Breda

Breda
Ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Holandia

Prowincja

North Brabant-Flag.svg Brabancja Północna

Burmistrz

Paul Depla

Powierzchnia

129,15 km²

Populacja (2012)
• liczba ludności
• gęstość


181 887
1408 os./km²

Nr kierunkowy

076

Kod pocztowy

4811

Plan Bredy
Położenie na mapie Brabancji Północnej
Mapa konturowa Brabancji Północnej, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Breda”
Położenie na mapie Holandii
Mapa konturowa Holandii, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Breda”
Ziemia51°35′N 4°46′E/51,583333 4,766667
Strona internetowa

Bredamiasto w południowo-zachodniej Holandii, w prowincji Brabancja Północna, ok. 40 km na pd.-wsch. od Rotterdamu, w pobliżu granicy z Belgią.

Dane ogólne

Ośrodek kulturalno-naukowy: akademia sztuk pięknych, szkoła teatralna i muzyczna, akademia wojskowa; biblioteki, muzea. Breda jest jednym z głównych skupisk polonijnych w Holandii.

Historia

Zamek w Bredzie
Diego Velázquez, Poddanie Bredy, 1635

W XI wieku Breda była lennem Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a jej pierwszym znanym do dzisiaj władcą był Heinrich I van Brunesheim (1080 - 1125). W 1327 roku Adelheid van Gaveren sprzedał ją Janowi III, księciu Brabancji. W 1350 roku została odsprzedana Janowi II z Wassenaar. W 1403 roku dziedziczka jego linii, Johanna van Polanen (1392 - 1445) wyszła za mąż za Engelbrechta I van Nassau (1370 - 1442) i w ten sposób Breda stała się własnością Dynastii Orańskiej-Nassau trafiając ostatecznie we władanie Wilhelma I Orańskiego, pierwszego namiestnika (stadhoudera) prowincji Niderlandów. W ten sposób tytuł barona Bredy powiązany był z tytułem hrabiego Nassau, Oranii i namiestnika prowincji Niderlandów. Ten stan utrzymywał się aż do roku 1795, gdy Breda dostała się pod okupację francuskich sił rewolucyjnych.

Breda uzyskała prawa miejskie w 1252 roku i dzięki temu można było rozpocząć budowę murów obronnych. W XV wieku nastąpił gwałtowny rozwój miasta. Rozpoczęto budowę katedry z 97 metrową wieżą, a w 1534 średniowieczne mury zostały poważnie rozbudowane przez Henryka III z Nassau, dzięki czemu Breda stała się jedną z potężniejszych twierdz na linii warowni w Niderlandach. W tym samym czasie w mieście zaczęło pojawiać się coraz więcej domów, budowanych przez przedstawicieli znanych holenderskich rodów. Jeden z najbardziej okazałych pałaców został zaprojektowany w renesansowym stylu przez znanego włoskiego architekta Tomasso Vincidora i stał się rezydencją rodziny królewskiej.

Szybki rozwój infrastruktury miejskiej został zatrzymany w 1534 roku przez pożar, który zniszczył większość zabudowań Bredy: spalonych zostało około 300 domów, ocalało tylko 150.

Podczas wojny osiemdziesięcioletniej Breda została opanowana podstępem przez Hiszpanię w 1581 roku, ale 1590 przeszła z powrotem w ręce Maurycego Orańskiego, księcia Nassau (dzięki brawurowej akcji 68 ochotników, którzy zdołali się przedostać do miasta w łodziach przykryci darnią). Breda ponownie została zdobyta przez Hiszpanów w roku 1625 po około 10-miesięcznym oblężeniu. Poddanie się obrońców miasta Hiszpanom dowodzonym przez generała Ambrosio Spinola zostało uwiecznione przez Diego Velázqueza na obrazie „Poddanie Bredy”. W 1637 Fryderyk Henryk Orański odbił miasto po 4-miesięcznym oblężeniu. Breda została ostatecznie przyłączona do Republiki Zjednoczonych Prowincji w roku 1648 na mocy pokoju westfalskiego.

II wojna światowa

Grób generała Stanisława Maczka na polskim cmentarzu wojskowym w Bredzie
Polski żołnierz z 1 Dywizji Pancernej (PSZ) w hełmie HSAT witany owacyjnie w Bredzie w 1944 roku po jej wyzwoleniu

Podczas II wojny światowej Breda, tak jak cała Holandia, znalazła się pod niemiecką okupacją. Miejscowość zajęła niemiecka 9 Dywizja Pancerna 13 maja 1940 r. Miasto zostało wyzwolone 29 października 1944 roku przez polską 1 Dywizję Pancerną (1 DPanc.) dowodzoną przez generała Stanisława Maczka w ramach natarcia kanadyjskiej 1 Armii w kierunku ujścia Mozy. W czasie walk o miasto przed frontem 1 DPanc broniły się niemieckie 256, 711, 719 DP. oddziały 1 DPanc opanowały 28 października Molenschot, Lijndonk, Raaleind, Bavel, a w nocy 28/29 października rejon Dorst. Rankiem 29 października ruszyły do natarcia główne siły dywizji: 3 Brygada Strzelców (3 BS) wzmocniona czołgami zdobyła Ginneken, wdarła się na przedmieścia miasta i uchwyciła nieuszkodzony most; 10 Brygada Kawalerii Pancernej (10 BKPanc), działając patrolami w rejonie Dorst, oczyszczała teren na północ od toru kolejowego Breda-Tilburg. Pododdziały 3 BS opanowały południowo-zachodnią część Bredy i przeprawy w rejonie Oranienboom. 1 ppanc. zajął północno-wschodnią część Bredy oraz prowadził rozpoznanie stacji kolejowej. 30 października dywizja oczyściła rejon miasta i prowadziła walki o przyczółek na kanale. Po zdobyciu miasta toczono walki o Moerdijk i ujście Mozy[1].

Polscy żołnierze zostali entuzjastycznie powitani przez mieszkańców Bredy. W każdym oknie i na każdej witrynie sklepowej widniały polskie napisy „Dziękujemy Wam, Polacy”. Zarząd miasta okazując wdzięczność Polakom uhonorował ich Srebrnym Medalem Miasta Bredy oraz Honorowym Obywatelstwem Miasta Bredy[2]. Po wojnie, na wniosek ponad 40 000 mieszkańców Bredy, generałowi Stanisławowi Maczkowi przyznano honorowe obywatelstwo Holandii. Na polskim cmentarzu wojennym pośród mogił polskich żołnierzy znajduje się grób generała. W 1981 roku, powstało w Bredzie muzeum mu poświęcone.

W okresie od 3 października (wyzwolenie Alphen) do 29 października 1 DPanc. wzięła do niewoli 7 oficerów i 569 niemieckich szeregowców, 3 czołgi, 9 dział różnych kalibrów. Podczas walk 1 DPanc. straciła 151 zabitych i kilkuset rannych[3].

Walki o Bredę zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic - „BREDA 29 - 30 X 1944”.

Okres powojenny

Po wojnie znajdowało się tu więzienie, które funkcjonowało na bazie koncepcji Panoptikonu, w którym odbywali karę niemieccy zbrodniarze wojenni.

75. rocznica wyzwolenia miasta

W dniu 29 października 2019 roku w Bredzie odbyły się uroczystości związane z 75. rocznicą wyzwolenia miasta spod okupacji hitlerowskiej. W uroczystościach wzięli udziałː Król Niderlandów Wilhelm-Aleksander i Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda. Najpierw odebrali defiladę wojskową w centrum miasta, a potem złożyli wieńce na cmentarzu polskich żołnierzy. W okolicznościowych przemówieniach obaj przypomnieli zasługi i ofiary poniesione przez polskich żołnierzy w czasie II wojny światowej i podczas wyzwalania Bredy[4][5][6].

Zabytki i kultura

  • kościół gotycki Grote Kerk (na głównym placu miasta - Grote Markt)
  • zamek (XVI wiek)
  • beginaż z XVIIXVIII wieku (przy ulicy Catharinastraat)
  • dzielnica staromiejska otoczona pierścieniem kanałów
  • muzeum poświęcone generałowi Stanisławowi Maczkowi[7]

Gospodarka

Ważny ośrodek przemysłu włókienniczego (oprócz tradycyjnych wyrobów - produkcja włókna kokosowego i wyrobów z juty) i maszynowy (zbrojeniowy); drugie po Amsterdamie centrum wyrobów czekoladowych i cukierniczych, browar, przetwórnie owoców, fabryka tworzyw sztucznych (koncern Akzo), zakłady skórzano-obuwnicze.

Edukacja

W Bredzie znajduje się wiele różnego rodzaju szkół podstawowych, średnich jak i wyższych.

Szkoły średnie:

  • De Nassau
  • Graaf Engelbrecht College
  • Markenhage
  • Mencia de Mendozalyceum
  • Michaël College
  • Newmancollege
  • Onze Lieve Vrouwelyceum
  • Prinsentuin van Cooth
  • Stedelijk Gymnasium Breda
  • Tessenderlandt

Szkoły średnie zawodowe:

  • Regionaal opleidingencentrum (ROC) West-Brabant

Szkoły wyższe:

  • Avans Hogeschool (o.a. de Akademie voor Kunst en Vormgeving St. Joost)
  • NHTV internationaal hoger onderwijs Breda
  • Koninklijke Militaire Academie (KMA)

Organizacje studenckie aktywne w Bredzie to między innymi:

  • Alpha Breda
  • B.S.R.V. Scylla
  • CESAR
  • Vegetist

Osoby związane z Bredą

Gmina Breda

Do gminy Breda należą następujące wioski: Bavel, Effen, Prinsenbeek, Teteringen i Ulvenhout. Byłe wioski Ginneken i Princenhage zostały w roku 1942 włączone do miasta i są od tej pory dzielnicami Bredy.

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. Kazimierz Sobczak, Encyklopedia II wojny światowej, MON, Warszawa 1975,
  2. Thom Peeters, Dziękujemy Wam, Polacy, Barbara Steenks-Kasprowicz (tłum.), Warszawa: MON, 1988, ISBN 83-11-07547-6, OCLC 834997973.
  3. Boje polskie 1939 - 1945, Krzysztof Komorowski (red.), Bartłomiej Bydoń, Warszawa: Bellona, 2009, ISBN 978-83-11-10357-3, ISBN 978-83-7399-353-2, OCLC 751236113.
  4. Ministerie van Algemene Zaken, Ontvangst President van Polen en viering bevrijding Breda - Activiteit - Het Koninklijk Huis, www.koninklijkhuis.nl, 9 października 2019 [dostęp 2019-11-02] (niderl.).
  5. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Aktualności / Wizyty zagraniczne / 75. rocznica wyzwolenia Bredy [PL/ENG], www.prezydent.pl [dostęp 2019-11-02].
  6. Redakcja, Dwudniowa wizyta prezydenta RP A. Dudy w Holandii. Znamy program [Aktualizacja], Polonia.nl, 9 października 2019 [dostęp 2019-11-02] (pol.).
  7. Generaal Maczek Museum, maczekmuseum.nl [dostęp 2017-09-09] (pol.).

Bibliografia

  • Thom Peeters, Dziękujemy Wam, Polacy, Barbara Steenks-Kasprowicz (tłum.), Warszawa: MON, 1988, ISBN 83-11-07547-6, OCLC 834997973.
  • Encyklopedia II wojny światowej, MON, Warszawa 1975,
  • Boje polskie 1939 - 1945, Krzysztof Komorowski (red.), Bartłomiej Bydoń, Warszawa: Bellona, 2009, ISBN 978-83-11-10357-3, ISBN 978-83-7399-353-2, OCLC 751236113.

Media użyte na tej stronie

Netherlands location map.svg
Autor: Lencer, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of the Netherlands
Grób generała Maczka.jpg
Autor: PawelTomaszK, Licencja: CC BY 3.0
Grób generała Stanisława Maczka na polskim cmentarzu wojskowym w Bredzie w Holandii
The Polish Army in the North-west Europe Campaign, 1944-1945 KY44011.jpg
The Polish Army in the North-west Europe Campaign, 1944-1945
Polish dispatch rider with a happy girl as a passenger, pausing in his journey through the Dutch city of Breda to return greetings of overjoyed townpeople, freed by the Poles from the German occupation on 30 October 1944. Note the 1st Polish Armoured Division regimental badge on his BSA M20 motorcycle fuel tank.
Bredacentrum.jpg
Great church seen from Grote Markt square
Flag of Breda.svg
Flag of Breda, North Brabant, the Netherlands.
Netherlands North Brabant location map.svg
Autor: Erik Frohne, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of province North Brabant in the Netherlands

Equirectangular projection, N/S stretching 161 %. Geographic limits of the map:

  • N: 51.90° N
  • S: 51.20° N
  • W: 4.10° E
  • E: 6.10° E
Velázquez - de Breda o Las Lanzas (Museo del Prado, 1634-35).jpg
La obra representa el momento en que Justino de Nassau rindió la ciudad de Breda, en 1625, a las tropas españolas al mando del general Ambrosio Spínola, que aparece recibiendo las llaves de la ciudad de manos de su enemigo.
Breda kasteel.jpg
Autor: M.Minderhoud, Licencja: CC-BY-SA-3.0
To jest zdjęcie holenderskiego zabytku (rijksmonument) numer 10235