Boguszów-Gorce
| miasto i gmina | |||||
.JPG) Ratusz w Boguszowie-Gorcach – najwyżej położony w Polsce | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Data założenia | 1973 | ||||
| Prawa miejskie | |||||
| Burmistrz | Sylwia Dąbrowska | ||||
| Powierzchnia | 27,02 km² | ||||
| Wysokość | 520–750 m n.p.m. | ||||
| Populacja (30.06.2020) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | 74 | ||||
| Kod pocztowy | 58-370 do 58-372 | ||||
| Tablice rejestracyjne | DBA | ||||
Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||
 50°45′22″N 16°12′18″E/50,756111 16,205000 | |||||
| TERC (TERYT) | 0221011 | ||||
| SIMC | 0983824 | ||||
Urząd miejski pl. Odrodzenia 158-370 Boguszów-Gorce | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Boguszów-Gorce (Boguszów: niem. Gottesberg; Gorce: niem. Rothenbach) – miasto w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Według danych GUS z 30 czerwca 2020 r. miasto miało 15 228 mieszkańców[1]. Od 2013 r. jest to największe miasto powiatu wałbrzyskiego.
Położenie
Leży na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Gór Kamiennych w Sudetach Środkowych.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 27,02 km²[2]. Miasto stanowi 5,25% powierzchni powiatu.
Według danych z roku 2002 Boguszów-Gorce ma obszar 27,01 km², w tym: użytki rolne: 42% użytki leśne: 41%[3].
Graniczy z:
- od południa z gminą Mieroszów
- od wschodu z Wałbrzychem
- od północnego wschodu ze Szczawnem-Zdrojem
- od północnego zachodu z gminą Stare Bogaczowice
- od zachodu z gminą Czarny Bór
Historia
Miasto w dzisiejszej postaci powstało w 1973 z połączenia czterech odrębnych miejscowości: miasta Boguszów, miasta Gorce, osiedla miejskiego Kuźnice Świdnickie oraz wsi Stary Lesieniec.
Zabytki
.JPG)
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[4]:
- miasto
- kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, gotycko-barokowy, wzniesiony w 1535 r. i przebudowany w 1723 r.; jednonawowy, na planie krzyża, ze sklepieniem kolebkowym. Obecny wygląd świątyni pochodzi z 1723, wewnątrz rokokowa ambona z 1770 i chrzcielnica, w murze pięć epitafiów renesansowych barokowych[5]
- dawny kościół ewangelicki, barokowy, z lat 1770–1775, z późniejszą klasycystyczną wieżą (początek XIX wieku); jednonawowy, z mansardowym dachem i bogatym wystrojem barokowym; jeden z najcenniejszych zabytków miasta, wzniesiony w stylu chłodnego, protestanckiego baroku pruskiego; po 1945 pełnił funkcję sali sportowej i magazynu, a następnie nieużytkowany i niezabezpieczony popadał w ruinę, w 2011 roku za symboliczną kwotę 2 tys. zł kupiła go gmina zielonoświątkowców, ul. Kasprzaka 13
- kościół starokatolicki, obecnie kościół polskokatolicki pw. św. Pawła Apostoła, neogotycki, wzniesiony w latach 1900–1904, ul. Adama Mickiewicza 2
- barokowy ratusz z l. 1723–37, przebudowany w drugiej połowie XIX wieku, pl. Odrodzenia 1 – Rynek
- dom mieszkalny, ul. Główna 9, z końca XVIII w., przebudowany w XIX w.
- dom cechu gwarków, ob. dom mieszkalny, ul. Główna 31, z 1870 r.
- dom mieszkalny z końca XVIII w., ul. Główna 37
- dom Diakonistek z drugiej połowy XVIII wieku, ul. Kasprzaka 7
- dom kantora, kościół ewangelicki, ul. Grota-Roweckiego 2, z 1753 r.
- szyb „Józef” – wieża nadszybowa, z 1926 r., Kuźnice
- zespół powierzchni szybu „Witold”, z 1914 r.:
- nadszybie, budynek łaźni
- maszynownia szybu i hala kompresorów, Gorce
inne zabytki według gminnej ewidencji zabytków[6]:
- dawny klasztor Sióstr Elżbietanek z 1903 r., ul. Władysława Jagiełły 4
- stajnie z częścią mieszkalną z 1870/1893 r., ul. Kolejowa 33
- siedziba Bractwa Strzeleckiego z końca XIX w., ob. bud. produkcyjny ZPO Rafio, ul. 1 Maja 55
- hotel z salą koncertową z 1908 r., ob. bud. biurowo-prod. ZPO Rafio, ul. Kolejowa 13
- dworzec kolejowy Boguszów Gorce z 1874 r., przebudowany 1924 r., ul. Dworcowa 6
- dworzec kolejowy Boguszów Gorce Zachód z przełomu XIX i XX w., Gorce
- kościół ewangelicki, ob. polskokatolicki z pocz. XX w., ul. Tadeusza Kościuszki (Gorce) – należy do parafii św. Pawła Apostoła
- kościół par. pw. Niepokalanego Pocz. NMP z 1914–1917 r., Kuźnice
- plebania z 1916 r., ul. Żeromskiego 23, Kuźnice
- kaplica mszalna pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i dom mieszkalny z pocz. XX wieku, ul. Górnicza 31, Kuźnice
- willa Treutla z przełomu XIX i XX w., obecnie Nadleśnictwo Wałbrzych, ul. Miła 2, Kuźnice
- kościół pomocniczy pw. Św. Barbary z 1922 r., Stary Lesieniec
- ruiny wieży Bismarcka
Galeria
Podział administracyjny
_z_Mniszka_1.jpg)
- Boguszów
- Śródmieście
- Krakowskie Osiedle
- Gorce
- Kuźnice Świdnickie
- Północne
- Zachodnie
- Południowe
- Stary Lesieniec
- Nowy Lesieniec
Demografia
Dane z 29 listopada 2006[7]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 16815 | 100 | 8798 | 52,3 | 8017 | 47,7 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 844,6 | 325,7 | 296,8 | |||
Piramida wieku mieszkańców Boguszowa-Gorców w 2014 roku[8]. 
Gospodarka
 | Ta sekcja od 2009-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
W Boguszowie-Gorcach do początku lat 90 XX w. wydobywano węgiel kamienny oraz baryt. Na terenie Boguszowa-Gorców[9] istniały dwie kopalnie należące do Kopalni Węgla Kamiennego Victoria. Były to szyby Witold (Gorce) i Barbara (Kuźnice Świdnickie) oraz kopalnia wydobywająca baryt: Baryt (Boguszów). Tradycje miejskie związane z wydobyciem surowców były kontynuowane przez setki lat począwszy od roku 1499 do 1994, okres prawie 500 lat ciągłego wydobycia zakończył się wraz z decyzją Ministra Skarbu Państwa o zamknięciu kopalń. Główną gałęzią gospodarki w Boguszowie-Gorcach są przede wszystkim usługi, lecz większość mieszkańców Boguszowa-Gorców znajduje zatrudnienie poza obszarem gminy, m.in. w Wałbrzyskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej.
Edukacja i kultura
Lista szkół w Boguszowie-Gorcach[10]:
- Szkoły podstawowe
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 z oddziałami przedszkolnymi
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6
- Publiczne Gimnazjum nr 1
- Zespół Szkół Samorządowych (Gorce)
- Publiczna Szkoła Podstawowa z oddziałami przedszkolnymi
- Publiczne Gimnazjum
Sport
W Boguszowie-Gorcach działają trzy kluby sportowe:
- Górnik Boguszów-Gorce – klub piłkarski, w sezonie 2016/2017 drużyna bierze udział w rozgrywkach klasy okręgowej[11], przy klubie działa też sekcja bularska.
- SKF „Sudety Petanque Boguszów-Gorce” – klub pétanque, w 2012 roku w II lidze Polskiej Federacji Pétanque[12][13][14]
- Szczyt Boguszów-Gorce – reaktywowany klub piłkarski z sekcją koszykarską.
W miejscowości działa Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny „Góra Dzikowiec” z wyciągiem krzesełkowym i trasą narciarską.
Miasto co roku jest organizatorem ultramaratonu „Sudecka Setka”.
W roku 2012 w mieście zorganizowane zostały mistrzostwa Polski juniorów w petanque. Podczas tego turnieju padł oficjalny rekord Polski w strzale precyzyjnym. Zdobył go zawodnik KSP Jedlina-Zdrój Sergiusz Gądek[15].
Wspólnoty wyznaniowe
- Kościół rzymskokatolicki:
- parafia Trójcy Świętej
- parafia Zesłania Ducha Świętego
- parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
- Kościół Polskokatolicki:
- parafia św. Pawła Apostoła (na terenie parafii znajdują się 2 kościoły: parafialny św. Pawła Apostoła i filialny w dzielnicy Gorce)
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Boguszów-Gorce (Sala Królestwa ul. Krakowska 5A)[16][17]
- Kościół Zielonoświątkowy:
- zbór Boża Góra
Transport
Boguszów-Gorce jest położony wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 367, na trasie z Wałbrzycha do Jeleniej Góry. Przez miasto przebiega linia kolejowa z Wrocławia do Jeleniej Góry, która zapewnia połączenia m.in. z Wrocławiem, Wałbrzychem, Jelenią Górą i Marciszowem[18]. Istnieją tu trzy stacje kolejowe – Boguszów-Gorce Wschód (w Kuźnicach Świdnickich), Boguszów-Gorce (w Boguszowie) i Boguszów-Gorce Zachód (w Gorcach). Do 2004 r. istniało połączenie kolejowe z Lubawką[19]. Połączenie kolejowe z Mieroszowem i dalej z Meziměstí również zostało zawieszone[20].
Do Boguszowa-Gorców kursują autobusy komunikacji miejskiej z Wałbrzycha[21][22]. Do miejscowości można dostać się także prywatnymi mikrobusami, które jeżdżą na trasach Wałbrzych – Boguszów-Gorce, Wałbrzych – Kuźnice – Stary Lesieniec oraz Boguszów – Kuźnice – Stary Lesieniec.
Miasta partnerskie[23]
Przypisy
- ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2021-02-16].
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 186. [dostęp 2012-10-20].
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 270.
- ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu: Wykaz zabytków ujętych w rejestrze zabytków i ewidencji zabytków. Załącznik do studium zagospodarowania przestrzennego. Boguszów-Gorce. [dostęp 2012-08-27].
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Boguszów-Gorce w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Jedyna obowiązująca postać dopełniacza w języku ogólnopolskim to Boguszowa-Gorców. Ludność miejscowa używa formy dopełniacza Boguszowa-Gorc – jest to regionalizm fleksyjny. Por. Wielki słownik ortograficzny PWN Poradnia językowa PWN.
- ↑ Szkoły, przedszkola. boguszow-gorce.pl. [dostęp 2014-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 lutego 2014)].
- ↑ Skarb – Górnik Boguszów-Gorce. 90 minut. [dostęp 2011-08-28].
- ↑ Klubowe Mistrzostwa Polski – Liskowiak Lisków najlepszy w kraju. petanque.net, 2011-07-11. [dostęp 2011-08-28]. (pol.).
- ↑ Kluby zrzeszone w Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 grudnia 2014)]. (pol.).
- ↑ Klubowe Mistrzostwa Polski Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. (pol.).
- ↑ Relacja z Mistrzostw Polski Juniorów w Petanque 2012. [dostęp 2014-01-15]. (pol.).
- ↑ Sala Królestwa, ul. Krakowska 5a. tygodnik.walbrzyski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-06)]..
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08].
- ↑ Rozkład stacyjny dla stacji Boguszów Gorce. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 maja 2014)]. (pol.).
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2012-06-27].
- ↑ Mieroszów – komunikacja. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 maja 2012)].
- ↑ Walbrzych.naszemiasto.pl: Wałbrzych: linia autobusowa nr 2 do Boguszowa-Gorc jest potrzebna!, dostęp: 2014-09-29.
- ↑ ŚKA Wabrzych: Rozkład jazdy i mapa komunikacyjna ZDKiUM Wałbrzych, dostęp: 2014-09-29.
- ↑ Lista miast partnerskich na oficjalnej stronie Boguszowa-Gorców. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 sierpnia 2013)].
Linki zewnętrzne
- Gottesberg (niem.), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 755.
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
|
- Portal:Województwo dolnośląskie
- Wikiprojekt:Dolny Śląsk
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
- N: 51.9134 N
- S: 49.9809 N
- W: 14.7603 E
- E: 17.9091 E
Flaga województwa dolnośląskiego
.svg)
Herb województwa dolnośląskiego (od 2009)
Autor: Lichen99, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dworzec kolejowy Boguszów Gorce Zachód
Autor: Bonvol, Licencja: CC BY-SA 3.0
Boguszów-Gorce, pl. Jana Pawła II 1 - rzymskokatolicki kościół parafialny p.w. Świętej Trójcy, XVI, XVIII
Herb miasta Gottesberg (Boguszów).
Herb Lądka-Zdroju
Autor: Bonvol, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gorce (część Boguszowa-Gorców, woj. dolnośląskie), widok w kierunku południowo-zachodnim ze stoków Mniszka. W lewym górnym rogu widoczna wieża szybu "Witold"
Autor: Bonvol, Licencja: CC BY-SA 3.0
Boguszów-Gorce, ul. Kasprzaka 13 - dawny kościół ewangelicki, obecnie ruina, poł. XVIII
Zgodnie z uchwałą nr LII/561/22 RM w Polkowicach § 3. 1.: "Herb gminy Polkowice przedstawia na tarczy typu hiszpańskiego w czerwonym polu dwie białe (srebrne) wieże z czterema czarnymi otworami okiennymi na każdej z nich. Wieże zwieńczone są spiczastymi dachami błękitnej barwy z białymi (srebrnymi) kulami na szczytach. Między wieżami u ich podstawy widnieje biały (srebrny) fragment muru, ponad którym osadzony został biały (srebrny) hełm garnczkowy zwieńczony żółtą (złotą) płytką z wizerunkiem czarnego półorła z białą przepaską w kształcie półksiężyca otoczoną wieńcem pawich piór żółtej (złotej) barwy z czarnymi oczkami. Ponad hełmem, między wieżami widnieje biały (srebrny) łuk gotycki zwieńczony kwiatonem w kształcie lilii".
Autor: Baron for Michcik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Boguszów-Gorce, ul. Mickiewicza 2 - kościół starokatolicki, obecnie polskokatolicki p.w. św. Pawła Apostoła, 1901
.jpg)
Tytuł: Gottesberg Schl.
Adres wydawniczy: Waldenburg Schl. : Verlag W. Klimanek, [1907] ([miejsce nieznane : drukarz nieznany])
Gatunek: pocztówka
Forma i typ: pocztówki
Opis fizyczny: [1] karta : ilustracja ; 9x14 cm
Tytuł według nadruku na awersie. Rok wydania według pieczątki pocztowej na rewersie.
Herb gminy miasta Stronie Śląskie
Herb gminy Sobótka
Herb Piechowic
Autor: Krzysztof Dziewiątkowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Świętowanie Niepodległości w Boguszowie Gorcach
Herb gminy Kamieniec Ząbkowicki
Herb Kamiennej Góry
Herb Jedliny-Zdroju
Autor: Paweł 'pbm' Szubert (talk), Licencja: CC BY-SA 3.0
Stacja kolejowa w miejscowości Boguszów-Gorce
_COS.jpg)
Dawny herb Boguszowa
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Boguszowa-Gorców, 2014
