Białka Tatrzańska

Białka Tatrzańska

wieś
Zabytkowy kościół w Białce Tatrzańskiej
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tatrzański
Gmina	Bukowina Tatrzańska
Wysokość	od 650 (Grapa) do 725 (Kaniówka) m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	2318[1]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-405[2]
Tablice rejestracyjne	KTT
SIMC	0418314
Położenie na mapie gminy Bukowina Tatrzańska Białka Tatrzańska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Białka Tatrzańska
Położenie na mapie województwa małopolskiego Białka Tatrzańska
Położenie na mapie powiatu tatrzańskiego Białka Tatrzańska
49°23′41″N 20°06′18″E/49,394722 20,105000
Strona internetowa

Tatry – panorama z Litwinowej Grapy k. Białki Tatrzańskiej

Rzeka Białka

Wyciąg narciarski krzesełkowy w Białce Tatrzańskiej. Widok w nocy

Białka Tatrzańska – wieś podhalańska w południowej Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim, w gminie Bukowina Tatrzańska, nad Białką oraz w ciągu drogi krajowej nr 49.

Według danych z 31 grudnia 2012 r. sołectwo Białka Tatrzańska miało 2207 stałych mieszkańców^[3].

Jest to miejscowość letniskowa, posiadająca koleje linowe, wyciągi narciarskie, jak również baseny termalne^[4].

Położenie

Długość wsi to ponad 8 km. Z południowej strony wsi otwiera się szeroka dolina do Tatr Bielskich, która sprawia, że w Białce Tatrzańskiej występuje wysokie nasłonecznienie łagodzące ostry górski klimat.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.

Wieś posiada także 3 nazwane części miejscowości: Grapa, Kaniówka, Pod Grapą^[5].

Części wsi

Historia

Założona na starym korzeniu w XVII wieku, za panowania Władysława IV Wazy, najprawdopodobniej w latach 1616–1618. Osadził ją Stanisław Witowski, wielkorządca krakowski i dzierżawca starostwa nowotarskiego w latach 1616-1624^[9]. Dokument lokacyjny z tych czasów, o ile takowy istniał, nie zachował się jednak. Dopiero w roku 1637, za rządów starosty nowotarskiego Tomasza Zamoyskiego, król Władysław IV wydał przywilej lokacyjny Wojciechowi Nowobilskiemu, uznawanemu za pierwszego sołtysa Białki^[10].

W skład wsi wchodziły dobra leśne w Tatrach, m.in. w okolicy Morskiego Oka oraz Wołoszyna. Poza gospodarką rolną, mieszkańcy wsi zajmowali się także pasterstwem, a w XVIII–XIX wieku zasłynęli jako wytrawni kuśnierze, którzy produkowali dla potrzeb Podhalan i mieszkańców sąsiedniego Spisza słynne kredowane, białczańskie kożuchy.

Od założenia znajdowała się w rękach prywatnych, przeszła w posiadanie starostwa nowotarskiego w XVII wieku (została wymieniona w spisie który otrzymał starosta Mikołaj Komorowski), stąd nie wiadomo dokładnie o jej początkach.

Pierwotna nazwa brzmiała „Nowa Białka” – stąd nazwisko Nowobielski (obecnie Nowobilski) wyodrębnione z rodu Budzów alias Rusinów, najprawdopodobniej założycieli wioski (tezę taką przyjmują autorzy „Genealogii Rodów Sołtysich na Podhalu”).

W 1855 r. w Białce Tatrzańskiej powstała szkoła. W 1935 r. powstał dom zakonny sióstr serafitek, który od 1990 r. stał się domem opieki społecznej "Caritas" dla dzieci^[11].

Urodzeni w Białce Tatrzańskiej

• o. Felicjan Fierek (1850–1910) - bernardyn, gwardian klasztorów w Przeworsku i Kalwarii Zebrzydowskiej.
• Józef Nowobilski - (1923 - 1989) - żołnierz Armii Krajowej, a następnie antykomunistycznego oddziały Józefa Kurasia ps. "Ogień", ksiądz archidiecezji krakowskiej (od 1952 r.), proboszcz parafii w Luborzycy^[12]
• Marcjonilla Anna Nowobilska (1932 - 2020) - przełożona sióstr serafitek w Lesznie, Gołańczy i Pruszczu Gdańskim^[13].
• Jan Nowobilski (1940 - 2012) - ksiądz archidiecezji krakowskiej, proboszcz parafii w Cichym^[14].
• Władysław Nowobilski (w 1942 r.) - ksiądz archidiecezji krakowskiej (później bielsko-żywieckiej), budowniczy kościoła i pierwszy proboszcz parafii w Ciścu^[15].

Kultura

Od wczesnego dzieciństwa w Białce Tatrzańskiej mieszkała znana poetka Hanka Nowobielska (właściwe nazwisko Janina Fiutowska), która debiutowała w 1936 roku na łamach poznańskiego Orędownika. Odtąd jej wiersze ukazywały się w różnych pismach, zyskując uznanie czytelników. Jej dorobek artystyczny był wielokrotnie nagradzany, zdobyła m.in. I miejsce w 1966 roku w konkursie zorganizowanym przez Klub Pisarzy Ludowych w Lublinie. W roku 1965 otrzymała odznakę Zasłużonego Działacza Kultury, a w 1973 roku Złoty Krzyż Zasługi. W latach międzywojennych odwiedzał Białkę wielokrotnie artysta malarz Roman Gineyko, organizując plenery malarskie.

W miejscowości działa zespół regionalny Białcanie. Zespół istnieje od 1984 roku i wyłonił się z kapeli Mali Białcanie. Grupy te działają razem, występując w całym kraju, a także poza jego granicami. Ponadto biorą udział we wszelkiego rodzaju konkursach, festynach i festiwalach, często zdobywając główne laury, zwłaszcza jeśli chodzi o śpiew. Zespoły Mali Białcanie i Białcanie prezentują folklor Skalnego Podhala.

Turystyka

Białka Tatrzańska pod względem infrastruktury turystycznej jest jedną z najatrakcyjniejszych miejscowości górskich (szczególnie zimą ze względu na bardzo dobre warunki do uprawiania sportów zimowych). W Białce znajduje się kilka ośrodków narciarskich:

• Ośrodek Narciarski Kotelnica Białczańska w Białce Tatrzańskiej z m.in. 5 wyciągami krzesełkowymi
• Wyciągi Narciarskie Bania w Białce Tatrzańskiej z m.in. 1 wyciągiem krzesełkowym
• Stacja Narciarska Kaniówka w Białce Tatrzańskiej z m.in. 1 wyciągiem krzesełkowym
• Wyciąg narciarski „U Kuruca”.

Większość wyciągów jest objęta wspólnym systemem karnetów, tzw. „Tatra Ski”. Ośrodek narciarski Kotelnica Białczańska zajął w 2009 roku I miejsce jako Najlepszy Ośrodek Narciarski w Polsce według portalu Onet.pl. Ośrodek powtórnie otrzymał I miejsce jako Najlepszy Ośrodek Narciarski w Polsce według portalu Onet.pl w 2012 roku^[16].

Zdarza się, że w okresie zimowym liczba turystów przewyższała liczbę mieszkańców nawet trzykrotnie.

Górska rzeka Białka nadaje się do uprawiania sportów ekstremalnych m.in. kajakarstwa górskiego i spływów pontonowych. Okoliczne wzgórza wykorzystywane są także przez paralotniarzy.

W Białce Tatrzańskiej 16 czerwca 2011 r. oddano do użytku baseny termalne Terma Bania (dawniej Terma Białka) o powierzchni lustra 1382,67 m². Woda termalna parku wodnego pozyskiwana jest z głębokości 2500 metrów i ma temperaturę około 80 stopni Celsjusza. Dach kompleksu pokryty jest w całości naturalną roślinnością.

Zabytki

Zabytkowy drewniany kościół pw. św. Szymona i Judy Tadeusza należy do Szlaku Architektury Drewnianej. Został on wybudowany około 1700 roku przez Jędrzeja Topora i Jana Chlipalskiego. Kościółek, podobnie jak okoliczne świątynie drewniane pokryty jest gontem, składa się z prezbiterium, nawy oraz wieży z nadwieszaną izbicą i hełmem. Wnętrze jest barokowe i barokowo-klasycystyczne. Kościół okolony jest murowanym ogrodzeniem, w którym zachowały się bramy z XVIII i XIX wieku. Całość ocieniają lipy – zabytki przyrody. W latach 20. XX wieku, wykonano prace renowacyjne i konserwatorskie. Dziś we wnętrzu zgromadzony jest zbiór narzędzi rolniczych i dawnych przedmiotów gospodarczych. W okresie wakacyjnym odprawiana jest msza w języku łacińskim.

Odległości do ważniejszych miejscowości: Bukowina Tatrzańska – 5 km, Zakopane – 21 km, Nowy Targ – 12 km, Poprad – 56 km, Kraków – 90 km.

Przypisy