Brzozowice
| Dzielnica Piekar Śląskich | |||
 Zabudowania przy ulicy Oświęcimskiej w 2018 roku | |||
| |||
| Państwo |  Polska | ||
|---|---|---|---|
| Województwo |  śląskie | ||
| Miasto | Piekary Śląskie | ||
| Data założenia | XIII | ||
| W granicach Piekar Śląskich | 1975 | ||
| Powierzchnia | 5,70[a] km² | ||
| Populacja (2007) • liczba ludności | 11448[a] | ||
| • gęstość | 2008[a] os./km² | ||
Położenie na mapie Piekar Śląskich | |||
Portal  Polska | |||
Brzozowice (niem. Brzezowitz) − dzielnica Piekar Śląskich, położona w południowo-wschodniej części miasta, nad Brynicą.
Nazwa
Według Heinricha Adamy'ego niemiecka nazwa Brzezowitz powstała ze starszej, słowiańskiej formy Brzosowice, wywodzącej się ze słowiańskich nazw drzewa brzoza i zarośli brzezina („von brzoza, brzezina = Birke”), zaś jej sens (znaczenie) w języku niemieckim to 'Birkendorf' (pol. 'brzozowa wieś')[1].
Historia
Osada położona nad Brynicą była już wzmiankowana w XIII wieku. W spisanym po łacinie dokumencie z października 1277 biskup krakowski Paweł zakłada parafię kamieńską, do której zostaje włączona wieś Brzozowice – wymieniona w nim jako "Bresowi Iasd" czyli brzozowy ujazd lub brzozowy jaz[2].
W XVI wieku były już tu 44 szyby kopalń rud, a w XVIII wieku istniał w Brzozowicach piec do odlewania żelaza sztabowego. Szybki rozwój osady datuje się dopiero od XIX wieku, związane to było z rozwojem górnictwa. W XIX wieku (przed 1840 rokiem[3]) działała niewielka kopalnia węgla kamiennego Henrietta[4]. W latach 1857-1934 czynna była kopalnia rud cynku Cecylia, działała także kopalnia rud cynku Brzozowice[3], a w latach 1927-1990 huta Krystyn. Brzozowice składały się przez długi czas z części wiejskiej i obszaru dworskiego, który należał do siemianowickich Donnersmarcków, przy którym prowadzono dużą hodowlę owiec[3]. Obszar dworski został włączony do gminy Brzozowice w 1924 roku[3].
W roku 1933 Kamień wraz z Brzozowicami utworzył jedną gminę. Na początku II wojny światowej – 6 września 1939 roku, przed ratuszem zostali rozstrzelani: Emil Mutwil i Paweł Ogaza. Dyrektor szkoły podstawowej Jan Demarczyk został stracony 17 września 1939 w lesie pod Strzybnicą (obecnie Tarnowskie Góry). W dniu 18 listopada 1941 roku odbyła się egzekucja – gestapo powiesiło: Józefa Hadasia, Huberta Hatko i Teodora Tomę. W roku 1947 wieś Brzozowice-Kamień uznano za gminę o charakterze miejskim, w 1954 roku awansowała ona do rangi osiedla, a w roku 1962 otrzymała prawa miejskie. Od 1975 w granicach miasta Piekary Śląskie.
Zabytki architektury, techniki i przemysłu
W rejestrze zabytków województwa śląskiego znajduje się jeden zabytek Brzozowic, jest to kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kamieniu.
Inne starsze obiekty w dzielnicy to:
- chata kryta papą z połowy XIX wieku, ul. Piekarska 36
- dawna szkoła ludowa z 1896 roku, ul. Oświęcimska 1
- szkoła z 1932 roku (obecna MSP nr 12 im. Jana Demarczyka), ul. Związkowa
- krzyż kamienny z końca XIX wieku, róg ul. Oświęcimskiej i Konarskiego
- domy i kamienice przy ul. Piekarskiej, Oświęcimskiej, I Armii Wojska Polskiego i Lotników
- pozostałości huty Krystyn działającej w latach 1927-1990
- Szkoła z 1920 roku (obecna MSP nr 13 im. Powstańców Śląskich, ul. Jana Długosza 96
Powierzchnie cenne przyrodniczo
- Park Trzech Bohaterów
- skwer nad Brynicą
- Aleja Jesionów, ul. Konarskiego
Miejsca pamięci narodowej
- pomnik ku czci poległych w latach 1939-1945 – Park Trzech Bohaterów
- tablica na miejscu stracenia J. Hadasia, H. Hatki i T. Tomy – Park Trzech Bohaterów
Uwagi
Przypisy
- ↑ Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 44, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Piekosiński 1886 ↓, s. 45-46.
- ↑ a b c d Pyrlik 1927 ↓, s. 62.
- ↑ Pyrlik 1927 ↓, s. 61.
Bibliografia
- Franciszek Piekosiński: Monumenta Meadievii Historica. Codex diplomaticus Poloniae minoris, Volumes 9-10. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1886, s. 45-46.
- Piekary Śląskie – Informator o walorach krajoznawczych i kulturowych, Herbert Gawlik, Wydawca: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", Piekary Śląskie 1999
- J. Pyrlik: Brzozowice. W: Dzieje pracy Górnego Śląska. 1922–1927. Henryk Cepnik (red.). Lwów – Katowice: Nakładem „Straży Polskiej”, 1927.
Linki zewnętrzne
- Brzozowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 733.
Media użyte na tej stronie
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik „bohaterom poległym w walce o wolność i demokrację 1939 - 1945” przy ulicy Trzech Bohaterów w Piekarach Śląskich.
Autor: Yarl Talk • PL, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Dzielnice Piekar Śląskich
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ul. Oświęcimska w Piekarach Śląskich-Brzozowicach.
(c) I, Sir Iwan, CC-BY-SA-3.0
Panorama Piekar Śląskich: dzielnica Brzozowice-Kamień oraz fragment centrum miasta (po prawej). Mniejsza wersja, z opisem.
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dom przy ulicy Piekarskiej 36, Piekary Śląskie.