Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika w Warszawie

Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika
Distinctive emblem for cultural property.svg 802 A z dnia 1.07.1965[1]
bazylika mniejsza, katedra
Ilustracja
Kościół św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika w Warszawie
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika w Warszawie

Wezwanie

św. Floriana Męczennika i św. Michała Archanioła

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika”
Ziemia52°15′06″N 21°01′50″E/52,251667 21,030556
Strona internetowa
Nawa główna

Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika, zwyczajowo katedra św. Floriana[2] – kościół na warszawskiej Pradze-Północ, katedra diecezji warszawsko-praskiej.

Historia

Zgodę na budowę kościoła uzyskano po długich staraniach w 1886, kiedy liczba wiernych w praskiej parafii przy kościele Najświętszej Matki Bożej Loretańskiej sięgnęła ok. 32 tys. Z uwagi na ubóstwo mieszkańców, car Aleksander III wyraził zgodę na zbiórkę pieniędzy także poza Warszawą[3]. Grunt pod budowę świątyni, położony przy jednej z głównych arterii komunikacyjnych Pragi, prowadzącej od Dworca Petersburskiego do mostu Kierbedzia, ofiarowało miasto[3]. Znajdował się on w południowej części okrągłego placu Aleksandrowskiego (obecnego placu Weteranów 1863 roku)[4]. Wcześniej odbywały się tam m.in. konne jarmarki[5].

Kościół został wzniesiony w latach 1888–1904 według wyłonionego w konkursie projektu Józefa Piusa Dziekońskiego (przy współpracy Ludwika Panczakiewicza)[2][6]. Do udziału w konkursie dopuszczono wyłącznie architektów krajowych[7]. Nadesłano łącznie 25 prac[7]. Drugie miejsce zajął Władysław Marconi, a trzecie Ignacy Jórski[8]. Przed zatwierdzeniem dokumentacji dokonano zmian w projekcie, wymuszonych względami oszczędnościowymi (m.in. skrócono korpus główny o jedno przęsło i ograniczono kamienny detal na rzecz cegły)[9]. W dniu wmurowania kamienia węgielnego zebrane fundusze wynosiły ok. 50 tys. rubli, z czego 6 tys. rubli podarowała Aleksandra Potocka[9].

Z uwagi na podmokłość terenu, zlokalizowanego na nadwiślańskich błoniach, konieczne było zastosowanie wzmocnionych fundamentów[5]. Do budowy kościoła zamówiono cegły o podwyższonej wytrzymałości mechanicznej wytwarzane ręcznie w zakładach Kazimierza Granzowa[10].

W 1890, w związku z wyczerpywaniem się środków finansowych, wystąpiono do władz rosyjskich o dotację w wysokości 100 tys. rubli. Przyznana dotacja, wypłacana w ratach, pozwoliła na kontynuowanie budowy w kolejnych latach[11].

Świątynia ma formę trzynawowej bazyliki z transeptem[12]. Posiada dwie wysokie wieże w fasadzie i trzy niższe: sygnaturkę oraz dwie wieże przy prezbiterium mieszczące schody. Forma i układ przestrzenny kościoła nawiązują do tzw. gotyku mazowieckiego lub nadwiślańskiego. Świątynia ta jest traktowana przez znawców architektury jako wzorcowa w polskiej architekturze sakralnej. Sam Józef Pius Dziekoński uznał ją za swoje największe osiągnięcie artystyczne[13].

Kościół został konsekrowany 29 września 1901 – w dniu patronalnym św. Michała Archanioła – przez bpa Kazimierza Ruszkiewicza[13]. W uroczystości uczestniczyło 30 tys. osób[14]. Świątynia mogła pomieścić ok. 8000 wiernych[3]. Koszt jej budowy wyniósł 300 tys. rubli[14].

W latach 1932–1934 dwie 75-metrowe wieże kościoła obniżono do 2/3 ich pierwotnej wysokości[15]. Powodem było pękanie ścian świątyni pod wpływem ciężaru hełmów wież[15].

7 kwietnia 1943, po mszy żałobnej odprawionej w kościele za rozstrzelanego oficera „Wachlarza” Wilhelma Baranowskiego ps. Borkowski, Gestapo aresztowało ok. 20 uczestniczących w niej członków tej organizacji[16].

Kościół został wysadzony w powietrze przez wycofujących się Niemców 14 września 1944[15]. Do wysadzenia świątyni użyto także materiałów wybuchowych przeznaczonych pierwotnie do zniszczenia sąsiedniego Szpitala Praskiego, w wyniku czego szpital ocalał[17]. Z całej budowli ocalały fragmenty ścian bocznych z figurami patronów świątyni, św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika, wykonanymi przez Tadeusza Skoniecznego[13][15]. Po zakończeniu pierwszego etapu odbudowy została ona oddana do użytku wiernym – jeszcze bez wież i transeptu – w 1951[12]. Do tego czasu nabożeństwa odbywały się w sali parafialnej zaadaptowanej na kaplicę[18]. Autorem projektu rekonstrukcji świątyni był Stanisław Marzyński[12]. Odbudowę zakończono w 1972[2].

Od marca 1992 kościół jest katedrą diecezji warszawsko-praskiej[2]. W 1997 uzyskał tytuł bazyliki mniejszej[19].

W 1997 na frontowej elewacji umieszczono mozaiki: z postacią Chrystusa i herbem pierwszego biskupa warszawsko-praskiego Kazimierza Romaniuka, a w 1998 trzecią mozaikę z herbem Pragi według wzoru z 1648[19].

W listopadzie 1994 na placu przed kościołem odsłonięto kamień poświęcony ofiarom rzezi Pragi.

13 czerwca 1999, podczas swojej VII pielgrzymki do Polski, Jan Paweł II spotkał się przed katedrą z wiernymi oraz przewodniczył liturgii słowa[20].

W czasie, kiedy biskupem diecezji warszawsko-praskiej był Sławoj Leszek Głódź, w posadzkę świątyni wmurowano rozetę z jego herbem, imieniem i nazwiskiem[21]. W sierpniu 2005 przed katedrą odsłonięto pomnik ks. Ignacego Skorupki dłuta Andrzeja Renesa[22].

Przy świątyni (od strony ul. Sierakowskiego) posadzono tzw. dąb papieski, wyhodowany z żołędzia dębu Chrobry, poświęconego w 2004 przez Jana Pawła II.

Wnętrze świątyni

W bazylice znajduje się m.in. popiersie i relikwiarz z sercem ks. Ignacego Kłopotowskiego oraz wiele tablic pamiątkowych m.in. poświęconych Józefowi Piusowi Dziekońskiemu, Stanisławowi Marzyńskiemu, Bolesławie Lament, profesorom i wychowankom Gimnazjum i Liceum im. Władysława IV oraz żołnierzom 1 Warszawskiej Dywizji Piechoty poległym podczas walk o wyzwolenie Pragi we wrześniu 1944.

Na postumencie w prawej nawie znajduje się barokowa figura św. Floriana Męczennika – patrona strażaków, który wraz ze św. Michałem Archaniołem jest patronem świątyni.

Inne informacje

Od wezwania świątyni pochodzi nazwa sąsiadującej z nią ul. Floriańskiej[23].

Galeria

  • Kościół w budowie, widok od frontu. Zdjęcie z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1898

    Kościół w budowie, widok od frontu. Zdjęcie z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1898

  • Fotografia tylnej fasady świątyni z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1898

    Fotografia tylnej fasady świątyni z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1898

  • Kościół w 1908

    Kościół w 1908

  • Ruiny świątyni w 1945

    Ruiny świątyni w 1945

  • Katedra od strony wschodniej

    Katedra od strony wschodniej

  • Świątynia nocą

    Świątynia nocą

  • Ołtarz główny
    (c) Roman Eugeniusz, CC BY-SA 3.0

    Ołtarz główny

  • Nawa boczna
    (c) Roman Eugeniusz, CC BY-SA 3.0

    Nawa boczna

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych m. st. Warszawy. [dostęp 2010-01-22].
  2. ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 327. ISBN 83-01-08836-2.
  3. ↑ a b c Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 169. ISBN 83-89632-34-9.
  4. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Historia Placu Weteranów 1863 roku [w:] Odkrywanie warszawskiej Pragi. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2009, s. 58. ISBN 978-83-927791-5-5.
  5. ↑ a b Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 132. ISBN 978-83-7401-236-2.
  6. ↑ Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja "Centrum Europy", 2005, s. 27. ISBN 83-923305-7-9.
  7. ↑ a b Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 127. ISBN 978-83-7401-236-2.
  8. ↑ Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 128. ISBN 978-83-7401-236-2.
  9. ↑ a b Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 129. ISBN 978-83-7401-236-2.
  10. ↑ Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 133–134. ISBN 978-83-7401-236-2.
  11. ↑ Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 134. ISBN 978-83-7401-236-2.
  12. ↑ a b c Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 165.
  13. ↑ a b c Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 164.
  14. ↑ a b Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja "Centrum Europy", 2005, s. 28. ISBN 83-923305-7-9.
  15. ↑ a b c d Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja "Centrum Europy", 2005, s. 29. ISBN 83-923305-7-9.
  16. ↑ Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 458. ISBN 978-83-240-1057-8.
  17. ↑ Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 173. ISBN 978-83-931203-1-4.
  18. ↑ Władysław Jan Grabski: Kościoły Warszawy w odbudowie. Warszawa: Rada Archidiecezjalna Odbudowy Kościołów Warszawy, 1956, s. 33.
  19. ↑ a b Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja "Centrum Europy", 2005, s. 30. ISBN 83-923305-7-9.
  20. ↑ Paweł Zuchniewicz: Papieska Warszawa. Warszawa: Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie, 2006, s. 74.
  21. ↑ Aleksandra Pawlicka. Ruina. „Newsweek”, s. 15, 12 listopada 2019. 
  22. ↑ Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja "Centrum Europy", 2005, s. 32. ISBN 83-923305-7-9.
  23. ↑ Jerzy Kasprzycki: Warszawa sprzed lat. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 6. ISBN 83-7005-201-0.

Linki zewnętrzne

Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Kościół pw. św. Floriana, Warszawa.jpg
Autor: Solidphotouploader, Licencja: CC BY-SA 3.0
kościół pw. św. Floriana, 1889-1900, Nr 802 A
Ruiny kościoła św. Floriana na Pradze 1945.jpg
Ruiny kościoła św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika w Warszawie
Kościół św. św. Michała Archanioła i Floryana na Pradze pod Warszawą - Tył kościoła (62846).jpg
Kościół św. św. Michała Archanioła i Floryana na Pradze pod Warszawą : Tył kościoła
Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika w Warszawie 2022.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika w Warszawie.
Kościół św. św. Michała Archanioła i Floryana na Pradze pod Warszawą - Front kościoła (62843).jpg
Kościół św. św. Michała Archanioła i Floryana na Pradze pod Warszawą : Front kościoła
Saints Michael Archangel and Florian Basilica in Warsaw (plan).png
План костелу архангела Михаїла і святого Флоріана. Архітектор Юзеф Піус Дзеконський (1844-1927).
Bazylika katedralna 1.JPG
Autor: Cezary p, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wnętrze Bazyliki katedralnej św. Michała i św. Floriana w Warszawie
Kościół św. Floriana w Warszawie 1908.jpg
Kościół św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika