Baczyna (województwo lubuskie)

Artykuł52°45′17″N 15°6′47.9″E
- błąd4 m
WD52°45'N, 15°6'E
- błąd2289 m
Odległość1097 m
Baczyna
wieś
Państwo Polska
Województwo lubuskie
Powiatgorzowski
GminaLubiszyn
SołectwoBaczyna
Wysokość100 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)1188
Strefa numeracyjna95
Kod pocztowy66-432
Tablice rejestracyjneFGW
SIMC0182567
Położenie na mapie gminy Lubiszyn
Mapa konturowa gminy Lubiszyn, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Baczyna”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Baczyna”
Położenie na mapie powiatu gorzowskiego
Mapa konturowa powiatu gorzowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Baczyna”
Ziemia52°45′17,0″N 15°06′47,9″E/52,754722 15,113306

Baczyna (do 1945 niem. Beyersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Lubiszyn. Według danych z 2011 r. liczyła 1188 mieszkańców[1]. Miejscowość istniała już pod koniec XIII w. i znajdowała się na terytorium Nowej Marchii. Od 1300 r. należała do dóbr zakonu cystersów w Mironicach, następnie była w posiadaniu m.in. rodów von der Marwitz, die Horker, po czym przeszła w 1473 r. ponownie na własność cystersów i kolejno domeny państwowej w Mironicach. Od 1945 leży w granicach Polski.

We wsi znajduje się neogotycki kościół z lat 1870–1871.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa gorzowskiego.

Położenie

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położona jest Baczyna należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Równina Gorzowska.

Miejscowość położona jest 8 km na północny zachód od Gorzowa Wielkopolskiego. Wieś posiada układ przestrzenny ulicówki.

Demografia

Ludność w ostatnich 3 stuleciach[2][3][4][5][1]:

Historia

Właściciele Baczyny
WłaścicielLata
cystersi z Mironic1300 – ?
Betkin von der Ost1353, 1354 – ?
von der Marwitz1353 – ?
die Horkerprzed? 1359 – po? 1408
cystersi z Mironic1473 – 1539
domena w Mironicach1539 – 1874?
  • 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczęli ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstała następnie Nowa Marchia
  • 22.05.1300 – margrabia Albrecht III, przebywając w Kłodawie, ufundował filię klasztoru w Kołbaczu o nazwie Locus coeli (Miejsce Nieba, potem Himmelstedt, obecnie Mironice) i uposażył ją 15 wsiami, w tym Baczyną (Beyerstorp)
  • 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Beierstorp (w ziemi gorzowskiej): Beierstorp LXIIII, dos IIII, ecclesia I, pactus [brak liczby] solidos, schultetus VI[6] – Baczyna liczyła 64 łany, wolne od ciężarów podatkowych są 4 łany parafialne, 1 łan kościelny, pacht płacony rycerstwu przez chłopów wynosił [brak liczby] szylingów, uposażenie sołtysa stanowi 6 łanów
  • 1353, 1354 – margrabia Ludwik nadał rycerzowi Betkinowi von der Ost prawo uzyskiwania dochodów ze wsi
  • 16.07.1353 – bracia Konrad i Henning von der Marwitz otrzymali od margrabiego Ludwika, z tytułu długu 40 grzywien lekkich fenigów za straconego przez nich konia (w bitwie pod Odrzyckiem w 1349 r. ze stronnictwem pseudo-Waldemara), po 20 grzywien dochodów z czynszu mostowego w Jeninie i 20 z bedy w Wawrowie oraz Baczynie[7]
  • 1359, 1408 – wzmianki o rodzie die Horker w Baczynie (1359 Wilekin die Horker, 1408 Hans i Martin die Horker)
  • 1473 – wieś ponownie przeszła na własność klasztoru w Mironicach
  • 1539 – w związku z likwidacją zakonu cystersów w Mironicach, wieś weszła w skład utworzonej tam domeny elektorskiej
  • 1540 – w Baczynie wzmiankowany był luterański pastor Johann Kühne, który poprzednio był ostatnim opatem klasztoru cystersów w Mironicach; jego siedzibą był Neuendorf (obecnie Chróścik, dzielnica Gorzowa Wielkopolskiego)
  • 1585 – w wyniku epidemii dżumy wieś straciła prawie 70% mieszkańców
  • 1618-1648 (wojna trzydziestoletnia) – zniszczenia wsi w wyniku działań wojennych
  • 1758 – w czasie wojny siedmioletniej stacjonujący tu duży oddział Kozaków splądrował wiele zagród chłopskich oraz zrabował całe wyposażenie kościoła
  • 1801 – wieś liczyła 286 mieszkańców i 26 gospodarstw; był tu sołtys lenny, 13 chłopów pełnorolnych, 6 zagrodników, 1 chłop uprawiający grunty parafialne, kuźnia, karczma; kościół jest parafialnym[2]
  • 1812 – w czasie wyprawy Napoleona na Moskwę w Baczynie stacjonowały na koszt wsi liczne oddziały armii francuskiej
  • 1831–1832 – epidemia cholery w Gorzowie i okolicznych wsiach
  • 2 poł. XIX w. – nastąpiła znaczna poprawa sytuacji wsi; przybywa mieszkańców, wznoszono nowe domy i budynki gospodarcze
  • 1870–1871 – zbudowano obecnie istniejący kościół
  • 1874 – likwidacja domeny państwowej w Mironicach
  • 1912 – uruchomiono połączenie kolejowe z Myśliborzem i Gorzowem
  • Okres międzywojenny – we wsi funkcjonuje ponad 60 gospodarstw, trzy sklepy, tartak, poczta, dwie gospody, szkoła i kilkoro rzemieślników
  • 30.01.1945 – Baczyna została zajęta przez wojska radzieckie
  • 1945–1946 – wysiedlenie ludności niemieckiej, przybyli przesiedleńcy z Kresów Wschodnich oraz Polski Centralnej
  • 1951–1973 – Baczyna była siedzibą władz gromadzkich
  • 1975 – wieś przeszła do gminy Lubiszyn
Baczyna i przyległości w XIX/XX w.
Niemiecka nazwaObiektPołożenieLiczba mieszkańców w 1871[4]
BeyersdorfwieśBaczyna734
Beyersdorfer Wiesenczęść wsi0,5 km na pn. od KwiatkowicBaczynka[8]
obecnie część Bogdańca		67

Nazwa

Beyerstorp 1300, Beierstorp 1337, Beuerstorp 1376; Beyersdorf 1784, 1944; Baczyna 1947[9].

Niemiecka nazwa Beyersdorf może pochodzić od nazwy osobowej Beyer lub nazwy etnicznej Beyer ‘Bawarczyk’ + średnio-dolno-niemieckie dorp 'wieś'[10]. W ziemi pyrzyckiej znajdowała się również wieś Beiersdorp (1264; 1282 Beresdorp, 1289 Beigerstop), której nazwa pochodzi o rycerza Dietricha zwanego Bawarem (Baurus, Beier 1235, Bauwarus 1264) i stamtąd być może została ona przeniesiona w okresie dominacji Barnima I po 1238 r. w ziemi gorzowskiej[7].

Administracja

Miejscowość jest siedzibą sołectwa Baczyna.

Architektura

Kościół pw. Apostołów Piotra i Pawła – w stylu neogotyckim, zbudowany w latach 1870–1871 na planie prostokąta z łupanego kamienia polnego i cegły, z czworoboczną wieżą-dzwonnicą wkomponowaną w bryłę ściany zachodniej i zwieńczoną sygnaturką z ostrosłupowym hełmem. Świątynia nakryta jest dwuspadowym dachem, ściany szczytowe zwieńczono ceglanymi sterczynami oraz ostrołukowymi wnękami. Zamknięta pięciobocznie apsyda prezbiterialna znajduje się po wschodniej stronie, wzmocniona jest przyporami i nakryta wielospadowym dachem. Wyposażenie wnętrza jest w przeważającej części współczesne.

Kościół został poświęcony jako rzymskokatolicki 14.06.1946 r. i podlegał parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Gorzowie Wielkopolskim, następnie parafii Świętej Trójcy w Wieprzycach. W 1975 r. został podniesiony do rangi kościoła parafialnego. W 2000 r. wykonano gruntowny remont wieży kościelnej.

Edukacja i nauka

  • uczniowie uczęszczają do szkoły podstawowej i gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Baczynie
  • filia przedszkola gminnego w Lubiszynie
  • filia biblioteki publicznej w Lubiszynie

Instytucje i organizacje

W Baczynie działa Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Szansa”, zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym 9.06.2004 r.; terenem działania obejmuje gminę Lubiszyn.

Sport

W Baczynie działa piłkarski Klub Sportowy „TOR-BUD” Baczyna.

Religia

Kościół rzymskokatolicki pw. Apostołów Piotra i Pawła jest parafialnym parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Baczynie.

Gospodarka

W 2013 r. liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wyniosła 170, z czego 3 w sektorze publicznym i 167 w sektorze prywatnym (w tym 137 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą); podział według grup rodzajów działalności PKD 2007[1]:

DziałIlość
rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo7
przemysł i budownictwo41
pozostała działalność122

Przypisy

  1. ↑ a b c Bank Danych Lokalnych. [dostęp 2015-03-28].
  2. ↑ a b Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark Brandenburg. T. 3. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 150.
  3. ↑ Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 67.
  4. ↑ a b Statistisches Landesamt Prussia: Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung: Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. december 1871 bearb. und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. T. II. Provinz Brandenburg. Berlin: Königl. Statistisches Bureau, 1873, s. 144.
  5. ↑ GenWiki.Beyersdorf. [dostęp 2015-04-11].
  6. ↑ Ludwig Gollmert: Das Neumärkische Landbuch Markgraf Ludwigs des Älteren vom Jahre 1337. Nach einer neu aufgefundenen Handschrift des vierzehnten Jahrhunderts. Frankfurt am Oder: 1862, s. 21.
  7. ↑ a b Edward Rymar. Nowomarchijski ród Marwitzów w średniowieczu. „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”. nr 10, s. 271, 2003. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości. ISSN 1231-3033. 
  8. ↑ M.P. z 1947 r. nr 59, poz. 363
  9. ↑ M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297
  10. ↑ Nazwy miejscowe Polski: historia - pochodzenie - zmiany. Kazimierz Rymut (red.). T. I. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 55. ISBN 83-85579-29-X.

Bibliografia

  • Beyersdorf (niem.). [dostęp 2015-04-10].
  • Jan Byczkiewicz. Cudze chwalicie - swego nie znacie. Baczyna. „Lubiszyńskie Wieści”. 4/2011, s. 19, 2011. Lubiszyn: Urząd Gminy Lubiszyn. 
  • Jan Byczkiewicz. Kościół w Baczynie. „Lubiszyńskie Wieści”. 1/2007, s. 15, 2007. Lubiszyn: Urząd Gminy Lubiszyn. 
  • Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. Powiaty: gorzowski - słubicki - sulęciński - międzyrzecki – strzelecko-drezdenecki. T. III. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2013, s. 64–65. ISBN 978-83-934885-7-5.
Gmina Lubiszyn
Sołectwa
Pozostałe miejscowości

Herb gminy Lubiszyn

Media użyte na tej stronie

Lubusz Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lubusz Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.18 N
  • S: 51.33 N
  • W: 14.40 E
  • E: 16.60 E
Powiat gorzowski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu gorzowskiego, Polska
Lubiszyn herb.png
Autor: GminaLubiszyn, Licencja: CC BY-SA 4.0
Herb Gminy Lubiszyn
Lubiszyn (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Lubiszyn, Polska