Béla Varga

Béla Varga

Data i miejsce urodzenia	3 lutego 1903 Börcs
Data i miejsce śmierci	13 października 1995 Budapeszt
Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego Węgier
Okres sprawowania	1945-1947
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	Kościół łaciński
Prezbiterat	1926
Odznaczenia

Béla Varga (ur. 3 lutego 1903 w Börcs k. Győru, zm. 13 października 1995 w Budapeszcie) – węgierski ksiądz katolicki, prałat i protonotariusz apostolski, poseł, przewodniczący Zgromadzenia Narodowego Węgier, działacz węgierskiej emigracji antykomunistycznej.

Młodość

Béla Varga urodził się w chłopskiej rodzinie, czym bardzo się szczycił. Był najstarszym z pięciorga dzieci Ferenca Vargi i Márii Somogyi. W rodzinnej wsi Börcs ukończył gminną szkołę powszechną. Za namową nauczyciela, który dostrzegł u chłopca ponadprzeciętne zdolności, rodzice posłali go do gimnazjum benedyktynów w pobliskim mieście Győr. Po zdaniu matury powziął decyzję o zostaniu księdzem. Nie pociągało go jednak życie zakonne: jego celem było zostać zwykłym wiejskim księdzem-nauczycielem.

Jeszcze podczas jego nauki w gimnazjum do Węgier dotarła I wojna światowa, po której nastąpił okres dyktatury bolszewickiej. Młodym Bélą Varga bardzo wstrząsnęły wydarzenia powojenne, szczególnie traktat w Trianon, a potem głęboki kryzys ekonomiczny i polityczny lat dwudziestych. W 1921 przyłączył się do powstańców węgierskich walczących przeciwko oderwaniu od Węgier terenów dzisiejszego Burgenlandu. Jako gimnazjalista Béla Varga był z przekonania rojalistą i do powstańców przyłączył się jedynie z młodzieńczego zapału. Wydarzenia te wzmocniły w nim postanowienie o zostaniu księdzem. Został przyjęty do seminarium duchownego w Veszprém, a jego młodszy brat Andor wkrótce podążył w jego ślady (później towarzyszył mu też na wieloletniej emigracji).

W 1926 Béla Varga został wyświęcony na księdza, po czym jego biskup – veszprémski dr Nándor Rott – najpierw posłał jego jako kapłana do wsi Somlóvásárhely, a później do wsi Várpalota. Tu ks. Varga pierwszy raz zetknął się z ruchem socjaldemokratów.

Zbudowany przez ks. Vargę kościół parafialny w Balatonboglár w 2001

W 1929 ks. Varga został proboszczem w Balatonboglár, gdzie początkowo posługiwał w biednym kościółku przerobionym z chłopskiej lepianki. Z inicjatywy księdza zawiązał się komitet budowy kościoła. Na jego czele stanął miejscowy właściciel ziemski Gaston Gaal. Tenże Gaston Gall wskrzesił i zreorganizował Niezależną Partię Drobnych Rolników, do której ks. Varga wstąpił za zgodą swojego biskupa. Konsekracja świątyni w Balatonboglár nastąpiła w 1931 roku. Zbudowano go w bardzo nowoczesnym, wówczas jeszcze w nader śmiałym stylu, przy pełnym poparciu wiernych, co w okresie recesji miało wielkie znaczenie. Sukces ten jeszcze zachęcił księdza Vargę do postawienia obok kościoła pokaźnego domu kultury. Oprócz tego ks. Varga nauczał w miejscowej szkole.

II wojna światowa

Podczas II wojny światowej właśnie drogą kontaktów z działaczami Partii Drobnych Rolników do ks. Vargi trafili duchowni i wojskowi organizujący pomoc dla polskich uchodźców na Węgrzech. Ks. Varga niezwłocznie przeznaczył budynek domu kultury przy kościele w Balatonboglár na szkołę dla polskiej młodzieży, które przy jego wsparciu działało do 1944. Ks. Varga i jego parafianie pomagali również uciekinierom zmierzającym do armii polskiej we Francji i udzielali schronienia kurierom rządu londyńskiego, chronili Pod koniec wojny pomagali również jeńcom francuskim, których obóz powstał koło Balatonboglár.

Jeszcze przed agresją hitlerowską biskup sufragan w Veszprém József Mindszenty mianował ks. Vargę najmłodszym w diecezji kanonikiem. Po hitlerowskiej agresji na Węgry 19 marca 1944 ks. Varga musiał natychmiast uchodzić z Balatonboglár. Przy pomocy biskupa Mindszenty'ego znalazł doskonałe schronienie w klasztorze w Homokkomárom. Po przewrocie Szálasiego w listopadzie 1944 ks. Varga udał się do Budapesztu i schronił się u jezuitów, gdzie nawiązał kontakt z całym szeregiem polityków z Niezależnej Partii Drobnych Rolników i innych partii. Ostatecznie ks. Varga uniknął aresztowania przez Gestapo.

Czasy powojenne

Ks. Béla Varga nie uniknął jednak niewoli sowieckiej. Po zajęciu Budapesztu przez Armię Czerwoną sowieccy wojskowi zawieźli go do jednej z will w Kispest i usiłowali zmusić do wyjawienia, czy Polacy mówili mu coś o Katyniu. Ks. Varga nikogo nie zdradził. Został uwolniony dopiero na wieść, że został posłem do Tymczasowego Zgromadzenia Narodowego w Debreczynie. Brał udział w reorganizowaniu swojej partii i w tworzeniu koalicji z innymi partiami. Atmosfera stawała się coraz bardziej napięta – przez komunistów został okrzyknięty „reakcjonistą”. Béla Varga został prezesem komitetu stołecznego Partii Drobnych Rolników, wziął udział w wyborach, w których jego partia odniosła absolutne zwycięstwo, po czym wybrano go przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego, ale po podpisaniu układu pokojowego w Paryżu (luty 1947) sytuacja już tak się zaogniła, że nocą 2 czerwca 1947 ks. Varga uciekł do Austrii.

Przez Wiedeń ks. Varga dostał się do Salzburga – jednej z najważniejszych baz amerykańskiej strefy okupacyjnej. Stąd przez Szwajcarię i Irlandię dostał się do Stanów Zjednoczonych.

Na emigracji Béla Varga wraz z innymi politykami zajął się działaniami politycznymi zmierzającymi do międzynarodowego uznania, że Węgry są okupowane przez Sowietów. To umożliwiło utworzenie emigracyjnego komitetu narodowego z nim samym na czele. Ks. Varga brał udział m.in. w organizowaniu Radia Wolna Europa. Dzięki niemu przedstawicieli sowieckich Węgier nie przyjęto do ONZ – Węgry reprezentowały władze emigracyjne. Przed ONZ ks. Varga potrafił udowodnić, że Sowieci na Węgrzech przetrzymują ludzi w obozach pracy przymusowej, czyli opierają się na pracy niewolniczej. W latach 50. XX wieku ks. Béla Varga często występował na tytułowych stronach czołowych światowych gazet i czasopism. Po odwilży pod koniec lat siedemdziesiątych, dzięki ks. Vardze mogła powrócić na Węgry Korona Świętego Stefana. Ks. Varga nawiązał kontakty m.in. ze Zbigniewem Brzezińskim i księciem Jerzym Giedroyciem.

Po upadku komunizmu w 1990 ciężko chory ks. Béla Varga wrócił na Węgry, gdzie został przyjęty z honorami. W 1991 ostatecznie osiedlił się w domu, w Balatonboglár, gdzie obrano go honorowym obywatelem. Zmarł w szpitalu w Budapeszcie 13 października 1995. Pochowano go w Balatonboglár.

Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (2010)^[1].

Przypisy