Obrazkowate

Obrazkowate
Ilustracja
obrazki plamiste
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządliliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rządżabieńcowce
Rodzinaobrazkowate
Nazwa systematyczna
Araceae Juss.
Gen. Pl.: 23 (1789)
Typ nomenklatoryczny

Arum L.

Gymnostachys anceps (Gymnostachydoideae)
Orontium wodne (Orontioideae)
Rzęsa drobna (Lemnoideae)
Monstera deliciosa (Monsteroideae)
Anthurium andraeanum (Pothoideae)
Anaphyllum sp. (Lasioideae)
Zamiokulkas zamiolistny (Zamioculcadoideae)
Obrazki kreteńskie (Aroideae)

Obrazkowate (Araceae Juss.) – rodzina roślin zielnych, rzadziej krzewów, należąca do rzędu obrazkowców (według systemu Reveala 2008) lub żabieńcowców (według systemu APG III i APG IV). Rośliny tu należące charakteryzują się kwiatostanem w formie kolby, której zazwyczaj towarzyszy podsadka w postaci spathy. Występują głównie w lasach tropikalnych, ale także w klimacie umiarkowanym. Rodzina obejmuje 3645[2] gatunków skupionych w 144 rodzajach (wartości te jednak różnią się w zależności od ujęcia systematycznego). Nazwą potoczną rośliny z tej rodziny jest w wielu językach słowo "aroid" lub "arum". Duże znaczenie ekonomiczne jako roślina dostarczających bulw taro bogatych w skrobię ma kolokazja jadalna. Jadalne bulwy ma także m.in. żółtosocza strzałkowata, dziwidło Riviera, Cyrtosperma merkusii, u niektórych gatunków jadalne są także liście. Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne, w krajach klimatu umiarkowanego często uprawiane jako doniczkowe (np. z rodzajów monstera, epipremnum, skrzydłokwiat), liczne są także popularnymi roślinami uprawnymi w stawach (np. orontium, czermień, cantedeskia) lub akwariach (np. zwartka, pistia). Anturium i cantedeskia są popularnymi roślinami wykorzystywanymi na kwiat cięty w kwiaciarstwie[3].

Morfologia

Pokrój
Rośliny o bardzo zróżnicowanej budowie, będącej adaptacją do siedlisk naziemnych, epifitycznych i wodnych. Osiągające różne rozmiary – od bardzo drobnych do okazałych, o pędach rosnących samodzielnie lub wspinających się po podporach lub unoszących się na powierzchni wody. W tym ostatnim przypadku (podrodzina Lemnoideae) pęd zredukowany jest do plechopodobnego członu, a jedynymi wyróżnialnymi organami są zredukowane kwiaty oraz korzeń. Wolfia z tej podrodziny to najmniejsza roślina kwiatowa[3]. Z kolei dziwidło olbrzymie ma organy podziemne o masie do 70 kg, kolbę kwiatostanową o długości ponad 1 m i podzieloną blaszkę liściową osiągającą 4 m średnicy[4]. Przeważają byliny o bulwiastych kłączach[4].
Liście
Zwykle zróżnicowane na ogonek liściowy i blaszkę (brak ogonka u Gymnostachys)[3], często dużych rozmiarów. Ogonek pochwiastą nasadą zwykle obejmuje łodygę[4]. Użyłkowanie zróżnicowane, zwykle pierzaste, ale czasem także dłoniaste lub równoległe[3].
Kwiaty
Zwykle drobne i niepozorne, skupione w kolbę na mięsistej osi kwiatostanu i otoczone pochwą. U części przedstawicieli kwiatostan jest pułapkowy – wabi owady zapylające, ale utrudnia im wydostanie się, dzięki czemu zapylają one większą liczbę kwiatów[4]. U pierwotnych obrazkowatych, przedstawicieli starszych linii rozwojowych kwiaty są obupłciowe, mają okwiat w dwóch okółkach liczących po dwa lub trzy listki, czasem barwne. W kwiatach takich pręciki wyrastają w dwóch okółkach wokół górnej, trójkomorowej zalążni. Większość przedstawicieli rodziny ma jednak kwiaty zredukowane, bez okwiatu i jednopłciowe[4]. Kwiaty żeńskie skupiają się zwykle w dolnej części kolby, a męskie w środkowej i górnej, przy czym czasem oddzielone są strefą kwiatów sterylnych[3].
Owoce
Mięsiste jagody[3].

Systematyka

W większości znaczących systemów klasyfikacyjnych XX wieku obrazkowate Araceae, obok rzęsowatych Lemnaceae i tatarakowatych Acoraceae, włączane były do rzędu obrazkowców Arales[5]. Tak rodzina klasyfikowana była w systemie Cronquista (1982)[6], Dahlgrena (1989) i Takhtajana (1997)[5]. Odkrycia molekularne na przełomie XX i XXI wieku spowodowały zmiany w klasyfikacji – wyodrębniono w osobny rząd tatarakowate, a rzęsowate włączono jako podrodzinę rzęsowych Lemnoideae do obrazkowatych. Rodzina przedstawiana jest jako bazalna w obrębie rzędu żabieńcowców Alismatales[5].

Pozycja rodziny w systemie APG IV (2016)

Klasa okrytonasienne (ang. angiosperms), klad jednoliścienne (ang. monocots), rząd żabieńcowce (Alismatales), rodzina obrazkowate (Araceae)[7].

Miejsce obrazkowatych w drzewie filogenetycznym żabieńcowców
żabieńcowce

obrazkowate Araceae




kosatkowate Tofieldiaceae






żabiściekowate Hydrocharitaceae



łączniowate Butomaceae




żabieńcowate Alismataceae





bagnicowate Scheuchzeriaceae




onowodkowate Aponogetonaceae




świbkowate Juncaginaceae




Maundiaceae





posydoniowate Posidoniaceae




rupiowate Ruppiaceae



bałwanicowate Cymodoceaceae






zosterowate Zosteraceae



rdestnicowate Potamogetonaceae











Kladogram podrodzin wchodzących w skład obrazkowatych[2]
obrazkowate


Gymnostachydoideae



Orontioideae





Lemnoideae





Monsteroideae



Pothoideae





Lasioideae



Zamioculcadoideae



Aroideae






Wykaz rodzajów w poszczególnych podrodzinach[2][8][9]
Podrodzina Gymnostachydoideae Bogner & Nicolson
  • Gymnostachys R.Br.
Podrodzina Orontioideae Mayo, Bogner & Boyce
Podrodzina rzęsowe Lemnoideae Engler
Podrodzina Pothoideae Engler
Plemię Potheae Engler
  • Pothos L. – stopłat
  • Pedicellarum M. Hotta
  • Pothoidium Schott
Plemię Anthurieae Engler
Podrodzina Monsteroideae Schott
Plemię Spathiphylleae Engler
Plemię Heteropsideae Engler
  • Heteropsis Kunth
  • Rhodospatha Poepp.
  • Stenospermation Schott
Plemię Monstereae Engler
  • Alloschemone Schott
  • Amydrium Schott
  • Anadendrum Schott
  • Epipremnum Schott
  • Monstera Adans. – monstera
  • Rhaphidophora Hassk. – rafidofora
  • Scindapsus Schott – scindapsus
Podrodzina Lasioideae Engler
  • Anaphyllopsis A. Hay
  • Anaphyllum Schott
  • Cyrtosperma Griff.
  • Dracontioides Engl.
  • Dracontium L. – żmijownik
  • Lasia Lour.
  • Lasimorpha Schott
  • Podolasia N. E. Br.
  • Pycnospatha Thorel ex Gagnep.
  • Urospatha Schott
Podrodzina Zamioculcadoideae Bogner & Hesse
  • Gonatopus Engl.
  • Stylochaeton Lepr.
  • Zamioculcas Schott – zamiokulkas
Podrodzina Aroideae Arn.
  • plemię Aglaonemateae
    • Aglaodorum Schott
    • Aglaonema Schott – aglaonema
  • plemię Ambrosineae
    • Ambrosina Bassi
  • plemię Anubiadeae
  • plemię Areae R.Br. ex Duby
    • Arum L. – obrazki
    • Biarum Schott – wężydło
    • Dracunculus Mill.
    • Eminium (Blume) Schott
    • Helicodiceros Schott
    • Sauromatum Schott – pałczycha
    • Theriophonum Blume
    • Typhonium Schott – truciec
  • plemię Arisaemateae
    • Arisaema Mart. – arizema
    • Pinellia Ten. – pinelia
  • plemię Arisareae
    • Arisarum Mill. – kleśniec
  • plemię Arophyteae
    • Arophyton Jum.
    • Carlephyton Jum.
    • Colletogyne Buchet
  • plemię Caladieae Schott in Schott & Endl.
    • Caladium Vent. – kaladium
    • Chlorospatha Engl.
    • Hapaline Schott
    • Idimanthus E.G.Gonç.
    • Jasarum G. S. Bunting
    • Scaphispatha Brongn. ex Schott
    • Syngonium Schott – zroślicha
    • Xanthosoma Schott – żółtosocza
  • plemię Calleae
  • plemię Callopsideae
    • Callopsis Engl.
  • plemię Colocasieae
    • Alocasia (Schott) G. Don – alokazja
    • Ariopsis Nimmo
    • Colocasia Schott – kolokazja
    • Leucocasia Schott
    • Protarum Engl.
    • Remusatia Schott – żyworód
    • Steudnera K. Koch
    • Vietnamocasia Lý et al.
  • plemię Cryptocoryneae
    • Cryptocoryne Fisch. ex Wydler – zwartka
    • Lagenandra Dalzell
  • plemię Culcasieae
    • Cercestis Schott
    • Culcasia P. Beauv.
  • plemię Dieffenbachieae
    • Bognera Mayo & Nicolson
    • Dieffenbachia Schott – difenbachia
  • plemię Homalomeneae
    • Adelonema Schott
    • Furtadoa M. Hotta
    • Homalomena Schott – czermiówka
  • plemię Montrichardieae
    • Montrichardia Crueg.
  • plemię Nephthytideae
    • Anchomanes Schott – anchomanes
    • Nephthytis Schott
    • Pseudohydrosme Engl.
  • plemię Peltandreae
    • Peltandra Raf. – tarczeń
    • Typhonodorum Schott
  • plemię Philodendreae
  • plemię Philonotieae
    • Philonotion Schott
  • plemię Pistieae
    • Englerarum Nauheimer & P.C.Boyce
    • Pistia L. – pistia
  • plemię Schismatoglottideae Nakai
    • Apoballis Schott
    • Aridarum Ridl.
    • Bakoa P.C. Boyce & S.Y. Wong
    • Bakoaella S. Y. Wong & P. C. Boyce
    • Bidayuha S. Y. Wong & P. C. Boyce
    • Bucephalandra Schott
    • Burttianthus S. Y. Wong et al.
    • Colobogynium Schott
    • Fenestratarum P. C. Boyce & S. Y. Wong
    • Galantharum P. C. Boyce & S. Y. Wong
    • Gamogyne N. E. Brown
    • Gosong S. Y. Wong & P. C. Boyce
    • Hera S. Y. Wong et al.
    • Hestia S.Y.Wong & P.C.Boyce
    • Heteroaridarum M. Hotta
    • Hottarum Bogner & Nicolson
    • Kiewia S. Y. Wong & P. C. Boyce
    • Nabalu S. Y. Wong & P. C. Boyce
    • Naiadia S. Y. Wong et al.
    • Ooia Wong & Boyce
    • Phymatarum M. Hotta
    • Pichinia S.Y.Wong & P.C.Boyce
    • Piptospatha N. E. Br.
    • Pursegloveia S. Y. Wong et al.
    • Rhynchopyle Engler
    • Schismatoglottis Zoll. & Moritzi
    • Schottariella P.C. Boyce & S.Y. Wong
    • Schottarum P. C. Boyce & S. Y. Wong
    • Tawaia S. Y. Wong et al.
    • Toga S. Y. Wong et al.
    • Vesta S. Y. Wong
  • plemię Spathicarpeae
    • Asterostigma Fisch. & C. A. Mey.
    • Croatiella E.G.Gonç.
    • Gearum N. E. Br.
    • Gorgonidium Schott
    • Incarum E.G.Gonç.
    • Lorenzia E.G.Gonç.
    • Mangonia Schott
    • Spathantheum Schott
    • Spathicarpa Hook.
    • Synandrospadix Engl.
    • Taccarum Brongn. ex Schott
  • plemię Thomsonieae
    • Amorphophallus Blume ex Decne. – dziwidło
    • Pseudodracontium N. E. Br.
  • plemię Zantedeschieae
  • plemię Zomicarpeae
    • Filarum Nicolson
    • Ulearum Engl.
    • Zomicarpa Schott
    • Zomicarpella N. E. Br.
Rodzaje wymarłe
  • Albertarum[10]
  • Cobbania (Lesquereux) Stockey, Rothwell et Johnson[11]
  • Mayoa Friis, Pedersen et Crane[12]
  • Petrocardium Herrera, Jaramillo, Dilcher, Wing et Gomez-N[13]

Dawniej do rodziny obrazkowatych zaliczano również rodzaj tatarak (Acorus), w nowszych podziałach systematycznych jest on jednak wyłączony w osobną rodzinę tatarakowatych (Acoraceae).

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-10] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 118-120. ISBN 978-1-84246-634-6.
  4. ↑ a b c d e Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 568-569. ISBN 83-214-1305-6.
  5. ↑ a b c Gurcharan Singh: Plant Systematics. Enfield: Science Publishers, 2004, s. 335-337. ISBN 1-57808-351-6.
  6. ↑ The Taxonomicon: Araceae – A. Cronquist (1982) Magnoliophyta (Classification) (ang.). [dostęp 2010-08-19].
  7. ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385. 
  8. ↑ L. I. (i inni) Cabrera. Phylogenetic relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95 (9), s. 1153–1165, 2008-09-01. DOI: 10.3732/ajb.0800073. 
  9. ↑ Peter Boyce, Thomas Croat. Überlist - March 2020. Current and predicated totals of taxa for Araceae worldwide.. „ResearchGate”. DOI: 10.13140/RG.2.2.24820.09605. 
  10. ↑ J.G Bogner, G.L. Hoffman, K.R. Aulenback: A fossilized aroid infructescence, Albertarum pueri gen.nov. et sp.nov.. Canadian Journal of Botany.
  11. ↑ R.A. Stockey, G.W. Rothwell & K.R. Johnson: Cobbania corrugata gen. et comb. nov. (Araceae). American Journal of Botany. [dostęp 2012-03-15].
  12. ↑ E.M. Friis, K.R. Pedersen, and P.R. Crane: Araceae from the Early Cretaceous of Portugal: Evidence on the emergence of monocotyledons. Department of Palaeobotany, Swedish Museum of Natural History. [dostęp 2012-03-15].
  13. ↑ F.A. Herrera, C.A. Jaramillo, D.L. Dilcher, S.L. Wing & C. Gomez-N: Fossil Araceae from a Paleocene Neotropical Rainforest in Colombia. American Journal of Botany. [dostęp 2012-03-15].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Arum creticum2103574509.jpg
Autor: Scott Zona from USA, Licencja: CC BY 2.0
Arum creticum, in Sissinghurst, Kent, UK
Gymnostachys anceps.jpg
Autor: Melburnian, Licencja: CC BY 3.0
Gymnostachys anceps (cultivated, labelled) Royal Botanic Gardens, Melbourne
Starr 080117-1720 Anthurium andraeanum.jpg
(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0
Anthurium andraeanum (flowering habit). Location: Maui, Walmart Kahului
Klein kroos Lemna minor.jpg
Autor: Rasbak, Licencja: CC-BY-SA-3.0
(nl:Klein kroos) Lemna minor;
ArumWynaad.jpg
Autor: L. Shyamal, Licencja: CC BY-SA 3.0
Anaphyllum wightii, Smelly arum from Wayanad, Kerala, India
Monstera deliciosa2.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Zamioculcas zamiifolia bluete1.jpg
bud of a zamioculcas zamiifolia