Białaszewo (wieś)

Białaszewo

wieś
(c) Gov.pl, CC BY 3.0 pl Remiza OSP
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	grajewski
Gmina	Grajewo
Liczba ludności (2011)	399[1][2]
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	19-200[3]
Tablice rejestracyjne	BGR
SIMC	0397351[4]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Grajewo Białaszewo
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Białaszewo
Położenie na mapie województwa podlaskiego Białaszewo
Położenie na mapie powiatu grajewskiego Białaszewo
53°30′37″N 22°30′26″E/53,510278 22,507222

Białaszewo – wieś w Polsce położona na trasie Ciemnoszyje–Klimaszewnica w województwie podlaskim, w powiecie grajewskim, w gminie Grajewo^[4][5]. Urbanistycznie wieś jest typową ulicówką.

W miejscowości znajduje się kościół, który jest siedzibą parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Grajewo.

Historia

Jan z Godaczy herbu Gozdawa, podpisek i wójt łomżyński, noszący przydomek Białas, założył wieś nazwaną Białaszewo na 21 włókach lasu kupionych w 1524 roku od księcia Janusza III na obszarze książęcej puszczy Dybła. W 1553 roku spadkobiercami Białasa zostali jego zięciowie. Hieronim Kępisty z żoną Urszulą oraz Wojciech Rzewuski z żoną Anną z Godaczewskich. W drugiej połowie XVI wieku Białaszewo było w posiadaniu Wojsławskich, Płońskich i Turowskich. Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radziłowskim ziemi wiskiej województwa mazowieckiego^[6]. W 1693 roku w dokumentach dotyczących Białaszewa wzmiankowani są Zodia z Białaszewskich i Gabriel Kurzenicki, podkomorzy brański. W początkach XVIII wieku Białaszewo zostało wykupione przez Stanisława Antoniego Szczukę, podkanclerzego litewskiego.

Około 1724 roku Białaszewo było w posiadaniu Łukasza Szczuki, skarbnika łomżyńskiego. W 1739 roku właścicielem Białaszewa został Józef Szczuka, skarbnik upicki. W drugiej połowie XVIII wieku jako właściciela Białaszewa wymienia się Jerzego Zagrzejewskiego, podstolego bracławskiego, zmarłego w 1767 roku i Władysława Wołk-Łaniewskiego. Od 1782 roku do początku XIX wieku właścicielami Białaszewa byli Ignacy Klimaszewski, w 1812 roku Jan Grądzki, w 1827 roku Konstanty Grądzki, w 1830 roku Konstanty hrabia Starzeński. Od 1850 do 1865 roku Białaszewo należało do Kaliksta Świderskiego.

W 1827 r. wieś liczyła 121 mieszkańców w 20 domach. Należała do gminy Białaszewo, powiat szczuczyński^[7]. Majątek ziemski posiadał tu Przemysław Świderski (756 mórg)

W czasie powstania styczniowego 31 marca 1863 oddział pod dowództwem płk Konstantego Ramotowskiego „Wawra” stoczył w dworze w Białaszewie bitwę. Dzięki obronie tylnej straży oddział zdołał wycofać się w stronę Osowca, tracąc 2 zabitych i 8 rannych. Po odejściu powstańców zabudowania dworskie zostały przez wojska carskie splądrowane i spalone. Kilku zaś członków rodziny dziedzica Kaliksta Świderskiego oraz paru ludzi ze służby folwarcznej zostało zabitych. Sam dziedzic wraz z parobkami został dotkliwie pobity.

W 1905 roku Białaszewo należało do Władysława Świderskiego.

W 1929 r. wieś należała do gminy Białaszewo. Mieszkało w niej 263 osób. Majątek ziemski posiadał tu Przemysław Świderski (756 mórg). Były tu trzy sklepy kolonialne, dwa wiatraki. We wsi był jeden kowal, murarz, dwóch rzeźników, stolarz i szewc^[8].

W sierpniu i wrześniu oddziały niemieckie wysiedliły mieszkańców wsi. Budynki rozebrano i materiał z nich uzyskany wykorzystano do budowy umocnień frontowych. W czasie akcji Niemcy zamordowali Antoniego Okrasińskiego^[9].

Do 1954 oraz w latach 1973–1976 istniała gmina Białaszewo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Zabytki

W Białaszewie znajduje się kościół parafialny pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa. Parafia pierwotnie pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i Katarzyny, została erygowana w 1534 roku przez biskupa płockiego Andrzeja Krzyckiego przy istniejącym kościele. W 1532 roku kościół ufundował Jan z Godaczy zwany Białas. W dokumencie erekcyjnym Jan z Godaczy nazwany już Białaszewskim. Kościół wybudowany został z drewna, wzmiankowany w dokumentach był w 1609 roku. W latach 1703–05 wybudowano nowy kościół z fundacji Seweryna Szczuki, biskupa sufragana chełmińskiego. W 1887 roku kościół został rozbudowany. W 1944 roku w czasie działań wojennych kościół został zniszczony. W latach 1954–62 został wzniesiony obecny, murowany kościół. Na przedniej fasadzie znajduje się nowo powstała wieża. Dach dwuspadowy kryty dachówką ceramiczną.

Czasy współczesne

Instytucje:

• Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej; Pomnik 1000-lecia Państwa Polskiego,
• Ośrodek Zdrowia,
• Kościół parafialny pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika.

Placówki usługowo-handlowe:

• sklep odzieżowy „Dla każdego coś taniego”,
• punkt apteczny „Panaceum”,
• dwa sklepy spożywcze,
• magazyn materiałów budowlanych „Biał-Rol”,
• kuźnia artystyczna,
• agencja pocztowa.

Duża część mieszkańców zajmuje się rolnictwem, ze szczególnym nastawieniem na produkcję mleka.

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Rudnicki: Zabytki Ziemi Łomżyńskiej TOM II. Rajgród: Towarzystwo Miłośników Rajgrodu, 2001. ISBN 83-88371-04-5.

Linki zewnętrzne

• Białaszewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 182 .