Arad (miasto w Rumunii)

Arad
Ilustracja
Centrum miasta, w tle gmach ratusza
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Rumunia

Okręg

Arad

Mer

Gheorghe Falcă

Powierzchnia

266,7 km²

Populacja (2011)
• liczba ludności
• gęstość


159 704[1]
3500 os./km²

Nr kierunkowy

02-57

Kod pocztowy

310xxx

Tablice rejestracyjne

AR

Położenie na mapie okręgu Arad
Mapa konturowa okręgu Arad, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Arad”
Położenie na mapie Rumunii
Mapa konturowa Rumunii, po lewej znajduje się punkt z opisem „Arad”
Ziemia46°10′N 21°18′E/46,166667 21,300000
Strona internetowa
Portal Rumunia

Arad (węg. i niem. Arad, łac. Aradinum) – miasto w zachodniej Rumunii, w regionie Kriszana i Banat, nad rzeką Mureş. Stolica okręgu Arad.

Ważny ośrodek przemysłowy, m.in. produkcja taboru kolejowego, obrabiarek, nawozów sztucznych, mebli. Miasto jest ośrodkiem kulturalnym, m.in. teatr, filharmonia, muzea. Węzeł komunikacyjny, ze stacją kolejową Arad i lotniskiem.

Historia

Arad w 1904 r.

Arad od X wieku był pod panowaniem Węgier. Za panowania węgierskiego miasto było siedzibą władz komitatu Arad. Na przełomie XVI–XVII wieku w Imperium Osmańskim, po czym ponownie w państwie węgierskim. W latach 1763–1783 wzniesiono nową twierdzę, a w 1834 Arad uzyskał status wolnego miasta królewskiego. Podczas antyhabsburskiego powstania węgierskiego w latach 1848–1849 siedziba rządu Lajosa Kossutha. Po upadku powstania, w Aradzie 6 października 1849 Austriacy stracili trzynastu węgierskich generałów powstańczych, znanych dziś jako Męczennicy z Aradu(węg.). W XIX w. w Aradzie występowali wybitni europejscy muzycy, m.in. Ferenc Liszt (1846), Pablo Sarasate i Henryk Wieniawski (1877)[2].

W 1910 roku z 63 166 mieszkańców 46 085 stanowili Węgrzy, 10 279 Rumuni, 4365 Niemcy, 1816 Serbowie, 277 Słowacy i 133 Czesi. W 1920 roku postanowieniem traktatu z Trianon przyłączone do Rumunii. W 2002 roku ze 172 827 mieszkańców 82,72% stanowili Rumuni, 13,01% Węgrzy, 1,73% Romowie, 1,3% Niemcy, 0,35% Serbowie, 0,26% Słowacy, 0,14% Bułgarzy, 0,85% pozostałe narodowości, w tym Polacy 0,01%[1].

Zabytki

Twierdza z lotu ptaka
Kościół św. Antoniego z Padwy
  • Twierdza w Aradzie(węg.) z l. 1763–1783
  • Kościół św. Antoniego z Padwy(rum.) – kościół katolicki, wzniesiony w l. 1902–1904 w stylu eklektycznym
  • Ratusz(węg.) – eklektyczny gmach władz miejskich z l. 1872–1875
  • Pałac Kultury(rum.) z l. 1911–1913
  • Cerkiew św. Piotra i Pawła(rum.) (Kościół Serbski) – barokowa świątynia, wzniesiona w l. 1698–1702
  • Figura św. Jana Nepomucena(rum.) z 1729 r.
  • Kościół franciszkanów(rum.) – barokowy kościół katolicki, wzniesiony w l. 1750–1800
  • Dom Mátyása Rozsnyayego, XIX-wiecznego farmaceuty węgierskiego
  • Sobór Narodzin św. Jana Chrzciciela(węg.) – świątynia prawosławna, wzniesiona w l. 1862–1865, przebudowana w l. 1905–1906
  • Kasyno w Aradzie(rum.) z 1872 r.
  • Teatr Klasyczny Ioana Slaviciego(rum.) z l. 1872–1874
  • Pałac Sprawiedliwości(rum.) z ok. 1892 r.
  • Pałac Csanádzki(węg.) – pałac wzniesiony w l. 1892–1894 przez regionalnego węgierskiego przewoźnika kolejowego Aradi és Csanádi Egyesült Vasutak, któremu zawdzięcza swą nazwę
  • Wieża ciśnień(rum.), wzniesiona w 1896 r. według projektu Miklósa Ybla
  • Pałac Kovácsa(rum.) z ok. 1900 r.
  • Pałac biskupów serbskich(rum.) z ok. 1900 r.
  • Kościół ewangelicki – neogotycki kościół, wzniesiony w l. 1905–1906 według projektu Lajosa Szántayego, potocznie nazywany czerwonym kościołem
  • Pałac Szántaya(rum.) z l. 1905–1911 (secesyjny)
  • Pałac Nádasdyego z 1912 r.

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, taboru kolejowego, metalowy, chemiczny, meblarski, elektrotechniczny, precyzyjny, włókienniczy, materiałów budowlanych, obuwniczy oraz spożywczy[3].

Transport

W Aradzie znajduje się sieć tramwajowa. Założona została w 1869 i jest najstarszą siecią tramwajową wśród rumuńskich miast oraz jedną z trzech sieci wąskotorowych w Rumunii[4]. Po rewolucji miasto zaczęło intensywnie sprowadzać używany tabor z zachodniej Europy, co spowodowało, że w 2011 zostały wycofane wszystkie wagony wyprodukowane w Rumunii i Czechosłowacji. Sieć jest charakterystyczna ze względu na linię do Ghioroc, na której tramwaje jadą dawną trasą kolejki podmiejskiej. Trasa ta jest jedną z atrakcji turystycznych Aradu[5].

Galeria

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. a b Structura Etno-demografică a României.
  2. The State Philharmonic, Arad, Romguide tourism Romania, www.romguide.net [dostęp 2018-08-15] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-14].
  3. Arad, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-05-29].
  4. Istoricul companiei. [dostęp 2013-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-08)]. (rum.).
  5. Karol Tyszka. Tramwaje w Aradzie. „Świat Kolei”. 1/2013. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Arad cultural center.jpg
Autor: Roland Meier, Licencja: CC BY-SA 2.5
Palatul cultural, Arad, Romania (Palace of Culture, including a philharmonic concert hall and a museum)
Palatul de justiție.JPG
Autor: IuliuSturza92, Licencja: CC BY-SA 4.0
Vedere asupra laturii dinspre parcul Eminescu.
Arad, biserica Sf Anton de Padova.jpg
Autor: Turbojet, Licencja: CC BY-SA 4.0
The Church of Saint Anthony of Padua, Arad, Romania
Cetatea Aradului.png
Autor: FlorinCB, Licencja: CC BY-SA 3.0
Air view of the Fortified Town of Arad (Romania, Arad Town), in the form of a shield with the Star of David in middle, with six corners, builded with three rows of underground pillboxes and several trenches which in past could be flooded.
Biserica franciscana din cetatea Aradului.jpg
Autor: Vasile Topac, Licencja: CC BY-SA 3.0 ro
Biserica franciscana parasita, din cadrul cetatii Aradului. Fotografie realizata de Ziua Europeana a Patrimoniului, una din putinele zile in care cetatea este deschisa publicului larg.
ROU AR Arad Flag.png
The actual flag of the municipium of Arad,in Arad County, Romania.
Andrássy tér (Bulevardul Revolutiei). Fortepan 95158.jpg
Andrássy tér (Bulevardul Revolutiei).
Coa Romania Town Arad.svg
The coat of arms of Arad
Station Arad.jpg
Autor: Smiley.toerist, Licencja: CC BY-SA 4.0
Vooraanzicht van het stationsgebouw in Arad
Teatrul de Stat Ioan Slavici Arad.jpg
Autor: Silenzio76, Licencja: CC BY-SA 3.0 ro
Ioan Slavici Theatre, Arad, Romania - frontal facade view
Romania Arad Location map.jpg
Location map with limits of communes of Arad County Romania
Arad- Belvaros.jpg
(c) Bg1986, CC-BY-SA-3.0
The town hall in the town of Arad in Banat region of Romania.
Arad evangelic church.jpg
Autor: Roland Meier, Licencja: CC BY-SA 2.5
Евангелистка църква
Palatul Cenad.JPG
Autor: IuliuSturza92, Licencja: CC BY-SA 4.0
Vedere din Piața Primăriei
Arad, Palatul Matyas Rozsnyay.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mátyás Rozsnyay Palace, Arad, Romania, built before 1850.