Bolesław Tołłoczko

Nagrobek Bolesława Tołłoczki na Cmentarzu Powązkowskim

Bolesław Tołłoczko (ur. 13 stycznia 1882 w Świadościu koło Kowna, zm. 26 listopada 1954 w Warszawie) – uczony polski, maszynoznawca i energetyk, profesor Politechniki Warszawskiej i Łódzkiej, członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Pochodził z rodziny ziemiańskiej, był synem Edwarda i Marii z Korsaków. Do 1900 roku uczęszczał do gimnazjum we Lwowie, a następnie studiował mechanikę w Szkole Politechnicznej we Lwowie (późniejszej Politechnice Lwowskiej), którą ukończył w 1904 roku na Wydziale Mechanicznym uzyskując dyplom inżyniera mechanika. Jednym z jego wykładowców był Edwin Hauswald. Przez kolejny rok studiował na Politechnice Wiedeńskiej. Po powrocie z Wiednia przez dwa lata był asystentem w Politechnice Lwowskiej w Katedrze Części Maszyn i Kotłów Parowych, następnie do 1910 roku pracował jako inżynier w Hucie Briańskiej w Jekaterynosławiu oraz fabryce maszyn w Kramatorskiej. W 1910 przeniósł się do Sosnowca, gdzie był inżynierem w fabryce „W. Fitzner et K. Gamper”. W latach 1915–1918 był dyrektorem i organizatorem Wyższej Szkoły Realnej w Sosnowcu–Sielcu, w której uczył fizyki.

W 1918 habilitował się w dziedzinie maszynoznawstwa na Politechnice Warszawskiej i został docentem w Katedrze Kotłów Parowych i Maszynoznawstwa tej uczelni; rok później uzyskał nominację na profesora nadzwyczajnego i objął kierownictwo Katedry Maszynoznawstwa, Kotłów i Kreślenia Technicznego (do 1951, z przerwą na lata 1945–1946). Niezależnie od pracy naukowo–dydaktycznej w latach 1921–1924 był inżynierem w warszawskiej fabryce parowozów. W latach 1929–1931 pełnił funkcję dziekana Wydziału Mechanicznego. Mianowany profesorem zwyczajnym w 1936. W 1939 roku został ponownie wybrany dziekanem, lecz nie objął stanowiska z powodu wybuchu wojny. W czasie okupacji prowadził wykłady w kilku warszawskich szkołach technicznych – Szkole Odlewnictwa, szkole Z. Jagodzińskiego, Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda, Państwowej Wyższej Szkole Technicznej (1942–1944 wicedyrektor). Razem z innymi profesorami organizował tajne nauczanie pod przykrywką Kursów Kreśleń Technicznych Zenona Jagodzińskiego, umożliwiając studentom kontynuację i kończenie studiów.

Po zakończeniu wojny, 26 czerwca 1945 roku na zaproszenie Bohdana Stefanowskiego przybył do Politechniki Łódzkiej, gdzie został pierwszym dziekanem Wydziału Mechanicznego oraz był organizatorem i kierownikiem Katedry i Zakładu Kotłów Parowych. Prowadził na Wydziale Mechanicznym i Elektrycznym zajęcia i wykłady z przedmiotów: kreślenia techniczne, kotły parowe oraz encyklopedia kotłów parowych. 1 września 1946 powrócił do Politechniki Warszawskiej zostając ponownie dziekanem Wydziału Mechanicznego. W 1949 został członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1951 przeszedł na stanowisko kierownika Katedry Kotłów i Encyklopedii Maszyn Parowych, gdzie pracował do końca życia. Wykładał na Politechnice Warszawskiej budowę kotłów parowych i palenisk kotłowych, maszynoznawstwo ogólne, obróbkę metali, podstawy technologii i budowy maszyn.

Specjalizował się w budowie maszyn cieplnych i energetyce cieplnej. W opracowaniu Przemysł kotlarski w Polsce (1920) przedstawił stan polskiego przemysłu kotłowego oraz perspektywy jego rozwoju. Był autorem polskiego słownictwa, dotyczącego kotłów i części maszyn; przygotował również przepisy o obsłudze i ustawieniu kotłów. Przygotował Atlas konstrukcyj kotłów parowych, a także najobszerniejszą monografię poświęconą tej tematyce (Kotły parowe, 1951–1956, 2 tomy). Ponadto opublikował m.in.:

• Ogólne uwagi o wyborze paleniska (1921)
• Kotły wysokoprężne (1930)
• Współczesne paleniska kotłowe (1932)
• Drogi rozwoju współczesnej budowy kotłów (1934)
• Rozwój budowy kotłów w ostatnim 60-leciu (1934)
• Urządzenia do odpopielania spalin kotłowych (1935)
• Obliczenia krążenia wody w kotłach opłomkowych (1937)
• Paleniska dla drewna (1938)

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 218-3-11)^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Biogramy uczonych polskich, Część IV: Nauki techniczne, Wrocław 1988
• Ewa Chojnacka, Zbigniew Piotrowski, Ryszard Przybylski (red.): Profesorowie Politechniki Łódzkiej 1945–2005. Łódź: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, 2006, s. 266.
• Aleksander Uklański. Wspomnienia pośmiertne: Bolesław Tołłoczko (1882–1954). „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”. 46, s. 291-294, 1983.