Archimède (1930)

Archimède (Q142)
Ilustracja
Jednostka bliźniacza „Archimède” – „Prométhée”
Klasa

okręt podwodny

Typ

Redoutable

Projekt

M6

Historia
Stocznia

Chantiers Navals Français, Caen

Położenie stępki

1 sierpnia 1927

Wodowanie

6 września 1930

 Marine nationale
Wejście do służby

22 grudnia 1932

Los okrętu

sprzedany na złom 19 lutego 1952

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


1570 ton
2084 t

Długość

92,3 m

Szerokość

8,2 m

Zanurzenie

4,7 m

Zanurzenie testowe

80 m

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 6000 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


17 węzłów
10 w.

Zasięg

powierzchnia: 10 000 Mm przy 10 w.
zanurzenie: 100 Mm przy 5 w.

Uzbrojenie
1 działo kal. 100 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm, 13 torped
Wyrzutnie torpedowe

7 × 550 mm
2 × 550/400 mm

Załoga

61

Archimède (Q142) – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z 31 jednostek typu Redoutable. Okręt został zwodowany 6 września 1930 w stoczni Chantiers Navals Français w Caen, a do służby w Marine nationale wszedł w grudniu 1932. Podczas wojny jednostka pełniła służbę na Atlantyku i Morzu Śródziemnym, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. Po lądowaniu Aliantów w Afryce Północnej „Archimède” wszedł w skład marynarki Wolnych Francuzów. W lutym 1952 został sprzedany na złom.

Projekt i budowa

„Archimède” zamówiony został na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1925 roku[1][2]. Projekt (o sygnaturze M6[3]) był ulepszeniem pierwszych powojennych francuskich oceanicznych okrętów podwodnych – typu Requin[1]. Poprawie uległa krytykowana w poprzednim typie zbyt mała prędkość osiągana na powierzchni oraz manewrowość[1][4]. Posiadał duży zasięg i silne uzbrojenie; wadą była ciasnota wnętrza, która powodowała trudności w dostępie do zapasów prowiantu i amunicji[4]. Konstruktorem okrętu był inż. Jean-Jacques Roquebert[4].

„Archimède” zbudowany został w stoczni Chantiers Navals Français w Caen (numer stoczniowy 80)[3][5]. Stępkę okrętu położono 1 sierpnia 1927[6], a zwodowany został 6 września 1930[5][7].

Dane taktyczno–techniczne

„Archimède” był dużym, oceanicznym dwukadłubowym okrętem podwodnym[1][4]. Długość całkowita wynosiła 92,3 metra (92 metry między pionami), szerokość 8,2 metra i zanurzenie 4,7 metra[5][8]. Wyporność standardowa w położeniu nawodnym wynosiła 1384 tony (normalna 1570 ton), a w zanurzeniu 2084 tony[5][7][a]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Schneider o łącznej mocy 6000 KM[5][9][b]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM[4][5][c]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 17 węzłów na powierzchni i 10 węzłów w zanurzeniu[5][10][d]. Zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 17 węzłów) oraz 100 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu[1][2]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego[3][5]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, zaś czas zanurzenia 45-50 sekund[1][4]. Autonomiczność okrętu wynosiła 30 dób[3][11].

Okręt wyposażony był w siedem wyrzutni torped kalibru 550 mm: cztery na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny aparat torpedowy. Prócz tego za kioskiem znajdował się jeden podwójny dwukalibrowy (550 lub 400 mm) aparat torpedowy[3][4]. Na pokładzie było miejsce na 13 torped, w tym 11 kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[3][4]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kalibru 100 mm L/45 M1925 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][4].

Załoga okrętu składała się z 4 oficerów oraz 57 podoficerów i marynarzy[2][5][e].

Służba

„Archimède” został przyjęty do służby w Marine nationale 22 grudnia 1932[6]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q142[3]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Atlantyku, wchodząc w skład 6. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych okrętów podwodnych w Breście (wraz z siostrzanymi jednostkami „Ajax” i „Persée” i „Poncelet”)[12]. Dowódcą okrętu był w tym okresie kpt. mar. R.F.J. Attane[12]. W połowie marca 1940 „Archimède”, „Ajax”, „Sidi Ferruch” i „Bévéziers” dotarły do Halifaxu w celu eskortowania sojuszniczych konwojów[13]. W dniach 1-11 maja okręt podwodny wraz z brytyjskim krążownikiem pomocniczym HMS „Voltaire” eskortował konwój HX-39, który 15 maja dopłynął do Liverpoolu[14]. W czerwcu 1940 okręt znajdował się w składzie 6. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych w Breście, a jego dowódcą był nadal kpt. mar. R.F.J. Attane[15]. 1 czerwca „Archimède” i „Bévéziers” wyszły z Brestu w konwoju 47-BF w eskorcie awiza „Élan”, osiągając 5 czerwca Casablankę[16]. Następnie „Archimède”, znów eskortowany przez „Élan”, opuścił Casablankę i po przebyciu 7 czerwca Cieśniny Gibraltarskiej, odtąd w eskorcie awiza „Annamite”, 11 czerwca dotarł do Tulonu, gdzie miał przejść remont[15][16]. Z powodu wypowiedzenia wojny przez Włochy jednostka udała się jednak na patrol na Morze Tyrreńskie, osiągając 14 czerwca okolice Savony[17]. 22 czerwca, w dniu zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami, okręt znajdował się w remoncie w Tulonie[18]. We wrześniu 1940 jednostka została rozbrojona w Tulonie[19].

9 grudnia 1940 okręty podwodne „Archimède”, „La Vestale”, „La Sultane” i „Aréthuse” wypłynęły z Tulonu do Dakaru w eskorcie awiza „Commandant Bory”, by via Oran dotrzeć 16 grudnia do Casablanki[20]. W dniach 8-14 kwietnia 1941 „Archimède” – wraz z wieloma innymi francuskimi okrętami stacjonującymi w Dakarze – wziął udział w poszukiwaniach francuskiego parowca „Fort de France” (4279 BRT), który podczas rejsu z Martyniki do Dakaru został przechwycony przez brytyjski krążownik pomocniczy HMS „Bulolo” i po obsadzeniu załogą pryzową skierowany w kierunku Gibraltaru[21]. Statek został odnaleziony 12 kwietnia przez krążownik „Primauguet” i niszczyciel „Albatros”, po czym doprowadzony do Casablanki[21].

Po lądowaniu Aliantów w Afryce Północnej w listopadzie 1942 „Archimède” wszedł w skład marynarki Wolnych Francuzów[3]. W latach 1943-1944 okręt poddano modernizacji, w wyniku której zamiast zdwojonych wkm kal. 13,2 mm zamontowano dwa pojedyncze działka przeciwlotnicze Oerlikon kal. 20 mm, zainstalowano radary oraz sonar[3]. W 1945 roku numer burtowy jednostki zmieniono na S01[3].

Jednostka została sprzedana w celu złomowania 19 lutego 1952, po blisko 20 latach eksploatacji[5][6]. „Archimède” był najdłużej pozostającym w służbie okrętem typu Redoutable[3].

Uwagi

  1. ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 podaje wyporność 1644/2080 ton, zaś Lipiński 1999 ↓, s. 539 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 – 1384/2080 ton.
  2. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 187 podaje, że okręt posiadał cztery silniki Diesla, zaś według Parkes 1934 ↓, s. 199 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 okręt posiadał dodatkowo pomocniczy silnik Diesla o mocy 750 KM.
  3. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1000 KM.
  4. ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 podaje, że prędkość na powierzchni wynosiła 18 węzłów, zaś według Lipiński 1999 ↓, s. 539 okręt osiągał na powierzchni 19,5 węzła.
  5. ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 podają, że załoga okrętu liczyła 67 osób.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.
  2. ↑ a b c Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l Gogin 2015 ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h i Fontenoy 2007 ↓, s. 187.
  5. ↑ a b c d e f g h i j Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 273.
  6. ↑ a b c Helgason 2019 ↓.
  7. ↑ a b Fontenoy 2007 ↓, s. 186.
  8. ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 539.
  9. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75.
  10. ↑ McMurtrie 1941 ↓, s. 192.
  11. ↑ Parkes 1934 ↓, s. 199.
  12. ↑ a b Kindell 1939 ↓.
  13. ↑ Kindell 1940a ↓.
  14. ↑ Kindell 1940b ↓.
  15. ↑ a b Kindell 1940c ↓.
  16. ↑ a b Kindell 1940d ↓.
  17. ↑ Kindell 1940e ↓.
  18. ↑ Kindell 1940f ↓.
  19. ↑ Kindell 1940g ↓.
  20. ↑ Kindell 1940h ↓.
  21. ↑ a b Kindell 1941 ↓.

Bibliografia

Okręty podwodne typu Redoutable
Seria 1
Seria 2
Seria 3

Francja

Media użyte na tej stronie

Promethee Q153.jpg
French Submarine Prométhée, sunk near Cherbourg, July 7th, 1932.
Ensign of France.svg
Marine Nationale and French merchant ensign. Used from 1794 to 1814/1815, and from 1848 to present.
Notice that its proportions differ from those of the French civil flag. (ensign : 30:33:37, civil : 1/3,1/3,1/3)