Barkweda

Barkweda
osada
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

olsztyński

Gmina

Dywity

Liczba ludności (2011)

191[1]

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

11-001[2]

Tablice rejestracyjne

NOL

SIMC

0472928

Położenie na mapie gminy Dywity
Mapa konturowa gminy Dywity, po lewej znajduje się punkt z opisem „Barkweda”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Barkweda”
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu olsztyńskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Barkweda”
Ziemia53°51′46″N 20°23′49″E/53,862778 20,396944

Barkweda (niem. Bergfriede) – wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość położona jest nad Łyną oraz nad jeziorem Mosąg, na terenie historycznej Warmii[3].

Barkweda jest znana ciężkich walk o przeprawę na Łynie, jakie miały miejsce 3 lutego 1807 roku w trakcie bitwy pod Olsztynem pomiędzy wojskami napoleońskimi a Rosjanami i Prusakami[4].

Przez wieś przepływa stare koryto Łyny, nazywane Starą Łyną[5]. We wsi znajduje się sklep, zabytkowy młyn[6], pozostałości parku dworskiego, dawny cmentarz, zabytkowe aleje przydrożne. W pobliżu mostu położone jest pruskie grodzisko, na którego terenie znajduje się zabytkowy cmentarz oraz trzy zabytkowe dęby.

Osada położona 4 km od Brąswałdu, w szerokiej doliny rzeki Łyny. Przez wieś przebiegają niebieski[7] oraz żółty szlak rowerowy[8]. W Barkwedzie rozpoczyna się także pieszy Szlak Napoleoński, o długości 39 km[9].

Historia

Nazwa wsi wywodzi się z języka niemieckiego i oznaczała szaniec, umocnienie. Wskazuje to na obecność dawnego umocnienia lub grodziska Prusów. Na południowy zachód od wsi, na zachodnim brzegu Łyny, znajduje się grodzisko staropruskie („Zameczek”), świadczące o wcześniejszej obecności osad ludzkich na tym terenie.

Wieś wymieniana w dokumentach z 1425 r., przy okazji wydania przywileju na założenie młyna na rzece Łynie. W 1425 r. nazwa wsi brzmiała: Molendinum in Bergfrede. Później pojawiły się nazwy Bergfride (1576), Bergfrieden (1629), Bergfriede (od 1701 r.)[10].

W 1789 wymieniany w Barkwedzie był majątek szlachecki i folwark z jednym zabudowaniem. Od 1880 wymieniany jest młyn. W 1910 r. majątek szlachecki obejmował 384 ha, a w folwarku znajdowały się cztery zabudowania oraz 19 gospodarstw rodzinnych. W tym czasie we wsi mieszkało 80 osób, w tym 26 Polaków i 54 Niemców[10].

W dniach 3–4 lutego 1807 r. miała miejsce bitwa pod Olsztynem znana też jako bitwa pod Jonkowem lub bitwa pod Barkwedą. Było to starcie wojsk napoleońskich z wojskami rosyjskimi i pruskimi, między innymi o przeprawę na rzece Łynie[10].

Okazały dąb, rosnący przy cmentarzu i kaplicy, został nazwany przez ludność miejscową „dębem Napoleona”. Według tradycji cesarz Napoleon miał pod drzewem swój punkt dowodzenia, a nawet miał nocować w obszernej dziupli[11]. Według pomiarów z 1897 r., wykonanych przez ks. Barczewskiego z pobliskiego Brąswałdu, dąb miał 9 m obwodu (tak zwana pierśnica, czyli na wysokości „piersi”, – 1,3 m). W dębie znajdowała się obszerna dziupla o wysokości 4 m i średnicy 1,75 m[11]. Jako pomnik przyrody przetrwał do 1922 r.[12] (spalony w wyniku pożaru). Obecnie w pobliżu, na terenie grodziska, nadal rosną trzy inne okazałe dęby, będące być może potomstwem tamtego. Najokazalszy z nich ma 6 metrów obwodu. Obecnie one również zwane są „dębami Napoleona”[13][4].

W okresie PRL wieś PGRowska z młynem (działał jeszcze w 1993 r., obecnie nieczynny). Dawny staw młyński obecnie jest suchy i zarośnięty krzakami.

Galeria

Przypisy

  1. BIP, Dane statystyczne z dnia 31.12.2011 r.. [dostęp 2012-07-19].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 13 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Ks. Walenty Barczewski Geografia polskiej Warmii, s. 6.
  4. a b Inscenizacja bitwy napoleońskiej w Barkwedzie!, strona gminy Dywity, 04.10.2018.
  5. Plan Odnowy Miejscowości Barkweda w Gminie Dywity na lata 2009–2015. www.dywity.nowoczesnagmina.pl (strona Biuletynu Informacji Publicznej). s. 13. [dostęp 2010-07-25].
  6. Zabytki techniki / Gmina Dywity. www.domwarminski.pl. [dostęp 2012-03-16].
  7. Rowerowy szlak niebieski: Cerkiewnik – Barkweda – Cerkiewnik. www.szlaki.mazury.pl. [dostęp 2010-07-25].
  8. Rowerowy szlak żółty: Dywity – Barkweda – Dywity. www.szlaki.mazury.pl. [dostęp 2010-07-25].
  9. Szlak Napoleona. www.szlaki.mazury.pl. [dostęp 2010-07-25].
  10. a b c Plan Odnowy Miejscowości Barkweda w Gminie Dywity na lata 2009–2015. www.dywity.nowoczesnagmina.pl (strona Biuletynu Informacji Publicznej). s. 5. [dostęp 2010-07-25].
  11. a b Plan Odnowy Miejscowości Barkweda w Gminie Dywity na lata 2009–2015. www.dywity.nowoczesnagmina.pl (strona Biuletynu Informacji Publicznej). s. 6. [dostęp 2010-07-25].
  12. Według innych opracowań dąb spłonął w 1992 r., być może błąd literowy w opracowaniu: D. Lewicka, R. Tomkiewicz, 1994. „Gmina Dywity. Teraźniejszość i przeszłość”, Wyd. OBN w Olsztynie, Olsztyn, 85 str.
  13. Atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur, strona CEiK, Olsztyn.

Bibliografia

  • Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 83–84
  • Daniela Lewicka, Ryszard Tomkiewicz, 1994. „Gmina Dywity. Teraźniejszość i przeszłość”, Wyd. OBN w Olsztynie, Olsztyn, 85 str.
  • Georg Kellmann, Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic. Parafia pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim, Klebark Wielki 2007, ISBN 978-83-918968-1-5.
  • ks. Walenty Barczewski Geografia polskiej Warmii
  • Anna Pospiszyłowa Toponimia południowej Warmii. Nazwy miejscowe. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Bitwa pod Olsztynem 1807.png
Autor: Popik, Licencja: CC BY-SA 3.0
Plan bitwy pod Olsztynem (3-4 lutego 1807). Źródła: A. Michajłowski-Danilewski Opisanije wtoroj wojny Impieratora Aleksandra I s Napoleonom w 1806 i 1807 godu (1846), A. Morozow Ot Pułtuska do Prejssz-Ejłau (2019), J. Jasiński Napoleon w Olsztynie i okolicach (2003), J. F. Endersch Mapa Świętej Warmii (1755)
Deby Napoleona Barkweda.jpg
Autor: Popik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dęby Napoleona w Barkwedzie
Barkweda szlak napoleonski.JPG
Autor: S.Czachorowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica informacyjna ze szlakiem napoleońskim, Barkweda
Grodzisko w Barkwedzie.jpg
Autor: Popik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grodzisko pruskie w Barkwedzie
Barkweda kapliczka1.JPG
Autor: S.Czachorowski, Licencja: CC BY 3.0
Kapliczka w Barkwedzie
BukwałdTablica.JPG
Przystanek kolejowy Bukwałd.
Barkweda kapliczka2.JPG
Autor: S.Czachorowski, Licencja: CC BY 3.0
Kapliczka w Bakwedzie, większa.
Olsztyn County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Olsztyn County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 54.12 N
  • S: 53.43 N
  • W: 20.07 E
  • E: 21.15 E
Barkweda mlyn1.JPG
Nieczynny młyn w Barkwedzie, widok z boku
Barkweda stara lyna.JPG
Autor: S.Czachorowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Barkweda, most na Starej Łynie
Skwer Napoleona w Barkwedzie.jpg
Autor: Popik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Skwer Napoleona w Barkwedzie
Dywity (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map