Bangladesz

Ludowa Republika Bangladeszu
গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ
Gonoprodźatontri Bangladesz
Flaga
Godło Bangladeszu
FlagaGodło
Hymn:
আমার সোনার বাংলা
trb. Amar Sonar Bangla

(Mój złoty Bengal)
Położenie Bangladeszu
Konstytucja

Konstytucja Bangladeszu

Język urzędowy

bengalski

Stolica

Dhaka

Typ państwa

republika ludowa

Głowa państwa

prezydent Abdul Hamid

Szef rządu

premier Sheikh Hasina Wajed

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


144 000 km²
10 090 km² (7,01%)

Liczba ludności (2017)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia


163 187 000[1]
1133 osób/km²

PKB (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


261,4 mld[1] USD
1602[1] USD

PKB (PSN) (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


687,1 mld[1] dolarów międzynar.[1]
4211[1] dolarów międzynar.

Waluta

taka (BDT)

Niepodległość

od Pakistanu
26 marca 1971

Religia dominująca

islam (86%)

Strefa czasowa

UTC +6

Kod ISO 3166

BD/BGD/050

Domena internetowa

.bd

Kod samochodowy

BD

Kod samolotowy

S2

Kod telefoniczny

+880

Mapa Bangladeszu
Bangladesh in its region.svg

Bangladesz (beng. বাংলাদেশ), Ludowa Republika Bangladeszu (beng. গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ, Gonoprodźatontri Bangladesz) – państwo w Azji Południowej, położone nad Zatoką Bengalską i graniczące z zachodu, północy i wschodu z Indiami, a na południowym wschodzie z Mjanmą. Jest jednym z najgęściej zaludnionych krajów świata i zarazem jednym z najbiedniejszych państw Azji. Stolicą Bangladeszu jest Dhaka (dawna Dakka).

Geografia

Bangladesz jest krajem wybitnie nizinnym, gdzie występują aluwialne niziny, plejstoceńskie terasy i trzeciorzędowe wyżyny (Góry Czatgańskie). Leży on w strefie wilgotnego klimatu zwrotnikowego, kształtowanego przez wiatry monsunowe. Charakterystyczne są wysokie przez cały rok temperatury i występowanie dwóch pór roku: deszczowej i suchej. Kraj ten ma gęstą sieć rzeczną a największym układem rzecznym jest BrahmaputraJamuna. Naturalna szata roślinna została wyniszczona na potrzeby rolnictwa. Występują niewielkie obszary lasów monsunowych[2].

Klęski żywiołowe

Częste są tajfuny, zwłaszcza latem i jesienią. W roku 1970 rekordowy cyklon zabił około 500 tysięcy ludzi, co było jedną z największych klęsk żywiołowych XX wieku. Cyklon tropikalny z 1991 roku zabił około 100 tysięcy osób i spowodował ogromne straty. W latach dziewięćdziesiątych wystąpiło 16 cyklonów. W listopadzie 2007 roku przez południową część Bangladeszu przeszedł cyklon Sidr, zabijając ponad 3447 osób. Ponadto duże wahania stanów wód powodują katastrofalne powodzie na większej części kraju.

Problemy ekologiczne

  • zalewanie terenów uprawnych przez powodzie
  • ograniczony dostęp do wody pitnej
  • częste choroby wynikające ze spożywania wody skażonej pestycydami
  • w południowej i wschodniej części kraju braki wody pitnej z powodu częstych awarii rurociągów
  • degradacja gleby
  • wycinanie szczątkowych lasów

Historia

Tereny obecnego Bangladeszu należały do Indii pod władaniem brytyjskim. W 1947 roku nastąpił podział Bengalu na dwie części: Bengal Zachodni, który wszedł w skład Indii, oraz Pakistan Wschodni, prowincję Pakistanu.

W 1970 ówczesny Pakistan Wschodni został spustoszony przez cyklon Bhola, który spowodował śmierć około pół miliona osób. Działania rządu pakistańskiego były niewystarczające, co spowodowało pogorszenie i tak już napiętych stosunków między nim a Bengalczykami. Czarę goryczy przelało niedopuszczenie do objęcia funkcji premiera przez Mujibura Rahmana, mimo że jego partia, Liga Awami, zdecydowanie wygrała wybory. Prezydent Pakistanu, generał Yahya Khan, w porozumieniu z Zulfikarem Alim Bhutto, liderem Partii Ludowej, udaremnił zwołanie parlamentu i bezskutecznie usiłował stłumić ruch niepodległościowy, aresztując Mudżibura Rahmana 25 marca 1971 r. i ogłaszając stan wyjątkowy w Pakistanie Wschodnim. Zamach na demokrację przerodził się w falę krwawych represji: w ramach operacji „Searchlight” armia pakistańska wymordowała w delcie Gangesu ok. 1–1,5 miliona cywilów i dopuściła się dużej liczby ok. 200 000 gwałtów. Mimo krwawej okupacji kraju wojna o niepodległość Bangladeszu nie wygasła, prowadzona metodami partyzanckimi pod dowództwem pułkownika M.A.G. Osmaniego. 17 kwietnia 1971 sformowany został na wygnaniu pierwszy rząd Bangladeszu. Armia indyjska wspomogła partyzantkę Bangladeszu, wkraczając 22 listopada 1971 roku na teren Bengalu Wschodniego[3].

Twórca niepodległego Bangladeszu Szejk Mudżibur Rahman

16 grudnia armia pakistańska skapitulowała. Władzę przejęła Liga Ludowa pod przewodnictwem Mujiba, który to początkowo próbował przekształcić Bangladesz w państwo socjalistyczne[4]. Przyjęta w grudniu 1972 roku konstytucja uznała świeckość, demokrację, wolność i socjalizm za filary państwowości kraju[5]. Założenia nowej polityki gospodarczej były wzorowane na Indiach. Rząd rozpoczął realizację państwowych programów edukacyjnych, kanalizacyjnych, żywnościowych, zdrowotnych, w całym kraju dostarczano wodę i montowano sieć elektryczną. Plan pięcioletni z 1973 roku ukierunkował inwestycję państwową w dziedzinie rolnictwa i infrastruktury wiejskiej[6]. Bangladesz zobowiązał się do sekularyzmu, jednak Mujib stopniowo zbliżył się do politycznego islamu. Rząd pod wpływem islamizmu zakazał hazardu, produkcji i sprzedaży alkoholu[7]. W 1974 roku znormalizowano stosunki z Pakistanem[7]. Tymczasem przeludnienie, korupcja i brak kapitału zagranicznego pogłębiły kryzys gospodarczy i anarchizowały społeczeństwo. Rozwijały się grupy opozycji islamistycznej i komunistycznej. Niezadowolenie obróciło się przeciw Lidze Ludowej i Mudżiburowi Rahmanowi.

15 sierpnia 1975 roku grupa oficerów zaatakowała czołgami rezydencję prezydencką oraz zabiły Mujiba, jego rodzinę i pracowników rezydencji. Masakrę udało się przeżyć tylko jego córkom, Sheikh Hasiną Wajed i Sheikh Rehaną[8]. Z zamachem powiązane mogło być CIA i ambasador USA w Dhace[9]. Przywódcy puczu wkrótce sami zostali obaleni, a seria zamachów i zabójstw politycznych sparaliżowała kraj[10]. Przez następne 15 lat wprowadzono rządy wojskowe, które utrzymywały cały czas stan wyjątkowy. W czasie ich rządów prowadzono roboty publiczne i dokonano reprywatyzacji sektora państwowego. Bangladesz rezygnując ze świeckości, zwrócił się w stronę państw arabskich. Jednak cały czas wybuchały antyrządowe demonstracje. Bezrobocie i niski poziom życia oraz zależność od pomocy z zagranicy stały się także podłożem do nastrojów antyindyjskich, szczególnie gdy w Asamie wybuchły zamieszki skierowane przeciwko uchodźcom z Bangladeszu. Odżył również konflikt o wody Gangesu.

W grudniu 1990 roku prezydent Hosajn Mohammad Erszad został zmuszony do rezygnacji. W lutym 1991 roku odbyły się wybory, w których zwyciężyła Narodowa Partia Bangladeszu, pod przewodnictwem Khaledy Zia. Po wyborach w 1996 roku na czele rządu stanęła Sheikh Hasina Wajed, córka Mudżibura Rahmana, przywódczyni Ligi Ludowej. W 2001 Narodowa Partia Bangladeszu pod przewodnictwem Khaledy Zia powróciła do władzy. Na przełomie maja i czerwca 2006 Bangladeszem wstrząsały strajki i zamieszki. Do tego doszły blokady dróg wiodących do Dhaki. W styczniu 2007 po kolejnych zamieszkach władzę objął tymczasowy rząd pod kierownictwem Fakhruddina Ahmeda. Pełnił on swoje obowiązki do czasu wyborów parlamentarnych w grudniu 2008, w których zwycięstwo odniosła Liga Awami. Jej przywódczyni, Sheikh Hasina Wajed, 6 stycznia 2009 objęła stanowisko szefa rządu.

Ustrój polityczny

Jatiyo Sangshad Bhaban,
siedziba Zgromadzenia Narodowego Bangladeszu

Bangladesz jest republiką i członkiem Wspólnoty Narodów. Po referendum we wrześniu 1991 roku nastąpił powrót do systemu demokracji parlamentarnej, ustanowionego na mocy konstytucji z 16 grudnia 1971 roku, która została zmieniona w styczniu 1975 roku, aby wprowadzić system prezydencki. Głową państwa jest prezydent pełniący funkcje głównie reprezentacyjne. Kadencja prezydenta trwa 5 lat. Władzę ustawodawczą sprawuje 350-osobowe Zgromadzenie Narodowe (Dźatija Sangsad). 300 posłów wybieranych jest w sposób bezpośredni, a 50[11] miejsc zarezerwowanych jest dla kobiet, wybieranych w sposób pośredni. Władza wykonawcza należy do rządu odpowiedzialnego przed parlamentem. Władza sądownicza natomiast jest oddzielona i niezależna.

Od 2009 rządzi Liga Awami, a urząd premiera piastuje Sheikh Hasina Wajed, córka pierwszego prezydenta Bangladeszu. Liga Awami obejmuje 273 mandaty, a główna partia opozycyjna Partia Narodowa Hossaina Mohammada Ershada – 42.

Spory i kwestie międzynarodowe

Wciąż nieokreślony pozostaje przebieg granicy z Indiami.

Podział administracyjny

Kraj podzielony jest na 7 prowincji:

Lp.ProwincjaNazwa
bengalska
StolicaPopulacja
(2011)[12]
Powierzchnia
[km²]
Gęst. zalud.
[os./km²]
Bangladesh divisions english.png
1BarisalবরিশালBarisal8 147 00013 297613
2Ćottogramচট্টগ্রামĆottogram28 079 00033 771831
3DhakaঢাকাDhaka46 729 00031 1201502
4KhulnaখুলনাKhulna15 563 00022 272699
5RadźszahiরাজশাহRadźszahi18 329 00018 1971007
6RangpurরংপুরRangpur15 665 00016 317960
7SrihottoসিলেটSrihotto9 807 00012 596779
 BangladeszবাংলাদেশDhaka142 319 000147 570964

Nazwa każdej prowincji pochodzi od jej stolicy administracyjnej. Prowincje z kolei są podzielone na 66 dystryktów.

Gospodarka

Dhaka (kwiecień 2017)

Profil gospodarczy

Pomimo wysiłków społeczności międzynarodowej i administracji państwowej, Bangladesz pozostaje jednym z najbiedniejszych, najgęściej zaludnionych i najmniej rozwiniętych państw świata. Podstawą gospodarki jest rolnictwo, przede wszystkim uprawa ryżu. Najważniejszymi przeszkodami rozwoju są częste cyklony, niska wydajność sektora państwowego oraz szybki wzrost liczebności siły roboczej, której nie może wchłonąć rolnictwo. Problemem są przerwy w wydobyciu zasobów mineralnych (gaz ziemny), niedostateczne dostawy energii i wolne wdrażanie reform ekonomicznych. Rząd uczynił pewne kroki w kierunku poprawy klimatu dla zagranicznych inwestycji – wynegocjował z międzynarodowymi firmami korzystne kontrakty na wydobycie ropy i gazu, poprawił krajową sieć dystrybucji gazu, rozbudował rurociągi przesyłające gaz i ropę naftową oraz rozpoczął budowę szeregu elektrowni. Postęp w reformowaniu gospodarki jest powstrzymywany przez związki zawodowe, biurokrację i inne grupy nacisku. Powodzie zwiększyły uzależnienie kraju od pomocy międzynarodowej. Kryzys finansowy, który dotknął Azję pod koniec lat dziewięćdziesiątych, nie wywarł większego wpływu na gospodarkę.

Siły zbrojne

Bangladesz dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi[13]. Uzbrojenie sił lądowych Bangladeszu składało się w 2014 roku z: 169 czołgów, 300 opancerzonych pojazdów bojowych oraz 50 zestawów artylerii holowanej[13]. Marynarka wojenna Bangladeszu dysponowała w 2014 roku 58 okrętami obrony przybrzeża, 8 fregatami, 6 korwetami oraz pięcioma okrętami obrony przeciwminowej[13]. Bangladeskie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 52 myśliwców, 54 samolotów transportowych, 45 samolotów szkolno-bojowych oraz 52 śmigłowców[13].

Wojska bangladeskie w 2014 roku liczyły 400 tys. żołnierzy zawodowych oraz 2,3 mln rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) bangladeskie siły zbrojne stanowią 56. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 4,3 mld dolarów[13].

Demografia

Bengalczycy stanowią 98% ludności, pozostali to głównie Biharczycy. W latach 1950–2005 liczba ludności kraju zwiększyła się o 97 mln, głównie w wyniku wysokiego przyrostu naturalnego osiągającego w 2004 roku 2,08%. Przeciętna długość życia wynosi 61,7 roku i należy do najniższych na świecie. 57% ludności to analfabeci. Bangladesz należy do najgęściej zaludnionych (1040 os./km²) i najsłabiej zurbanizowanych krajów świata. Główne miasta to Dakka, Ćottogram i Khulna.

Dhaka
Lp.MiastoLiczba mieszkańcówAglomeracja
1Dhaka7 000 94012 797 394
2Ćottogram2 579 1073 858 093
3Khulna855 6501 588 425
4Narayanganj800 0001 500 000
5Rajshahi472 775775 495

Struktura etniczna

Bengalczycy (98%), inne narodowości (1,1%)[14]

  • Shaikh: 84,1%
  • Namasudra: 2,07%
  • Kayastha: 1,2%
  • Rajbongshi: 1,12%
  • Ansari: 0,76%
  • Sayyid: 0,67%
  • pozostali: 10,08%[15]

Religia

Muzułmanie podczas modlitwy, Dhaka

Struktura religijna kraju w 2019 roku według World Christian Database[16]:

W 2019 roku liczbę chrześcijan w Bangladeszu szacuje się na 887 tysięcy (w tym 417 tys. katolików i 339 tys. protestantów)[16].

Kultura

Durgapudźa w Dhace

Narodowym zwierzęciem Bangladeszu jest tygrys bengalski, kwiatem lilia wodna, a owocem – owoc drzewa bochenkowego. Bangladesz jest krajem muzułmańskim o stosunkowo dużym stopniu tolerancji, a miejscowa ludność znana jest z wyrozumiałego i przyjaznego traktowania cudzoziemców.

Bengalskie kobiety najczęściej noszą tzw. sari, choć popularny jest również strój zwany „salwar kameez” („salwar” to luźne spodnie, a „kameez” to długa koszula). Mężczyźni zazwyczaj noszą „lungi”, rodzaj długiej spódnicy albo „kurtę”, luźną koszulę sięgającą kolan. Coraz popularniejsze, zwłaszcza u mężczyzn, są stroje zachodnie.

Najczęściej spotykaną w Bangladeszu formą sztuki użytkowej jest ceramika, głównie dzbanki na wodę i miseczki z czerwonej gliny, zdobione niekiedy paskami i nacięciami. Niektórzy hinduscy rzeźbiarze tworzą malowane na jasne kolory podobizny Durgi i innych bóstw. Rysunki i malunki najbardziej widoczne są na rykszach i drewnianych wózkach.

Literatura

Język bengalski cieszy się bogatym dziedzictwem literatury wspólnym z indyjskim regionem Bengalu Zachodniego. Pochodząca z VIII w. Charyapada jest najwcześniejszym tekstem w języku bengalskim. Średniowieczna bengalska literatura była zwykle o tematyce religijnej (np. pieśni Ćandidasa) lub też zaczerpnięta z innych języków (m.in. twórczość Alaola). Największy rozkwit kultury bengalskiej przypada na XIX w., kiedy to tworzyli m.in. Rabindranath Tagore, Michael Madhusudan Dutt, Kazi Nazrul Islam, Jasimuddin, Sarat Chandra Chattopadhyay i Ishwar Chandra Vidyasagar. Obecnie jednym z najbardziej znanych twórców literackich Bangladeszu jest Humayun Ahmed, będący również uznanym scenarzystą i reżyserem.

Media

W Bangladeszu ukazuje się około 200 gazet codziennych i 1800 czasopism. Mimo to jedynie 15% populacji regularnie czyta. Jest to spowodowane wysokim analfabetyzmem w kraju i wciąż jeszcze wysokim poziomem ubóstwa. Dość powszechne jest natomiast słuchanie radia, zarówno rozgłośni lokalnych, jak i ogólnokrajowych. Istnieje również kontrolowany przez państwo kanał telewizyjny oraz coraz prężniej rozwijające się kanały prywatne[17].

Opieka zdrowotna

Bangladesz należy do krajów, gdzie występują poważne problemy zdrowotne, a duża część społeczeństwa jest niedożywiona. Szacuje się, że braki żelaza ludności Bangladeszu powodują utratę nawet 7,9% PKB tego kraju[18].

Przypisy

  1. a b c d e f Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2018. [dostęp 2018-04-18]. (ang.).
  2. Encyklopedia Geograficzna Świata: Azja. Wyd. OPRES Kraków 1998, s. 223–225. ISBN 83-85909-37-0.
  3. Jan Rydel, Trzeci Świat, [w:] Najnowsza historia świata 1945-1995, t. II, Kraków 1997, s. 102, 103.
  4. Mascarenhas, A (1986). Bangladesh: A Legacy of Blood. Hodder & Stoughton, London. ISBN 0-340-39420-X. OCLC 13004864 16583315 242251870.
  5. Frank, Katherine (2002). Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi. USA: Houghton Mifflin, s. 388. ISBN 0-395-73097-X.
  6. UNESCAP, Integration of Poverty Alleviation and Social Sector Development into the Planning Process in Bangladesh (2006-07-07). „Mujib’s policies” (PDF).
  7. a b Raman, B. (2006-08-29). „Mujib and Islam” (PHP).
  8. Frank, Katherine (2002). Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi. USA: Houghton Mifflin. s. 389. ISBN 0-395-73097-X.
  9. „Bangabandhu Sheikh Mujibur Rahman”. 2006-07-07.
  10. Maniruzzaman, Talukder, „Bangladesh in 1975: The Fall of the Mujib Regime and Its Aftermath,” Asian Survey, 16, No. 2, February 1976, 119–29.
  11. 65. Establishment of Parliament.
  12. Bangladesh Bureau of Statistics: POPULATION & HOUSING CENSUS 2011. [dostęp 2012-12-19]. (ang.).
  13. a b c d e Bangladesh. Global Firepower. [dostęp 2014-08-25]. (ang.).
  14. The World Factbook. cia.gov. [dostęp 2015-10-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-01)].
  15. Joshua Project.
  16. a b WWL 2020 Country Dossier Bangladesh, Open Doors USA [dostęp 2020-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-13].
  17. Odyssei.com – kultura i obyczaje. odyssei.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-15)]..
  18. S. Horton, J. Ross: The economics of iron deficiency. Wyd. 28. Cz. 1. 2003, s. 51–75, seria: Food Policy. DOI: 10.1016/S0306-9192(02)00070-2. (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

WTO members and observers.svg
Map of World Trade Organization members and observers.
 
Members
 
Members, dually represented by the European Union
 
Observers
 
Non-members
Jatiyo Sangshad Bhaban (Roehl).jpg
Autor: Karl Ernst Roehl (ke.roehl AT web.de), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Jatiyo Sangshad Bhaban, or the National Parliament Building of Bangladesh, located at Dhaka, Bangladesh. It was designed by Architect Louis Kahn.
Bangladesh (orthographic projection).svg
Autor: Shahid Parvez. Based on a file by User:Ssolbergj, Licencja: GFDL
Bangladesh orthographic projection
A Durga Puja procession by Hindu minority of Bangladesh 2009.jpg
Autor: Stefan Krasowski from New York, NY, USA, Licencja: CC BY 2.0
Dhaka Durga Puja procession 2009
Amar Sonar Bangla vocal music.oga
(c) Prothom Alo Lifestyle, CC BY 3.0
Vocal music of "Amar Sonar Bangla", the national anthem of Bangladesh.
Map Bangladesh RoadRail.png
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Miljoshi (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Map of Bangladesh with Rail and Road links.
Bangladesh in its region.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of XY (see filename) in the region.
Ensign of the Bangladesh Coast Guard.svg
Ensign of the Bangladesh Coast Guard.
People Leaving Dhaka on Eid.jpg
Autor: Bellayet, Licencja: CC BY 3.0
People leaving Dhaka on Eid vacation.
Air Force Ensign of Bangladesh.svg
Bangladeshi Air Force Ensign
Sheikh Mujibur Rahman in 1950.jpg
Sheikh Mujibur Rahman during the fifties
Bangladesh divisions english.png
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Golbez (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 2.5
Divisiones de Bangladesh