Bazyli

Bazyli – imię męskie pochodzenia późnogreckiego. Pochodzi ono od przymiotnika „królewski, cesarski” (basíleios^[1], od II wieku wymawiane basílios), od rzeczownika basileus – „król, wódz, cesarz”^[2]. Jego formą oboczną jest Bazyliusz, a żeńskim odpowiednikiem – Bazyla^[3].

W średniowieczu na terenach polskich imię to pojawiało się zarówno w przejętej przez łacinę (jako Basilius, Basileus) formie Bazyli (po raz pierwszy odnotowane w 1216 roku^[4]), jak i – przeważnie na obszarze wschodniosłowiańskim językowym^[5] – Wasyl i Wasyli(j) (pierwsze wystąpienie z 1228 roku^[6]), w starocerkiewnosłowiańskim przyjęło zaś formę Vasilii, Vasil^[7]. Odnotowane średniowieczne (wsł.) zdrobnienia to: Wasylczę, Wasylec, Wasylek, Wasylęta, Wasylko, Wasylo, Wasiec // Waszec, Was(i)ota, Was(i)uta, Waś // Wasz, Waśko // Waszko, Wac, Wacek, Wack, Wacko, Wacuta, Wacyk, Wach, Wachno, Achniej^[5].

Istniało kilkudziesięciu świętych o tym imieniu^[2].

Bazyli imieniny obchodzi

• 2 stycznia (1 stycznia według liturgicznego kalendarza bizantyjskiego), jako wspomnienie św. Bazylego Wielkiego (dawniej 14 czerwca)
• 27 lutego, jako wspomnienie św. Bazylego, wspominanego razem ze św. Prokopem^[8]
• 7 marca, jako wspomnienie św. Bazylego wspominanego razem ze śwśw. Elpidiuszem, Eugeniuszem, Agatodorem, Eteriuszem, Kapitonem i Efremem^[9]
• 22 marca, jako wspomnienie św. Bazylego z Ancyry^[10]
• 26 marca, jako wspomnienie św. Bazylego Młodszego^[11]
• 30 maja, jako wspomnienie św. Bazylego Starszego^[12]
• 30 czerwca, jako wspomnienie bł. Bazylego Wełyczkowskiego^[13].

Odpowiedniki w innych językach

• łacina – Basilius
• język angielski – Basil
• język białoruski – Васіль
• język czeski – Basil
• język fiński – Pasi
• język francuski – Basile
• język grecki – Βασίλης
• język gruziński – ვასილ
• język hiszpański – Basilio
• język niemiecki – Basil
• język rosyjski – Василий
• język węgierski – Vászoly, Vazul
• język serbski – Василије
• język słoweński – Bazilij
• język włoski – Basilio
• język ukraiński – Василь

Znane osoby noszące imię Bazyli

• Bazyli Wielki (330–379) – pisarz wczesnochrześcijański, jeden z ojców Kościoła, święty katolicki i prawosławny
• Bazyli z Ancyry (zm. 364) – teolog, biskup Ancyry (Ankary)
• Bazyli Amazejski (IV w.) – święty katolicki i prawosławny, męczennik, biskup Amazji
• Bazyli – pierwszy książę Neapolu w latach 661–666
• Bazyli I Macedończyk (811–886) – cesarz bizantyjski
• Bazyli II Bułgarobójca (938–1025) – cesarz bizantyjski
• Wasylko Rościsławicz (ok. 1062–1125) – książę trembowelski od 1085 roku
• Wasylko Jaropełkowic (przed 1151–między 1178 a 1182) – książę drohiczyński najwcześniej od 1173
• Wasylko Romanowicz (1203–1269) – książę włodzimierski, syn księcia wołyńsko-halickiego Romana Halickiego
• Wasyl Kwasznia (1241–1277) – książę kostromski, wielki książę włodzimierski; młodszy brat Aleksandra Newskiego
• Wasyl Groźnooki (zm. zimą 1345) – wielki książę jarosławski z dynastii Rurykowiczów
• Wasyl I (1371–1425) – wielki książę moskiewski
• Wasyl II Ślepy (1415–1462) – wielki książę moskiewski
• Wasyl III (1479–1533) – wielki książę moskiewski
• Wasyl IV Szujski – car Rosji
• Bazyli – polski duchowny prawosławny, arcybiskup, zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego
• Bazyli III – patriarcha Konstantynopola
• Wasilij Aksionow – rosyjski i amerykański pisarz, dramaturg filmowy, scenarzysta
• Bazyli Albiczuk – polski malarz prymitywista
• Vasile Alecsandri – pisarz mołdawski i rumuński
• Wasilij Aleksiejew – radziecki sztangista
• Wasyl Andrusiak – ukraiński dowódca wojskowy, pułkownik UPA.
• Wasilij Anrep – rosyjski lekarz, fizjolog, farmakolog
• Wasilij Bartold – rosyjski antropolog, orientalista i historyk
• Wasyl Bandera – ukraiński działacz niepodległościowy, brat Stepana Bandery
• Wasyl Baranyk – ukraiński polityk, senator II kadencji II RP, działacz społeczny
• Wasyl Barka – ukraiński prozaik, poeta, tłumacz i literaturoznawcu
• Wasilij Bażenow – rosyjski architekt, grafik oraz nauczyciel
• Wasilij Begma – radziecki działacz partyjny i państwowy
• Wasilij Bieriezucki – rosyjski piłkarz
• Wasyl Biłas – ukraiński działacz niepodległościowy
• Wasilij Biskupski – rosyjski wojskowy i emigracyjny działacz kontrrewolucyjny, monarchista, współpracował z Niemcami podczas II wojny światowej
• Vasile Blaga – rumuński polityk, senator
• Wasilij Blücher – działacz partii bolszewickiej, radziecki dowódca wojskowy, Marszałek Związku Radzieckiego (1935)
• Wasyl Błakytnyj – ukraiński poeta, dziennikarz i działacz polityczny
• Wasilij Błochin – radziecki funkcjonariusz aparatu bezpieczeństwa
• Wasyl Bobynśkyj – ukraiński poeta, dziennikarz, tłumacz
• Bazyli Bohdanowicz – polski skrzypek i kompozytor
• Basile Boli – piłkarz francuski
• Wasyl Boluch – ukraiński działacz polityczny, rolnik, działacz UNDO, poseł na Sejm IV i V kadencji w II RP
• Wasilij Bołdyriew – rosyjski wojskowy (generał lejtnant), dowódca wojsk białych na Syberii podczas wojny domowej w Rosji
• Basile Bouchon – francuski wynalazca
• Basil Brown – rolnik, archeolog amator
• Wasyl Buturlin – rosyjski dyplomata i wojskowy, bojar od 1652
• Wasil Bykau – białoruski pisarz
• Wasil Chamutouski – białoruski piłkarz
• Wasilis Chadzipanajis – radziecki i grecki piłkarz
• Wasyl Cuszko – ukraiński polityk mołdawskiego pochodzenia, z wykształcenia ekonomista
• Wasilij Czapajew – rosyjski i radziecki wojskowy
• Wasyl Czartoryski (ur. ok. 1375, zm. 1416) – książę
• Wasilij Czernyszow – wysoki funkcjonariusz radzieckich organów bezpieczeństwa
• Wasyl Czumak – rewolucyjny poeta ukraiński, jeden z najważniejszych poetów nowej fali literatury ukraińskiej
• Wasilij Danilewski – rosyjski fizjolog
• Bazyli Degórski – profesor zwyczajny, hieromnich, paulin, prokurator generalny przy Stolicy Apostolskiej
• Wasilij Djakow – rosyjski wojskowy
• Vasile Dîba – rumuński kajakarz, wielokrotny medalista olimpijski
• Wasyl Diduszok – ukraiński prawnik, kapitan Legionu Ukraińskich Strzelców Siczowych
• Wasilij Diegtiariow – radziecki konstruktor broni strzeleckiej
• Wasilis Dimitriadis – grecki piłkarz
• Wasyl Dmytriuk – ukraiński polityk, lekarz, poseł na Sejm I kadencji w II RP
• Wasilij Dokuczajew – rosyjski geolog i gleboznawca, uważany za twórcę gleboznawstwa jako gałęzi nauk przyrodniczych
• Basil D'Oliveira – angielski krykiecista
• Wasilij Andriejewicz Dołgorukow – rosyjski generał kawalerii, książę
• Wasyl Durdyneć – ukraiński polityk, tymczasowy premier w 1997
• Wasyl Dżarty – ukraiński polityk, z wykształcenia inżynier mechanik
• Basil Faber – niemiecki filolog, luterański teolog
• Wasilij Fiodorow – litewski polityk rosyjskiego pochodzenia
• Wasil Gigiadze – gruziński piłkarz
• Wasił Gjuzelew – bułgarski historyk, specjalista od historii Bułgarii w wiekach średnich
• Wasilij Gordow – radziecki wojskowy, Rosjanin, generał pułkownik
• Wasilij Gorodcow – rosyjski i radziecki archeolog, twórca klasyfikacji wschodnioeuropejskich kultur archeologicznych z epoki brązu
• Wasilij Grabin – radziecki konstruktor artylerii
• Basile Gras – francuski konstruktor broni i amunicji, generał artylerii
• Wasilij Grossman – jeden z czołowych sowieckich pisarzy i dziennikarzy
• Wasyl Hałasa – ukraiński działacz niepodległościowy
• Wasyl Hołoborod’ko – poeta ukraiński
• Bazyli Hopko (1904–1976) – słowacki duchowny greckokatolicki, biskup, błogosławiony Kościoła katolickiego
• Basil Hoskins – brytyjski aktor
• Basil Hume – kardynał, arcybiskup, benedyktyn
• Wasyl Hurejew – ukraiński polityk, inżynier, minister
• Bazyli Hrynyk – duchowny Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego
• Wasyl Iwachiw – ukraiński oficer (porucznik), jeden z głównych dowódców UPA
• Wasyl Iwanczuk – ukraiński szachista, arcymistrz od 1988 roku
• Wasyl Iwanyszyn – ukraiński działacz nacjonalistyczny, literaturoznawca, krytyk literacki, politolog, twórca nacjonalistycznej organizacji „Tryzub"
• Wasyl Janczenko – as lotnictwa rosyjskiego z 16 zwycięstwami w I wojnie światowej
• Wasyl Jarmoła – ukraiński dowódca wojskowy, sierżant (buławny) UPA
• Wasyl Jewsiejew – ukraiński piłkarz, trener piłkarski
• Wasilij Jemielin – rosyjski szachista, arcymistrz od 1994 roku
• Wassily Kandinsky – rosyjski malarz, grafik i teoretyk sztuki
• Wasil Kapciuch – białoruski lekkoatleta, dyskobol
• Wasilij Kardakow – radziecki wojskowy (pułkownik), komendant kolaboracyjnej milicji miejskiej w Bobrujsku
• Basil Kerski – niemiecko-polski dziennikarz, politolog i eseista pochodzenia polsko-irackiego
• Wasil Kiryjenka – białoruski kolarz szosowy i torowy, brązowy medalista mistrzostw świata na torze
• Wasyl Kobin – ukraiński piłkarz
• Wasił Kołarow – bułgarski działacz komunistyczny, prawnik i polityk
• Wasilis Konstandinu – grecki piłkarz
• Wasilios Kotronias – grecki szachista, arcymistrz od roku 1990
• Wasyl Kral – ukraiński wojskowy, porucznik UPA
• Wasilij Kriestinin (1729–1795) – historyk rosyjski
• Bazyli Kuc – białoruski działacz polityczny okresu II RP
• Wasyl Kujbida – ukraiński polityk, działacz niepodległościowy
• Wasyl Kuk – ukraiński działacz wojskowy, ostatni dowódca UPA (od 1950), więzień polityczny
• Bazyli Kukolnik – polski pedagog, publicysta i pisarz rolniczy
• Wasilij Kuzniecow – radziecki polityk; pełnił obowiązki przewodniczącego Prezydium Rady Najwyższej Związku Radzieckiego (przywódcy ZSRR) od 1982 r. do 1983 r., po raz drugi w 1984, po raz trzeci w 1985 r.
• Wasilij Kuzniecow – radziecki lekkoatleta, wieloboista, medalista olimpijski i rekordzista świata
• Wasilis Lakis – grecki piłkarz
• Wasil Lawonau – białoruski polityk
• Wasił Lewski – bułgarski rewolucjonista, ideolog, strateg polityczny, przywódca walk o wyzwolenie Bułgarii spod panowania Imperium Osmańskiego; uznawany za bułgarskiego bohatera narodowego
• Basil Liddell Hart – angielski historyk wojskowości
• Bazyli Lupu – hospodar Mołdawii w latach 1634–1653
• Wasilij Łanskoj – generał rosyjski, generał-gubernator Księstwa Warszawskiego w latach 1813–1815
• Wasilij Łazariew – pułkownik lotnictwa, kosmonauta radziecki
• Wasyl Łeśkiw – ukraiński piłkarz, grający na pozycji pomocnika, trener piłkarski
• Wasyl Łewkowycz – ukraiński działacz niepodległościowy, pułkownik Ukraińskiej Powstańczej Armii
• Wasilij Małyszkin – radziecki wojskowy (generał major), członek prezydium Komitetu Wyzwolenia Narodów Rosji i jednocześnie szef jego wydziału organizacyjnego pod koniec II wojny światowej
• Vasile Marin – rumuński nacjonalistyczny działacz polityczny
• Bazyli Martysz – prawosławny duchowny, protoprezbiter, naczelny kapelan wyznania prawosławnego Wojska Polskiego, święty prawosławny
• Wasił Metodiew – bułgarski piłkarz i trener piłkarski
• Wasyl Milianczuk – ukraiński fizyk-teoretyk
• Vasile Miriuță – węgierski piłkarz rumuńskiego pochodzenia
• Wasilij Mitrochin – major i archiwista I Zarządu Głównego KGB, współautor Archiwum Mitrochina, książki opartej na przekazanych wywiadowi brytyjskiemu MI6 planach tajnych operacji KGB w czasie zimnej wojny
• Wasyl Mizerny – ukraiński dowódca wojskowy, major UPA
• Wasilij Morozow – rosyjski wojskowy (generał major), dowódca dońskiego batalionu kozackiego, a następnie 1 kozackiego pułku kawalerii w Rosyjskim Korpusie Ochronnym podczas II wojny światowej
• Wasyl Mudry – ukraiński działacz społeczny i polityczny, poseł na Sejm IV i V kadencji w II RP
• Wasyl Nahirnyj – ukraiński architekt i działacz społeczny
• Wasilij Obrazcow – rosyjski lekarz
• Wasyl Ochrymowycz – ukraiński działacz niepodległościowy
• Wasyl Ołeśkiw – ukraiński działacz niepodleglościowy
• Wasyl Onopenko – ukraiński polityk, prezes Sądu Najwyższego Ukrainy
• Wasyl Paczowski – ukraiński poeta, dramaturg, przedstawiciel modernistycznego ugrupowania Mołoda Muza
• Wasyl Panejko – ukraiński działacz społeczny, polityk i dziennikarz
• Wasilij Pawłow – rosyjski wojskowy (podpułkownik), emigracyjny wydawca, publicysta i pisarz oraz działacz młodzieżowy, polityczny i wojskowo-kombatancki
• Wasilij Pierow – rosyjski malarz, jeden z głównych założycieli grupy pieriedwiżników
• Basil Poledouris – amerykański kompozytor filmowy
• Wasilij Polenow – rosyjski malarz, członek grupy pieriedwiżników, ukończył Akademię Sztuki w Petersburgu
• Wasilis Polimeros – grecki wioślarz
• Wasilij Ponomariow – radziecki archeolog i muzealnik, pierwszy burmistrz okupowanego Wielkiego Nowogrodu podczas II wojny światowej
• Wasilij Stiepanowicz Popow – generał rosyjski, szef kancelarii księcia Grigorija Potiomkina
• Vasilijus Popovas – litewski działacz komunistyczny, polityk i samorządowiec
• Wasyl Rac – ukraiński piłkarz pochodzenia węgierskiego
• Bazyli Rogula – białoruski emigracyjny działacz i pisarz narodowy
• Basil Rathbone – brytyjski aktor filmowy i teatralny
• Wasilij Riasnoj – generał, wysoki funkcjonariusz Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych NKWD i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Związku Radzieckiego MWD
• Wasilij Roczew – rosyjski biegacz narciarski, medalista olimpijski i mistrzostw świata
• Wasilij Roczew – rosyjski biegacz narciarski, brązowy medalista olimpijski, 4-krotny medalista mistrzostw świata, syn poprzedniego
• Wasilij Ruban – rosyjski poeta i wydawca
• Wasilij Rudienkow – białoruski lekkoatleta startujący w barwach ZSRR, mistrz olimpijski z Rzymu z 1960
• Wasil Rusak – białoruski publicysta, wydawca i działacz narodowy i społeczno-kulturalny
• Bazyli Samojlik – ekonomista, polityk
• Bazyli Samucin – białoruski dziennikarz i działacz komunistyczny
• Vasile Sănduleac – mołdawski szachista, arcymistrz od 2006 roku
• Basil Schott – zwierzchnik Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-rusińskiego, arcybiskup-metropolita Pittsburgha, franciszkanin
• Wasil Sicharulidze – gruziński polityk
• Bazyli Sikiewicz – polski i rosyjski aktor filmowy i teatralny oraz reżyser teatralny
• Wasyl Skopenko – podpułkownik radziecki
• Wasilij Smysłow – rosyjski szachista, arcymistrz, mistrz świata w szachach w latach od 1957 do 1958
• Wasilij Sokołowski – marszałek Związku Radzieckiego
• Basil Spalding de Garmendia – amerykański tenisista, medalista letnich igrzysk olimpijskich
• Wasił Spasow – bułgarski piłkarz i trener piłkarski
• Wasił Spasow (ur. 1971) – szachista bułgarski
• Vasile Stati – mołdawski językoznawca, publicysta, historyk, poeta i polityk; autor pierwszego słownika mołdawsko-rumuńskiego
• Wasyl Stefanyk – pisarz ukraiński
• Wasił Stojanow – bułgarski siatkarz
• Wasil Strażau – białoruski fizyk i matematyk
• Bazyli Sturdza – kajmakam Mołdawii w latach 1858–1859
• Wasyl Stus – poeta ukraiński
• Wasilij Surikow – rosyjski malarz
• Wasyl Sydor – ukraiński wojskowy i działacz narodowy, zastępca komendanta głównego Ukraińskiej Armii Powstańczej (UPA)
• Wasyl Symonenko – ukraiński poeta, dziennikarz, działacz ukr. ruchu oporu
• Wasil Szaranhowicz – radziecki komunista, I sekretarz Komunistycznej Partii (bolszewików) Białorusi (1937)
• Wasyl Szczerbej – ukraiński piłkarz
• Bazyli Szeptycki – duchowny greckokatolicki
• Wasyl Szeremietiew – wódz naczelny armii rosyjskiej w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1654-1667
• Wasyl Szewczuk – duchowny greckokatolicki
• Wasyl Szwed – ukraiński piłkarz
• Wasyl Szyszkanynec – ukraiński wojskowy, porucznik UPA
• Wasil Taha – izraelski polityk, izraelski Arab, członek Knessetu z listy partii Balad
• Vasile Tarlev – premier Mołdawii w latach 2001–2008
• Wasyl Tatarski – ukraiński wojskowy, oficer kontraktowy Wojska Polskiego w okresie międzywojennym, oficer 14 Dywizji Grenadierów SS, a następnie szef sztabu brygady Ukraińskiej Armii Narodowej podczas II wojny światowej
• Wasilij Tatiszczew – historyk rosyjski, administrator, dyplomata, twórca nowożytnej historiografii rosyjskiej
• Wasilis Torosidis – piłkarz grecki
• Wasilis Tsiartas – piłkarz grecki
• Wasyl Turianczyk – ukraiński piłkarz
• Wasyl Turkowśkyj – działacz Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów
• Wasyl Tyszkiewicz (Bazyli Klenicki-Tyszkiewicz, 1492–1571) – marszałek hospodarski, wojewoda podlaski i smoleński
• Wasilij Ulrich – sowiecki prawnik wojskowy (armwojenjurist I rangi)
• Bazyli Ustrzycki – stolnik przemyski (1746–1751), poseł do Stambułu z Krzysztofem Popielem (w 1748)
• Bazyli Walicki – członek Sejmu Czteroletniego, senator
• Wasilij Wasiljewski – historyk rosyjski, bizantynolog
• Wasyl Wełyczkowski (1903–1973) – ukraiński duchowny greckokatolicki, błogosławiony Kościoła katolickiego
• Wasilij Wiljams – gleboznawca rosyjski, syn angielskiego oficera
• Basil Williams – brytyjski historyk
• Wasyl Wirastiuk – ukraiński kulomiot i profesjonalny strongman
• Bazyli Wojtowicz – polski rzeźbiarz
• Wasyl Wowkun – ukraiński aktor, minister kultury i turystyki
• Wasil Zacharka – białoruski wojskowy, publicysta narodowy oraz działacz polityczny
• Wasilij Zajcew – Rosjanin, snajper radziecki z czasów drugiej wojny światowej, uważany za jednego z najskuteczniejszych snajperów wszech czasów
• Wasilij Zarubin – funkcjonariusz NKWD, pełnomocnik operacyjny w obozie kozielskim dla polskich jeńców wojennych
• Wasyl Zemlak – pisarz i publicysta ukraiński
• Wasił Złatarski – bułgarski historyk mediewista, archeolog i epigrafik
• Wasyl Zołotarenko – kozacki pułkownik niżyński
• Wasilij Żukowski – rosyjski poeta i pisarz, tłumacz dzieł literackich
• Wasilij Żupikow – rosyjski piłkarz, występujący na pozycji obrońcy, reprezentant Związku Radzieckiego, trener piłkarski

Postaci fikcyjne o imieniu Bazyli

• Wasyl Busłajewicz – bohater ruskich bylin z cyklu nowogrodzkiego

Nazwiska pochodzące od imienia Bazyli

• Bazyl
• Bazylewicz
• Wasiak
• Wasielewski
• Wasilczuk
• Wasiluk
• Wasilewski^[14]

Zobacz też

• bazylianie – zakon męski
• Les Autels-Saint-Bazile – miejscowość we Francji
• Saint-Basile – miejscowość we Francji
• San Basilio – miejscowość we Włoszech
• Saint-Bazile – miejscowość we Francji
• Saint-Bazile-de-la-Roche – miejscowość we Francji
• Saint-Bazile-de-Meyssac – miejscowość we Francji
• święci o imieniu Bazyli
• Wasyliwka – miasto na Ukrainie
• Wasylkiwka – osiedle typu miejskiego na Ukrainie
• Wasylkowce – wieś na Ukrainie
• Wasylków – miasto na Ukrainie
• Wasylów – 2 miejscowości w Polsce
• Wasylów Wielki – wieś w Polsce
• Wasilków - miasto w Polsce

Przypisy