegebenheiten in Böhmen vom Jahre 633 - 1700 – 1790;
• Stoletý kalendář na způsob Kryštofa z Helwiku – 1793.

Bibliografia

• Munzar J., Antonín Strnad (1746–1799), průkopník české meteorologie W: "Meteorologické zprávy" nr 49., Zeszyt 6. 1996.

Linki zewnętrzne

• Biografia Antonína Strnada z portretem (cz.). W: Bulletin Plus 1/2003 [on-line]. Národní knihovna. [dostęp 2014-07-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-17)].
• 600 lat Praskiego Orloja. 2009-08-17. [dostęp 2014-07-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-21)].