Antoni Chołoniewski

Antoni Chołoniewski

Korczak, Pełka, Antoni Stanisław Olechnowicz, Strzała, Szary

Antoni Chołoniewski
Data i miejsce urodzenia	23 października 1872 Kawsko
Data i miejsce śmierci	13 maja 1924 Bydgoszcz
Miejsce spoczynku	Cmentarz Nowofarny w Bydgoszczy
Zawód, zajęcie	pisarz, dziennikarz

Antoni Chołoniewski-Myszka herbu Korczak (ur. 23 października 1872 w Kawsku, zm. 13 maja 1924 w Bydgoszczy) – dziennikarz, publicysta, polski działacz narodowy.

Życiorys

Urodził się w rodzinie ziemiańskiej. Był synem Ferdynanda, uczestnika powstania węgierskiego 1848 r.^[1] i Katarzyny z Hrynkiewiczów. Uczęszczał do gimnazjum w Stryju. Wcześnie utracił rodziców i w związku z tym był zmuszony zarabiać na swoje utrzymanie pisując m.in. korespondencje z Podkarpacia do gazet lwowskich. W 1891 r. przeniósł się do Lwowa i podjął pracę w redakcji „Przeglądu Lwowskiego”, a po 3 latach w redakcji „Dziennika Polskiego”. W gazecie objął dział kultury i spraw ogólnonarodowych, a równocześnie był korespondentem petersburskiego „Kraju” i krakowskiego „Życia”. W tym czasie napisał książkę Nieśmiertelni (1898), w której przedstawił środowisko dziennikarskie i literackie Lwowa oraz popularny Życiorys Kościuszki (1902, trzy wydania).

Od 1903 r. mieszkał w Krakowie, gdzie objął kierownictwo filii redakcji warszawskiego dwutygodnika „Świat”. Zajął się wówczas publicystyką. Po zwiedzeniu Śląska, Wielkopolski i Pomorza podjął żarliwą obronę polskości na kresach zachodnich. Od 1913 r. występował w ich obronie w licznych pismach publicystycznych: Nad morzem polskim (1913), Gdańsk i Pomorze (1919; także w języku francuskim), Taniec wśród mieczów (1920). Jako pierwszy polski publicysta zwrócił uwagę społeczeństwa polskiego na małą osadę rybacką Gdynia i przyczynił się do założenia tam pierwszego pensjonatu dla letników z Polski. W kręgu jego zainteresowań stale pojawiały się problemy Wielkopolski i Pomorza, a swoim przemyśleniom dał wyraz w dziełach historyczno-politycznych: Istota walki polsko-rosyjskiej (1916), Dialog o Polsce i małych narodach, Państwo polskie, jego wskrzeszenie i widoki rozwoju^[2].

Był pisarzem o orientacji narodowej, ale wolnym od szowinizmu i odwołującym się do najpiękniejszych tradycji polskiej demokracji i tolerancji. Opowiadając się za asymilacją Żydów, zwalczał zarówno objawy antysemityzmu, jak i żydowskiego separatyzmu narodowego. Najgłośniejszym jego dziełem była etnocentryczna synteza polskiej historii Duch dziejów Polski (1917, cztery wydania), przetłumaczona na języki: niemiecki, francuski, angielski i bułgarski. Wydobywał w niej pozytywne ustrojowe i państwowotwórcze czynniki w historycznym rozwoju niepodległej Polski.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, zamieszkał w 1919 r. w Sopocie, potem w Gdańsku. Pracował tam nad odbudową polskości kresów zachodnich i zabierał głos w innych ważnych sprawach polskich. Naraziło go to na szykany ze strony senatu Wolnego Miasta Gdańska. W związku z tym przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie już przedtem leczył się u jednego z tamtejszych lekarzy.

W okresie „bydgoskim” prowadził nadal działalność publicystyczną poświęconą polskości kresów zachodnich. Mimo pogarszającego się zdrowia, dużo publikował na łamach założonego przez siebie pisma „Zmartwychwstanie” (1922), w chadeckim „Dzienniku Bydgoskim” i „Dzienniku Poznańskim”^[2]. Przyczynił się także do założenia w Wąbrzeźnie Polskiego Instytutu Narodowego, który miał stać się ogniskiem myśli narodowej i wydawnictw, dotyczących kresów zachodnich. W ostatnim roku życia redagował dwumiesięcznik „Biblioteka Pomorska”, poświęcony sztuce, nauce i literaturze oraz wiedzy o polskim Pomorzu.

Zmarł 13 maja 1924 r. w Bydgoszczy po ciężkiej chorobie. Został pochowany na cmentarzu Nowofarnym.

Rodzina

Był żonaty z Kamillą z Głuchowskich. Miał z nią dwóch synów: Mieczysława i Bolesława. Bolesław, zamordowany w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu, nie pozostawił potomstwa. Mieczysław miał córkę Kamillę i syna Jacka.

Upamiętnienie

Na fasadzie kamienicy przy ul. Gdańskiej 119 w Bydgoszczy, gdzie mieszkał znajduje się tablica pamiątkowa ku jego czci^[3]. Jego imieniem nazwano również ulicę na osiedlu Szwederowo.

Zobacz też

• Kultura w Bydgoszczy

Przypisy

Bibliografia

• Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek: Bydgoski Słownik Biograficzny. Tom III. Bydgoszcz 1996. ISBN 83-85327-32-0, s. 50-51

Linki zewnętrzne

Dzieła Antoniego Chołoniewskiego:

• w Federacji Bibliotek Cyfrowych
• w archive.org
• w serwisie Polona.pl