Antoon van Dyck

Antoon van Dyck

Antoon van Dyck, autoportret, ok. 1630
Data i miejsce urodzenia	22 marca 1599 Antwerpia
Data i miejsce śmierci	9 grudnia 1641 Londyn
Dziedzina sztuki	malarstwo rysunek
Epoka	barok

Antoon van Dijk, Anthony van Dyck (wym. nid. [vɑn ˈdɛi̯k], ur. 22 marca 1599 w Antwerpii, zm. 9 grudnia 1641 w Londynie) – flamandzki malarz epoki baroku, znany głównie jako autor portretów.

Życiorys

Autoportret ze słonecznikiem (po 1633), kolekcja prywatna

Portret Mary Ruthven, żony van Dycka (nieznanego autorstwa, II połowa XVII wieku), Muzeum Narodowe w Krakowie

Szlif malarski zdobywał w latach 1609–1612 u van Balena. Następnie kształcił się w pracowni Rubensa w Antwerpii, stopniowo awansując z ucznia na współpracownika mistrza. W 1618 otrzymał malarski tytuł mistrzowski.

W latach 1622–1627 mieszkał we Włoszech m.in. w Rzymie, gdzie był gościem kardynała Bentivoglio, a także w Genui, gdzie został portrecistą rodzin patrycjuszowskich.

Następnie wrócił do Antwerpii, gdzie malował dzieła religijne i portrety dla kościołów w Antwerpii, Courtrai, Termonde. Tam wykonał cykl rysunków sławnych ludzi, który został w 1636 opublikowany pod tytułem Ikonografia van Dycka.

Od 1632 pracował w Anglii na dworze Karola I. Otrzymał tytuł szlachecki i zamieszkał w wiejskiej posiadłości Eltham. W 1640 poślubił szlachciankę angielską Mary Ruthven. W tym samym roku udał się do Paryża i Antwerpii w sprawach zawodowych, a rok później zmarł. Został pochowany w londyńskiej katedrze św. Pawła.

Dzieła

Pietà (1618 — 1620), Prado, Madryt

Opłakiwanie Chrystusa (1634–1640), Muzeum Sztuk Pięknych, Bilbao

Portret hrabiego Jamesa, jego żona i dziecko (1632-41), Frick Collection, Nowy Jork

Portret lady Elizabeth Thimbleby i jej siostry wicehrabiny Andover (1637), National Gallery, Londyn

Portret rodziny Karola I (1637), National Portrait Gallery, Londyn

Portret kobiety (XVII w.), Oddział Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku

• Achilles i córki Likomedesa – (ok. 1631), 123 x 137,5 cm, Zbiory hr. von Schonborna, Pommersfelden
• Amor i Psyche – (1639–1640), olej na płótnie, 198 × 190,5 cm, Royal Collection, Londyn
• Apostoł – (1618), olej na desce, 61 x 49 cm, Gemäldegalerie, Berlin
• Cierniem koronowanie – (1619–1620), olej na płótnie, 223 × 196 cm, Prado, Madryt
• Madonna z donatorami – (ok. 1631), olej na płótnie, 250 x 183 cm, Luwr, Paryż
• Męczeństwo św. Sebastiana – (ok. 1615), olej na płótnie, 144 x 117 cm, Luwr, Paryż
• Mojżesz i miedziany wąż – (1620–1621), olej na płótnie, 205 x 235 cm, Prado, Madryt
• Mucius Scaevola przed Porsenną – (wraz z Rubensem przed 1621), 187 × 156 cm, Muzeum Sztuk Pięknych, Budapeszt
• Opłakiwanie – olej na płótnie, Muzeum Archidiecezjalne, Poznań
• Opłakiwanie Chrystusa – (1635), olej na płótnie, 115 x 208, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Antwerpia
• Opłakiwanie Chrystusa – (1634–1640), olej na płótnie, 156 x 256 cm, Muzeum Sztuk Pięknych, Bilbao
• Odpoczynek w drodze do Egiptu – (ok. 1629), olej na płótnie, 135 x 115 cm, Stara Pinakoteka, Monachium
• Pietà – (1618 — 1620), olej na płótnie, 203 x 170 cm, Prado, Madryt
• Pijany Sylen – (ok. 1620), olej na płótnie, Galeria Obrazów Starych Mistrzów
• Pojmanie Chrystusa – (1620), olej na płótnie, 194 x 144 cm, Institute of Arts, Minneapolis
• Pojmanie Samsona – (ok. 1628-32), olej na płótnie, 146 x 254 cm, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń
• Jupiter i Antiope – (1620), olej na płótnie, 150 x 206, Museum voor Schone Kunsten, Gandawa
• Rinaldo i Armida – (1629), olej na płótnie, Museum of Art, Baltimore
• Samson i Dalila – (1619–1620), olej na płótnie, Dulwich Picture Gallery, Londyn
• Samson i Dalila – (1628–1630), 146 x 254 cm, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń
• Św. Hieronim – (1618), olej na płótnie, 192 x 215 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów, Drezno
• Św. Hieronim – (1618), olej na płótnie, 159 × 132 cm, Zbiory książąt Liechtenstein, Vaduz
• Św. Sebastian z aniołami – (1630), olej na płótnie, 160 x 155 cm, Galleria Sabauda, Turyn
• Wenus w kuźni Wulkana lub Wenus prosząca Wulkana o broń dla Eneasza – (1630 – 1632), olej na płótnie, 220 x 145, Luwr, Paryż
• Wertumnus i Pomona – (ok. 1625), olej na płótnie, 142 x 197,5 cm, Palazzo Bianco, Genua
• Wiek człowieka – (1625–1627), Musei Civici Palazzo Chiericati, Vicenza
• Wizja św. Antoniego – (1629), olej na płótnie, 185 x 157 cm, Pinacoteca di Brera, Mediolan
• Ukrzyżowanie – (1630–1632), olej na płótnie, 400 x 245, Palais des Beaux-Arts, Lille
• Zuzanna i starcy – (1621–1622), olej na płótnie, 194 x 144 cm, Stara Pinakoteka, Monachium

Portrety

• Autoportret – (1623), olej na płótnie 82,5 × 70,2 cm, Stara Pinakoteka, Monachium
• Dudziarz – (1625–1634), olej na płótnie, 104 × 81,5 cm, własność wicehrabiego Cowdray, Anglia
• Frans Snyders – (1618), olej na płótnie, Frick Collection, Nowy Jork
• George Digby i William Russell – (1637), olej na płótnie, Althorp House & Park, Northampton
• George i Francis Villiers – (1635), olej na płótnie, 137,2 x 127,7 cm, Royal Collection, Londyn
• James Stuart, książę Richmond i Lennox – (1633–1634), olej na płótnie, 215,9 x 127,6 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
• Królowa Henrietta Maria i karzeł sir Jeffrey Hudson – (1633), olej na płótnie, 220 x 135 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
• Lady Venetia Digby uosabiająca Rozwagę – (1633), olej na płótnie, 100 x 80 cm, National Portrait Gallery, Londyn
• Portret Anny Wake – (1628), olej na płótnie, 113 x 98 cm, Mauritshuis, Haga
• Portret artysty Martena Pepijna – olej na desce, 72 x 56 cm, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Antwerpia
• Portret chłopca stojącego na tarasie – (ok. 1625), olej na płótnie, 188,3 x 125,3 cm, Narodowa Galeria Irlandii, Dublin
• Portret damy z córką – (1628–1629), olej na płótnie, 204 x 136 cm, Luwr, Paryż
• Portret Elżbiety i Filadelfii Wharton – (1637–1639), olej na płótnie, 162 × 130 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
• Portret Emmanuela Philiberta Sabaudzkiego – (1624), olej na płótnie, 126 x 99,6 cm, Dulwich Picture Gallery, Londyn
• Portret genueńskiego patrycjusza – (1621–1623), olej na płótnie, 200 x 116 cm, Gemäldegalerie, Berlin
• Portret genueńskiej patrycjuszki – (1621–1623), olej na płótnie, 200 x 116 cm, Gemäldegalerie, Berlin
• Portret genueńskiej patrycjuszki z dzieckiem – (1623–1625), olej na płótnie, 217,8 x 146 cm, Museum of Art, Cleveland
• Portret hrabiego Jamesa, jego żona i dziecko – (1632–1641), olej na płótnie, 246,4 × 213,7 cm, Frick Collection, Nowy Jork
• Portret Izabelli Brant – (1621), olej na płótnie, 153 x 120 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
• Portret Johna Sucklinga – (1632–1641), olej na płótnie, 216,5 x 130,2 cm, Frick Collection, Nowy Jork
• Portret kardynała Bentivoglio – (1622), olej na płótnie, 195 × 147 cm, Galleria Palatina, Florencja
• Portret Karola I lub Karol I na łowach – (ok. 1635), olej na płótnie, 272 x 212 cm, Luwr, Paryż
• Portret kobiety – (XVII w.), olej na płótnie, Oddział Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku
• Portret konny Karola V – (1620), olej na płótnie, 191 x 123 cm, Uffizi, Florencja
• Portret księżniczki Mary Stuart i księcia Wilhelma II de Nassau–Oranien – (1641), olej na płótnie, 182 × 142 cm, Rijksmuseum, Amsterdam
• Portret lady Ann Carr – (ok. 1640), olej na płótnie, 124,5 x 99 cm, własność lorda Egremont, Petworth
• Portret lady Elizabeth Thimbleby i jej siostry wicehrabiny Andover (1637) olej na płótnie, 132 × 150 cm, National Gallery, Londyn
• Portret lady Mary Villiers – (1633), olej na płótnie, 162 × 104 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Portret lordów Johna i Bernarda Stuartów – (ok. 1638), olej na płótnie, 235,9 × 145,1 cm, National Gallery, Anglia
• Portret Lucasa van Uffela – (1622), olej na płótnie, 108,5 x 90 cm, Herzog Anton Ulrich-Museum, Brunszwik
• Portret Marii Boschaert – (1629), olej na płótnie, 112 × 91 cm, Muzeum Puszkina
• Portret Marii Luizy de Tassis – (ok. 1629–1630), olej na płótnie, 129 x 93 cm, Kolekcja ks. Liechtenstein, Vaduz
• Portret Mary Ruthaven – (1636), olej na płótnie, 104 x 81 cm, Prado, Madryt
• Portret Nicholasa Laniera – (1628), olej na płótnie, 111,5 x 86 cm, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń
• Portret nobliwego mężczyzny – (1628–1629), olej na płótnie, 204 x 137 cm, Luwr, Paryż
• Portret Peetera Stevensa – (1627), olej na płótnie, 113 x 98 cm, Mauritshuis, Haga
• Portret pary małżeńskiej – (1620), olej na płótnie, 120 x 154 mm, Art Gallery of South Australia
• Portret pary małżeńskiej – pierwsza połowa XVII wieku, olej na płótnie, 112 x 131 cm, Muzeum Sztuk Pięknych, Budapeszt
• Portret rodzinny – (ok. 1621), olej na płótnie, 116 × 96 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
• Portret rodziny Karola I – (1632), olej na płótnie, 370,8 x 274,3 cm, Royal Collection, Londyn
• Portret rodziny Karola I – (1637), olej na płótnie, 89,5 × 176,2 cm, National Portrait Gallery, Londyn
• Portret Snydersa z żoną – (1620–21), olej na płótnie, 82 x 110 cm, Staatliche Kunstsammlung, Kassel
• Vanetia Stanley na łożu śmierci – (1633), olej na płótnie, Dulwich Picture Gallery, Londyn
• Portret Thomasa Whartona – (1635–1640), olej na płótnie, 217 × 128,5 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
• Robert Rich, drugi hrabia Warwick – (1634), olej na płótnie, 213 x 128 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
• Studium głowy świętego (św. Hubert?) - XVII w., olej na płótnie, 49 x 37 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Thomas Killigrew i William Croft – (1622–1623), olej na płótnie, 115 x 114 cm, Royal Collection, Londyn

Bibliografia

• Karly Allen, Anton van Dyck, [w:] 501 wielkich artystów, red. Stephen Farthing, Warszawa: MWK, 2009. ISBN 978-83-61065-32-6
• Anton van Dyck, Warszawa: Oxford Educational, 2008 (Wielka Kolekcja Sławnych Malarzy ; 7). ISBN 978-83-7425-493-9
• MatildeM. Battistini MatildeM., LuciaL. Impelluso LuciaL., StefanoS. Zuffi StefanoS., Historia portretu. Przez sztukę do wieczności, HannaH. Cieśla (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4235-3, OCLC 749556721 .
• WendyW. Beckett WendyW., 1000 arcydzieł, EwaE. Gorządek (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4218-3, OCLC 749354342 .
• Fabienne Gambrelle, Anton van Dyck, Siechnice: Eaglemoss Polska, 1999 (Wielcy Malarze ; nr 68)
• Robert Genaille, Maciej Monkiewicz, Antoni Ziemba: Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe; Wydaw. Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-221-0686-6
• Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992, ISBN 83-7079-076-3
• Waldemar Łysiak, Malarstwo białego człowieka, wyd. 2, t. 4, Warszawa: Nobilis, 2010. ISBN 978-83-60297-38-4
• Jan K. Ostrowski, Anton van Dyck, Warszawa: KAW, 1980.
• Rubens, van Dyck, Jordaens. Malarstwo flamandzkie 1608–1678, red. A. Ziemba, Warszawa: Rzeczpospolita S.A., 2008. ISBN 978-83-60192-33-7
• Sztuka świata. Leksykon, TadeuszT. Barucki, AndrzejA. Dulewicz (red.), t. 1, Warszawa: Arkady, 1998, ISBN 83-213-4088-1, OCLC 749356630 .
• Stefano Zuffi, Wielki słownik malarzy, t. 4, Warszawa: HPS, 2006. ISBN 83-60688-18-4