Archidiecezja szczecińsko-kamieńska

Archidiecezja szczecińsko-kamieńska
Archidioecesis Sedinensis-Caminensis
Ilustracja
Archikatedra św. Jakuba w Szczecinie
Państwo

 Polska

Siedziba

Szczecin

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Metropolia

szczecińsko-kamieńska

Katedra diecezjalna

Archikatedra szczecińska

Biskup diecezjalny

Andrzej Dzięga
(metropolita szczecińsko-kamieński)

Biskup pomocniczy

Henryk Wejman

Biskup senior

Marian Błażej Kruszyłowicz OFMConv.

Dane statystyczne (2017[1])
Liczba wiernych

1 mln

Liczba kapłanów
• w tym diecezjalnych
• w tym zakonnych

698
516
182

Liczba osób zakonnych

168

Liczba dekanatów

36

Liczba parafii

273

Powierzchnia

12.754 km²

Ilustracja
53°25′28,8″N 14°33′21,3″E/53,424667 14,555917
Strona internetowa
Herb archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej
Ilustracja
Typ herbu

diecezjalny

Archidiecezja szczecińsko-kamieńska (łac. Archidioecesis Sedinensis-Caminensis) – jedna z czternastu archidiecezji Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce z siedzibą w Szczecinie; diecezja utworzona 28 czerwca 1972 r, a podniesiona do godności archidiecezji przez Jana Pawła II 25 marca 1992 r. bullą Totus Tuus Poloniae populus.

Archidiecezja szczecińsko-kamieńska nawiązuje tradycją do istniejących w latach 1140–1535 diecezji: pomorskiej z siedzibą biskupią w Wolinie (do 1175[2]) i kamieńskiej w Kamieniu Pomorskim (do 1535).

Historia

Herb biskupstwa kamieńskiego (witraż z katedry kamieńskiej)

Biskupstwo pomorskie (1140-1175)

Wskutek przeprowadzenia[a] przez bamberskiego biskupa Ottona dwóch misji chrystianizacyjnych w latach 1124-25 oraz w roku 1128, na ziemiach księcia Warcisława I założono łącznie 14 kościołów w 12 lokalizacjach tworząc funkcjonującą sieć parafii[3]. Z niejasnego jednak powodu bp Otton aż do swojej śmierci (1139) nie sformalizował ostatecznie spraw kościelnych na Pomorzu, pomimo m.in. posiadania w swoim skarbcu poświęconego przez papieża Honoriusza II (zm. 1130) pierścienia biskupiego przeznaczonego dla przyszłego namiestnika diecezji. Insygnium owo wraz z inwestyturą przekazał desygnowanemu jeszcze przez Bolesława Krzywoustego i Warcisława I kandydatowi na biskupa pomorskiego księdzu Wojciechowi z Wolina dopiero następca Ottona – bp Egilbert.

Ostatecznie sakry biskupiej Wojciechowi udzielił papież Innocenty II a powstanie biskupstwa pomorskiego z siedzibą w Wolinie zostało potwierdzone 14 października 1140. Bullą Ex commisa nobis papież podniósł jednocześnie kościół św. Wojciecha w Wolinie do rangi katedry i wyznaczył granice diecezji, która na wschodzie miała rozciągnąć się aż do rzeki Łeby (łac. usque ad Lebam fluvium). Bulla nie określała przynależności metropolitarnej nowego biskupstwa[4].

Biskupstwo kamieńskie (1175-1534)

Położenie diecezji kamieńskiej około 1400 roku

W 1175 siedziba biskupstwa została przeniesiona do Kamienia Pomorskiego[5]. Diecezja, zwana odtąd kamieńską, od początku swego istnienia miała przywilej wolności, co oznaczało, że biskupstwo to na zawsze (łac. perpetuis temporibus) podlegało bezpośrednio Stolicy Apostolskiej[6].

Biskupstwo kamieńskie sąsiadowało:

Biskupi kamieńscy rezydowali na zamku w Golczewie (1304) a od 1370 na zamku w Karlinie.

Okres protestancki na Pomorzu (1534-1945)

Na sejmie trzebiatowskim (1534) zgromadzonym pod przewodnictwem książąt pomorskich Barnima IX i Filipa I, a także w obecności urzędującego biskupa kamieńskiego Erazma Manteuffela, książęta podjęli decyzję o konwersji na protestantyzm i przyjęciu luteranizmu jako religii państwowej na Pomorzu. Przyjęto napisaną przez Jana Bugenhagena Ordynację Kościelną księstwa. Stworzono państwowy Pomorski Kościół Ewangelicki (niem. Pommersche Evangelische Kirche). Wprowadzono liturgię protestancką, utworzono konsystorz i urząd superintendenta oraz przeprowadzono sekularyzację dóbr kościelnych. W 1545 roku świeżo powołany biskup kamieński Bartłomiej Swawe opierając się na wytycznych Ordynacji Kościelnej zrzekł się praw do dominium i przekazał zwierzchnictwo nad diecezją książętom pomorskim, co było jednoznaczne z zerwaniem związków biskupstwa ze Stolicą Apostolską. Ta formalna schizma i przekazanie Gryfitom majątku diecezjalnego spotkały się z kontrreformacyjnym sprzeciwem gorliwego katolika cesarza Karola V będącego suwerenem Pomorza. W 1549 roku Swawe został zmuszony do rezygnacji a protestancka kamieńska kapituła katedralna działając pod presją cesarza wybrała na jego miejsce luteranina Marcina Wejhera, który – pomimo swego wyznania – otrzymał w 1551 roku bullę prekonizacyjną od papieża Juliusza III. Wobec postanowień kończącego drugą wojnę szmalkaldzką augsburskiego pokoju religijnego (1555) wprowadzającego w księstwach Rzeszy zasadę cuius regio, eius religio, po śmierci Wejhera (zm. 1556) urząd biskupa kamieńskiego stał się tytułem książąt pomorskich.

Po załamaniu się struktur diecezji kamieńskiej, katolicką jurysdykcję nad obszarem Pomorza przejął Apostolski Wikariat Północny(ang.) (niem. Apostolisches Vikariat des Nordens). Instytucja ta początkowo podlegała nuncjuszowi apostolskiemu z Kolonii, została następnie (1622) przekazana nuncjaturze warszawskiej. Później (1819) podlegała biskupowi wrocławskiemu. W 1829 wydzielono w strukturach wikariatu osobną delegaturę dla Brandenburgii i Pomorza rezydującą w Berlinie[8].

Po 1945

Powstanie współczesnej archidiecezji związane było z wydarzeniami po II wojnie światowej i organizacją życia Kościoła katolickiego w Polsce Ludowej. Z uwagi na sytuację polityczną tereny Pomorza Zachodniego wchodziły w skład administratury apostolskiej z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim.

Po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych między Republiką Federalną Niemiec a Polską Rzecząpospolitą Ludową 28 czerwca 1972 r. Paweł VI bullą (łac.) Episcoporum Poloniae coetus na terenach administracji gorzowskiej utworzył trzy pełnoprawne diecezje, w tym diecezję szczecińsko-kamieńską z siedzibą biskupią w Szczecinie. Powołana w ten sposób jednostka kościelna była sufraganią metropolii gnieźnieńskiej. 25 marca 1992 r., w wyniku reformy administracyjnej Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej Szczecin stał się na mocy papieskiej bulli Totus Tuus Poloniae populus siedzibą metropolii szczecińsko-kamieńskiej (w skład której jako sufraganie wchodzą także diecezje: koszalińsko-kołobrzeska oraz zielonogórsko-gorzowska).

Biskupi

Instytucje

Główne świątynie

Katedry:

Kolegiaty:

Sanktuaria:

Miasta diecezji

lp.HerbMiastoDekanatPowiatLiczba ludnościLiczba parafii
1POL Szczecin COA.svgSzczecinSzczecin:
-Dąbie
-Niebuszewo
-Pogodno
-Pomorzany
-Słoneczne
-Śródmieście
-Żelechowa
Szczecin401 90747
2POL Stargard COA.svgStargardStargard:
Wschód
Zachód
stargardzki67 8378
3POL Świnoujście COA 1.svgŚwinoujścieŚwinoujścieŚwinoujście40 8886
4POL Police COA.svgPolicePolicepolicki32 4903
5POL Goleniów COA 1.svgGoleniówGoleniówgoleniowski22 2163
6POL Gryfino COA 1.svgGryfinoGryfinogryfiński21 1672
7POL Nowogard COA.svgNowogardNowogardgoleniowski16 5853
8POL Gryfice COA.svgGryficeGryficegryficki16 4152
9POL Choszczno COA.svgChoszcznoChoszcznochoszczeński15 1092
10POL Dębno COA 1.svgDębnoDębnomyśliborski13 6962
11POL Barlinek COA.svgBarlinekBarlinekmyśliborski13 6633
12POL Pyrzyce COA 1.svgPyrzycePyrzycepyrzycki12 5782
13POL Myślibórz 1 COA.svgMyślibórzMyślibórzmyśliborski11 1092
14POL Łobez COA.svgŁobezŁobezłobeski10 0661
15POL Trzebiatów COA 1.svgTrzebiatówTrzebiatówgryficki9 9641
16POL Kamień Pomorski COA.svgKamień PomorskiKamień Pomorskikamieński8 8081
17POL Chojna COA.svgChojnaChojnagryfiński7 4083
18Miedzyzdroje herb 2010.svgMiędzyzdrojeŚwinoujściekamieński5 3431
19POL Wolin COA.svgWolinWolinkamieński4 7701
20POL Resko COA 1.svgReskoReskołobeski4 2051
21POL Płoty COA 1.svgPłotyReskogryficki3 9271
22POL Lipiany COA.svgLipianyLipianypyrzycki3 9081
23POL Mieszkowice COA.svgMieszkowiceMieszkowicegryfiński3 6121
24POL Maszewo COA.svgMaszewoMaszewogoleniowski3 3631
25POL Chociwel COA.svgChociwelIńskostargardzki3 1501
26POL Recz COA.svgReczChoszcznochoszczeński2 8831
27Mapa bitowa w herb Węgorzyna-corel.cdr.jpgWęgorzynoŁobezłobeski2 7791
28POL Dziwnów COA 1.svgDziwnówKamień Pomorskikamieński2 6601
29POL Golczewo COA.svgGolczewoGolczewokamieński2 6601
30POL Pełczyce COA.svgPełczyceBarlinekchoszczeński2 5891
31POL gmina Stepnica COA.svgStepnicaGoleniówgoleniowski2 4721
32POL Dobra (powiat łobeski) COA.svgDobraNowogardłobeski2 2901
33POL Drawno COA.svgDrawnoDrawnochoszczeński2 2741
34POL Trzcińsko-Zdrój COA.svgTrzcińsko-ZdrójChojnagryfiński2 2481
35POL Dobrzany COA.svgDobrzanySuchaństargardzki2 2471
36POL Ińsko COA.svgIńskoIńskostargardzki1 9181
37POL Moryń COA.svgMoryńCedyniagryfiński1 6291
38POL Cedynia COA 1.svgCedyniaCedyniagryfiński1 5201
39POL Suchań COA.svgSuchańSuchaństargardzki1 4621
40POL Nowe Warpno COA 1.svgNowe WarpnoPolicepolicki1 1811

Kapituły

Zakony

Zakony męskie:

Zakony żeńskie:

Świeckie Instytuty Życia Konsekrowanego:

  • Instytut Świętej Rodziny

Zobacz też

Uwagi

  1. na osobistą prośbę polskiego księcia Bolesława Krzywoustego

Przypisy

  1. Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2017, Biblos 2017, ISBN 978-83-7793-478-4
  2. dr Michał Bogacki: Historia Wolina. Wrota Wolina.
  3. Wejman, Grzegorz Organizacja kościelna Kamienia Pomorskiego w latach 1124-1544, Szczecin 1997, s. 105-106
  4. Wybrane zagadnienia z dziejów Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim do 1945 roku | Kościół Szczecińsko-kamieński, kuria.pl [dostęp 2022-10-13].
  5. R. Schmidt: Die Lande Lauenburg und Bütow in ihrer wechselnden Zugehörigheit zum Deutschen Orden, zu Pommern und Polen und zu Brandenburg-Preußen. W: Reiche und Territorien in Ostmitteleuropa. München: Oldenbourg, 2006, s. 94. ISBN 3-486-57-839-1.
  6. Klemens III, bulla Ex iniuncta nobis a Deo, 25 lutego 1188 roku
  7. Wiejak, Grzegorz Biskupi kamieńscy w Golczewie
  8. Justyna Obodzińska, Z dziejów chrześcijaństwa na ziemi wolińskiej, Studia Wrocławskie IX-2006, s.311
  9. Kuria Metropolitalna Szczecińsko-Kamieńska. [w:] Strona internetowa Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej > Instytucje [on-line]. diecezja.szczecin.pl. [dostęp 2017-03-31].
  10. a b c d R. Kostynowicz: Od Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej do Metropolii Szczecińsko-Kamieńskiej (1945–1995). szczecin.kuria.pl, 2006-12-19. [dostęp 2021-04-13]. (pol.).
  11. D. Cywiński: Wolińska Kapituła Kolegiacka. niedziela.pl. [dostęp 2010-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-07)]. (pol.).

Bibliografia

  • Ks. Witold Zdaniewicz, ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 623–642) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Goleniów COA 1.svg
Herb miasta i gminy Goleniów, woj. zachodniopomorskie
Bistum Cammin 1400-es.svg
Autor: Gustav Droysen, rowanwindwhistler, Licencja: CC BY-SA 4.0
The Duchy of Pomerania (yellow) in 1400, P.-Stettin and P.-Wolgast are indicated; purple: Secular area of the Cammin bishopric (BM. Cammin) and Teutonic Prussia; orange: Margraviate of Brandenburg; pink: duchies of Mecklenburg
0910 Bazylika archikatedralna św Jakuba Szczecin 2.jpg
Autor: Mateusz War. (E-mail), Licencja: CC BY-SA 3.0
Bazylika archikatedralna św. Jakuba, Szczecin, Polska (zabytek nr rejestr. 9)
Roman Catholic Archdiocese of Szczecin-Kamień location map.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Roman Catholic Archdiocese of Częstochowa location map
Mapa bitowa w herb Węgorzyna-corel.cdr.jpg
Autor: Aneta Pawluk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Herb Węgorzyna przedstawia w błękitnym polu herbowym ozdobny motyw roślinny barwy czarnej (damaskinaż renesansowy), w połowie wysokości tarcza przedzielona jest poziomym pasem barwy złotej.
KamienPomorski.kosciol.2007.jpg
Autor: Aneta S., Licencja: CC BY-SA 2.5
Catedral church in Kamień Pomorski, Poland
POL Stargard COA.svg
Herb miasta Stargard Szczeciński, zachodniopomorskie
Miedzyzdroje herb 2010.svg
Herb Gminy Międzyzdroje.
CatholicDiocesesPoland2004.svg
Autor: Bastianow (Bastian), Licencja: CC BY-SA 4.0
Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce (2004)
Coat of arms of Marian Przykucki.svg
Autor: Kruz90, Licencja: CC BY-SA 4.0
Coat of arms of Marian Przykucki, Archbishop of Szczecin-Kamień