Arkady Fiedler

Arkady Fiedler
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 listopada 1894
Poznań

Data i miejsce śmierci

7 marca 1985
Puszczykowo

Zawód, zajęcie

literat, podróżnik

Faksymile
Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Wawrzyn Akademicki Order Uśmiechu
Strona internetowa

Arkady Adam Fiedler[1] (ur. 28 listopada 1894 w Poznaniu, zm. 7 marca 1985 w Puszczykowie) – polski prozaik, reportażysta, przyrodnik i podróżnik, porucznik Wojska Polskiego.

Życiorys

Był synem Antoniego Fiedlera, poznańskiego poligrafa i wydawcy[2]. On to właśnie rozbudził w Arkadym namiętne zainteresowanie przyrodą. „Uczył mnie kochać rzeczy takie, obok których inni ludzie przechodzili obojętnie” – wspominał później pisarz o swym ojcu. Ukończył Gimnazjum im. Gotthilfa Bergera w Poznaniu, a następnie studiował filozofię i nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na uniwersytecie w Poznaniu[3]. Studia te zostały przerwane wybuchem I wojny światowej[4].

W latach 1918–1919 brał udział w powstaniu wielkopolskim[4] (został wybrany do Komitetu Jedenastu Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego i był kierownikiem Działu Organizacyjnego w Dowództwie Żandarmerii Krajowej). 8 stycznia 1921 został zatwierdzony w stopniu porucznika żandarmerii z dniem 1 kwietnia 1920[5].

W opublikowanej 24 września 1921 „Pierwszej liście oficerów rezerwowych WP” figurował jako porucznik rezerwy żandarmerii. W 1934 był porucznikiem rezerwy kadry 7. dywizjonu taborów w Poznaniu ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 28. lokatą na liście starszeństwa oficerów taborowych oraz pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań-Miasto.

Debiutował w 1917 cyklem wierszy „Czerwone światło ogniska” na łamach poznańskiego dwutygodnika „Zdrój[4]. W latach 1922–1923 studiował w Akademii Sztuk Graficznych w Lipsku i ukończył ją zdobywając tytuł mistrza chemigrafii[2]. W 1926 wydał pierwszą książkę Przez wiry i porohy Dniestru. W 1928 wyjechał w pierwszą większą podróż do południowej Brazylii. Przywiózł z niej bogate zbiory zoologiczne i botaniczne, które bezinteresownie przekazał Muzeum Przyrodniczemu oraz innym naukowym placówkom w Poznaniu, i nie mniej bogate wrażenia, które opisał w książkach Bichos, moi brazylijscy przyjaciele i Wśród Indian Koroadów.

Żoną Arkadego Fiedlera była w tym czasie Janina z d. Ritter, którą poślubił w lipcu 1920 r.; mieli urodzoną w kwietniu 1924 r. córkę Barbarę. Po powrocie Fiedlera z podróży do Brazylii małżeństwo przeszło kryzys, m.in. na tle gospodarowania przez Janinę finansami podczas nieobecności męża, co doprowadziło pisarza do załamania nerwowego. W 1930 r. żona odeszła od niego, zabierając ze sobą córkę Basię, która zmarła w wieku 9 lat w 1933 r. W 1934 r. Fiedlerowie przeprowadzili rozwód[6].

W 1933 pisarz urzeczywistnił swe najgorętsze marzenie: wyruszył do Amazonii. Wyprawa zaowocowała książką Ryby śpiewają w Ukajali, która zdobyła wielkie uznanie czytelników. W 1936 wydał kolejny bestseller, Kanadę pachnącą żywicą.

W 1937 oceniał plan kolonializacji Madagaskaru, podróż opisał w książce Radosny ptak drongo, później przerobionej na Gorąca wieś Ambinanitelo, wznowionej jako Madagaskar. Gorąca wieś Ambinanitelo[7].

II wojna światowa zastała Fiedlera na Tahiti. Porzucił tę wyspę, aby podjąć służbę żołnierską. W lutym 1940 przez Francję dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie poznał polskich lotników uczestniczących w Bitwie o Anglię. Napisał o nich głośną książkę Dywizjon 303 – jej przedruki krążyły w okupowanej Polsce, podnosząc morale społeczeństwa. W latach 1942–1943 pływał na polskich statkach handlowych – wysiłek wojenny naszych marynarzy opisał w książce Dziękuję ci, kapitanie. W trakcie wojny i tuż po niej w Londynie przyszli na świat jego dwaj synowie – Marek i Arkady Radosław.

W 1946 powrócił razem z żoną Włoszką Marią Maccariello do Polski i zamieszkał w Puszczykowie pod Poznaniem. Nie mogąc podróżować (czasy stalinowskie), napisał powieści dla młodzieży: Mały Bizon, Wyspa Robinsona, Orinoko[8].

Od 1956 powrócił na podróżnicze szlaki – odwiedził Indochiny, Brazylię, Gujanę, Madagaskar, Kanadę, kilkukrotnie Afrykę Zachodnią[8].

W swoim życiu odbył 30 wypraw i podróży. Napisał 32 książki, które ukazały się w 23 językach w przeszło 10-milionowym nakładzie. Jego książki urzekają plastyką opisu, barwnie zbliżają czytelnikowi ludzi o różnych kolorach skóry, uczą szacunku dla innych kultur i obyczajów, opiewają piękno przyrody. Jest autorem dwóch książek autobiograficznych: „Mój ojciec i dęby” oraz „Wiek męski – zwycięski[9].

W 1974 pisarz zachęcony namowami czytelników stworzył wraz z rodziną prywatne muzeum podróżniczych trofeów w swym domu w Puszczykowie[10].

W 1983 był członkiem Rady Krajowej PRON[11].

Zmarł 7 marca 1985 w Puszczykowie, gdzie został pochowany na miejscowym cmentarzu. Autorem rzeźby przedstawiającej głowę pisarza i umieszczonej na jego grobie jest Adam Haupt.

Podróże

Odznaczenia

Nagrody i wyróżnienia

Był laureatem wielu nagród, m.in. nagrody literackiej miasta Poznania[14] (1936), Nagrody Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za literaturę podróżniczą (1963), nagrody prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży (1974) oraz nagrody państwowej I stopnia za całokształt twórczości (1978).

Potomkowie Fiedlera

Dwaj synowie Arkady Radosław Fiedler (starszy), były poseł oraz Marek Fiedler (młodszy) są także pisarzami i podróżnikami. Pasje do podróżnictwa i twórczości literackiej odziedziczyli także wnukowie Arkady Paweł Fiedler (syn Arkadego Radosława) i Radosław Fiedler (syn Marka). Arkady Radosław ma również wnuka Arkadego Antoniego. Wszyscy mieszkają obok siebie w Puszczykowie, prowadząc Muzeum - Pracownię Literacką Arkadego Fiedlera wraz Ogrodem Kultur i Tolerancji[15].

Upamiętnienie

Jest patronem kilkudziesięciu szkół, m.in.: Szkoły Podstawowej w Czapurach[16], Szkoły Podstawowej nr 2 w Dębnie[17], Szkoły Podstawowej w Starej Przysiece Drugiej[18], Szkoły Podstawowej w Zbąszyniu[19], Szkoły Podstawowej nr 18 w Zielonej Górze[20], Zespołu Szkół Nr 12 w Szczecinie, Szkoły Podstawowej w Rychwale[21], Szkoły Podstawowej nr 114 w Krakowie[22], Szkoły Podstawowej w Przeźmierowie[23], Szkoły Podstawowej w Chomęcicach[24], Szkoły Podstawowej nr 13 w Gorzowie Wielkopolskim[25], Szkoły Podstawowej nr 5 w Gnieźnie[26] oraz Szkoły Podstawowej w Golinie Wielkiej[27]. Podróżnik jest również patronem ulic w Polsce i na świecie[28].

Od 6 lipca 2009 jest również patronem Wielkopolskiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej w Poznaniu[29]. Od 1996 w Muzeum-Pracowni Literackiej Arkadego Fiedlera wręczana jest coroczna nagroda „Bursztynowego Motyla” im. A. Fiedlera dla polskiego autora książki podróżniczej. W 2020 Piotr Bojarski wydał jego biografię zatytułowaną Fiedler. Głód świata (Wydawnictwo Poznańskie)[30].

W Puszczykowie wyznakowano szlak pieszy zielony im. Arkadego Fiedlera[31].

Muzeum-Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie – fragment Ogrodu Kultur i Tolerancji
Muzeum-Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie – fragment Ogrodu Kultur i Tolerancji
Muzeum-Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie – fragment Ogrodu Kultur i Tolerancji

Publikacje

  • 1926 Przez wiry i porohy Dniestru
  • 1931 Bichos, moi brazylijscy przyjaciele
  • 1932 Wśród Indian Koroadów
  • 1935 Kanada pachnąca żywicą
  • 1935 Ryby śpiewają w Ukajali
  • 1936 Zwierzęta z lasu dziewiczego
  • 1937 Zdobywamy Amazonkę
  • 1939 Jutro na Madagaskar!
  • 1942 Dywizjon 303
  • 1944 Dziękuję ci, kapitanie
  • 1944 Żarliwa wyspa Beniowskiego
  • 1946 Radosny ptak Drongo
  • 1950 Rio de Oro
  • 1952 Mały Bizon
  • 1953 Gorąca wieś Ambinanitelo
  • 1954 Wyspa Robinsona
  • 1957 Orinoko
  • 1957 Wyspa kochających lemurów
  • 1960 Dzikie banany
  • 1962 Nowa przygoda: Gwinea
  • 1965 I znowu kusząca Kanada
  • 1968 Spotkałem szczęśliwych Indian
  • 1969 Madagaskar, okrutny czarodziej
  • 1971 Piękna, straszna Amazonia
  • 1973 Mój ojciec i dęby – autobiografia zawierająca wspomnienia z okresu dzieciństwa
  • 1976 Wiek męski – zwycięski
  • 1980 Biały Jaguar[32]
  • 1983 Motyle mego życia[33]
  • 1985 Zwierzęta mego życia[34]
  • 1989 Kobiety mej młodości[35]

Wspólnie z Markiem Fiedlerem

  • 1982 Indiański Napoleon Gór Skalistych[36]
  • 1984 Ród Indian Algonkinów[36]

Zobacz też

Przypisy

  1. W ewidencji wojskowej figuruje jako „Adam Arkady” lub „Adam Arkadiusz”.
  2. a b Arkady Fiedler - biografia, życiorys, cytaty i ciekawostki, ObliczaLudzi.com, 24 marca 2018 [dostęp 2022-01-20] (pol.).
  3. Fiedler Arkady (1894-1985) • Odkryj Wielkopolskę • sprawdź ciekawe miejsca w Twojej okolicy, regionwielkopolska.pl [dostęp 2022-01-20] (pol.).
  4. a b c d Arkady Fiedler, www.fiedler.pl [dostęp 2022-01-20].
  5. „Dziennik Personalny” (R.2, Nr 1), MSWojsk, 8 stycznia 1921, s. 15.
  6. Arkady Fiedler: śpiew ryb i zapach żywicy cz. 1, histmag.org [dostęp 2021-08-02].
  7. Podróże z Arkadym Fiedlerem: Vazaha, któremu Madagaskar dał dwie żony | Głos Wielkopolski, gloswielkopolski.pl [dostęp 2020-12-01] (pol.).
  8. a b Jerzy Jernas, Arkady Fiedler – człowiek bez paszportu, 2013.
  9. Arkady Fiedler: Byłem wielkim marzycielem, PolskieRadio.pl [dostęp 2015-11-24].
  10. Muzeum Arkadego Fiedlera w Puszczykowie: Od 40 lat to muzeum jest żywe, Gloswielkopolski.pl [dostęp 2015-11-24].
  11. Trybuna Robotnicza, nr 109 (12961), 10 maja 1983 roku, s. 6.
  12. M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  13. M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za zasługi na polu literatury podróżniczej”.
  14. Laureat nagrody literackiej m. Poznania. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 281 z 5 grudnia 1936. 
  15. Arkady Radosław Fiedler, Każdy z nich ma w sobie trochę Kolumba : w Gdyni powstaje opowieść o rodzinie Fiedlerów, szczęśliwych podróżników, „Zawsze Pomorze” (6), 2022, s. 18-19, ISSN 2720-3700.
  16. Szkoła im. Arkadego Fiedlera w Czapurach. oficjalna strona.
  17. Szkoła Podstawowa nr 2 im. Arkadego Fiedlera w Dębnie. oficjalna strona [dostęp 2021-05-30].
  18. Historia wyboru. szkola-przysieka.pl. [dostęp 2018-01-29].
  19. Szkoła Podstawowa im. A. Fiedlera w Zbąszyniu. oficjalna strona.
  20. Szkoła Podstawowa nr 18 w Zielonej Górze. oficjalna strona.
  21. Szkoła Podstawowa w Rychwale. oficjalna strona. [dostęp 2016-03-13].
  22. Szkoła Podstawowa nr 114 w Krakowie. sp114.krakow.pl. [dostęp 2016-11-09].
  23. Szkoła Podstawowa im. Arkadego Fiedlera w Przeźmierowie. oficjalna strona. [dostęp 2017-12-18].
  24. Szkoła Podstawowa im. Arkadego Fiedlera w Chomięcicach. oficjalna strona. [dostęp 2019-03-18].
  25. Szkoła Podstawowa nr 13 w Gorzowie Wielkopolskim. oficjalna strona. [dostęp 2019-11-22].
  26. Szkoła Podstawowa nr 5 im. Arkadego Fiedlera w Gnieźnie.
  27. Szkoła Podstawowa im. Arkady Fiedler Golina Wielka, spgolina.pl [dostęp 2021-12-22].
  28. Rytualne żony Arkadego Fiedlera | Nasz Głos Poznański. naszglospoznanski.pl. [dostęp 2018-03-28].
  29. Decyzja Nr 182/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 czerwca 2009 r. w sprawie nadania imienia por. Arkadego Fiedlera Wielkopolskiemu Oddziałowi Żandarmerii Wojskowej oraz ustanowienia dorocznego Święta (Dziennik Urzędowy MON Nr 12, poz. 128). Decyzja weszła w życie z dniem ogłoszenia, czyli 6 lipca 2009 r.
  30. Głód świata, „IKS. Poznański Informator Kulturalny, Sportowy i Turystyczny”, nr 2(340)/2020, s. 89, ISSN 1231-9139.
  31. Szlak zielony im. Arkadego Fiedlera :: Puszczykowo, puszczykowo.pl [dostęp 2022-01-20].
  32. Arkady Fiedler, Biały Jaguar, wyd. Wyd. 1, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1980, ISBN 83-210-0206-4, OCLC 7093829 [dostęp 2022-01-20].
  33. Arkady Fiedler, Motyle mego życia : O wielkiej miłości i wielu miłostkach, Poznań: Wydawn. Poznańskie, 1983, ISBN 83-210-0329-X, OCLC 17465025 [dostęp 2022-01-20].
  34. Arkady Fiedler, Zwierzęta mego życia : rzeczy wybrane, wyd. Wyd. 1, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, ISBN 83-210-0516-0, OCLC 12896532 [dostęp 2022-01-20].
  35. Arkady Fiedler, Kobiety mej młodości : rzeczy wybrane, wyd. Wyd. 1, Poznań: Wydawn. Poznańskie, 1989, ISBN 83-210-0863-1, OCLC 27229841 [dostęp 2022-01-20].
  36. a b Arkady Fiedler, Ród Indian Algonkinów, Poznan: Wydawnictwo Poznanskie, 1984, ISBN 83-210-0392-3, OCLC 12195374 [dostęp 2022-01-20].

Bibliografia

  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 185, 717.
  • Pierwsza lista oficerów rezerwowych WP. Dodatek do Dziennika Personalnego M.S.Wojsk. nr 37 z 24.09.1921 r.
  • Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 734. ISBN 83-901625-0-4.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Order Budowniczych Polski Ludowej (1960) BAR.svg
Baretka Orderu Budowniczych Polski Ludowej (wzór z rozetką).
POL Order Sztandaru Pracy 1 klasy BAR.svg
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy
POL Wawrzyn Akademicki BAR.svg
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
POL Order Uśmiechu BAR.svg
Baretka: Order Uśmiechu.
Puszczykowo Muzeum Fiedler.JPG
Muzeum A. Fiedlera w Puszczykowie (okolice Poznania).
Muzeumfiedlera3.jpg
Muzeum Arkadego Fiedlera
Muzeumfiedlera.jpg
Muzeum Arkadego Fiedlera
POL Order Budowniczych Polski Ludowej (rozetka) BAR.svg
Baretka Orderu Budowniczych Polski Ludowej (wzór z rozetką).
00 Fiedler.jpg
Autor: JParchiwum, Licencja: CC BY-SA 4.0
autograph of Arkady Fiedler