Biała (dopływ Wisły)

Biała
Ilustracja
Rzeka Biała w Bielsku-Białej
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Rzeka
Długość28,6 km
Źródło
Miejscepotoki Klimczoka, Szyndzielni i Magury
Współrzędne

49°44′37″N 18°59′45″E/49,743611 18,995833

Ujście
Recypient

Wisła

MiejsceKaniów
Współrzędne

49°56′51,6″N 19°01′35,0″E/49,947667 19,026389

Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej znajduje się również punkt z opisem „ujście”

Biała (niem. Bialka) – rzeka w południowej Polsce, prawy dopływ Wisły. Długość rzeki wynosi 28,6 km, a powierzchnia dorzecza – 139 km²[1].

Źródlisko Białej znajduje się u wschodnich podnóży góry Magura w Beskidzie Śląskim, w Buczkowicach, na wysokości ok. 512 m n.p.m.[2] W górnym biegu, po Wilkowice, rzeka początkowo płynie przez północną część Kotliny Żywieckiej, następnie stanowi granicę pomiędzy Beskidem Śląskim (na zachodzie) a Beskidem Małym (na wschodzie). Niżej, w rejonie Bielska-Białej, przepływa przez wąski pas Pogórza Śląskiego. W dolnym biegu płynie przez tereny Doliny Górnej Wisły, gdzie też w obrębie Czechowic-Dziedzic, na wysokości 242 m n.p.m., uchodzi do Wisły.

Działalność gospodarcza prowadzona w rejonie przyujściowym rzeki przez Przedsiębiorstwo Górnicze „Silesia” sp. z o.o., doprowadziła do zasadniczej zmiany przebiegu jej koryta. Rozwój kopalni i zajmowanie przez nią nowych terenów doprowadziły do odcięcia i zasypania końcowego odcinka koryta Białej na długości około 1,4 km. Wody rzeki zostały skierowane do nowego koryta, które współcześnie uchodzi do Wisły około 820 m poniżej naturalnego miejsca połączenia obu cieków wodnych. Część terenów pokopalnianych, po których dawniej płynęła Biała, została zaadaptowana przez Bielski Park Technologiczny Lotnictwa, Przedsiębiorczości i Innowacji[2].

W dolnej części doliny Białej, w Czechowicach-Dziedzicach i Bestwinie, znajduje się kilka dużych kompleksów sztucznych stawów hodowlanych. Główne dopływy: Białka, Olszówka, Straconka, Niwka, Krzywa i Kromparek. Miejscowości nad Białą to: Bystra, Bielsko-Biała, Bestwina, Kaniów oraz Czechowice-Dziedzice.

Przez wiele wieków Biała była rzeką graniczną – etniczną, diecezjalną i państwową, rozdzielającą historyczne tereny Śląska i Małopolski[3][4][5]. Początkowo stanowiła granicę pomiędzy dawnymi diecezjami: wrocławską i krakowską[6], a od 1783 granicę diecezji tarnowskiej.

Od 1316 roku granica początkowo między śląskimi księstwami: cieszyńskim (od 1572 r. wyodrębnionym z niego państwem bielskim) i oświęcimskim, potem po inkorporacji tego ostatniego do Korony w 1456 – między Królestwem Polskim[7] a ziemiami korony czeskiej. W czasie rozbiorów od 1772 roku rozdzielała prowincje imperium Habsburgów: Galicję i Śląsk Austriacki[8], stanowiła także rzekę graniczną pomiędzy miastami Białą a Bielskiem[9] do połączenia tych miast w jeden organizm w XX wieku. Po II wojnie światowej do końca 1950 roku, kiedy to gminę Bystra-Wilkowice, obejmującą m.in. Bystrą Krakowską, przeniesiono z województwa krakowskiego do katowickiego, granica między tymi województwami[10].

Zobacz też

Przypisy

  1. Super User, 6. Karpackie dopływy Wisły, klimatawoda.pl [dostęp 2016-10-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-01].
  2. a b Mariusz Rzętała, Robert Machowski, Zlewnia Białej, t. 4, Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej, 2017, ISBN 978-83-64210-47-1 [dostęp 2019-06-30] (pol.).
  3. ...[granica] 'wchodziła na masyw Baraniej Góry i Klimczoka. Stamtąd rzeką Białą docierała ona do Wisły..., w: Renata Pysiewicz-Jędrusik, Andrzej Pustelnik, Beata Konopska: Granice Śląska. Wrocław: Wydawnictwo Rzeka, 1998, s. 15. ISBN 83-906558-4-5.
  4. Folder o mieście. W sercu Beskidów (pol.). [dostęp 2011-06-05].
  5. Historia Bielska-Białej. [dostęp 2011-06-05].
  6. Jerzy Polak: Herby Bielska i Białej – geneza, symbolika, rozwój (pol.). Bielskie Studia Muzealne, Bielsko-Biała, 1993. [dostęp 2011-06-05].
  7. ...położona tuż nad granicą Rzeczypospolitej (rzeka Biała)... w: Jerzy Polak: Herby Bielska i Białej – geneza, symbolika, rozwój (pol.). Bielskie Studia Muzealne, Bielsko-Biała, 1993. [dostęp 2011-06-05].
  8. ...tworzy wzdłuż całego biegu swego granicę Galycyi od Szląska austryackego, w: Biała rzeka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 182.
  9. ...[położone] na lewym brzegu rz. Białej wprost handlowego i przemysłowego miasta galicyjskiego Białej..., w: Bielsko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 216.
  10. Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 531.


Media użyte na tej stronie

Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Silesian Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief Location map of Silesian Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Bielsko-Biała, rzeka Biała.jpg
Autor: Gaj777, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rzeka Biała w Bielsku-Białej, widok z ul. PCK.