Budynek bursy szkolnej w Sanoku

Budynek bursy szkolnej w Sanoku
bursa
Ilustracja
Budynek w 2016
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Adres

ul. Fryderyka Szopena 5
38-500 Sanok (Śródmieście)

Data założenia

1898

Patron

Franciszek Józef I (pierwotnie)

Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Budynek bursy szkolnej w Sanoku”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Budynek bursy szkolnej w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Budynek bursy szkolnej w Sanoku”
Ziemia49°33′49,3″N 22°12′07,6″E/49,563694 22,202111

Budynek bursy szkolnej w Sanoku – pierwotnie siedziba bursy dla uczniów szkolnych w Sanoku, potem internat, obecnie siedziba urzędu.

Historia

Budynek w 1. poł. XX wieku
Budynek w 2019

Obiekt powstał z inicjatywy dyrektora C. K. Gimnazjum Męskiego w Sanoku, Włodzimierza Bańkowskiego[1][2][3][4][5]. Od 1898 działał komitet budowy bursy, przekształcony później w „Towarzystwo Bursy” (1898–1918), który gromadził fundusze celem powstania placówki[6]. W zamierzeniu bursa miała służyć uczniom edukujących się w sanockich szkołach, pochodzących spoza miasta (dotychczas korzystających z prywatnych stancji[7]). Obiekt funkcjonował pod nazwą „Bursa Jubileuszowa im. Cesarza Franciszka Józefa”. Dzięki staraniom Bańkowskiego cesarz Franciszek Józef I przeznaczył na budowę obiektu sumę tysiąc guldenów (ok. 2 tys. koron)[8]. W bursie zakwaterowanie uzyskało ok. 60 uczniów spoza miasta (głównie pochodzenia chłopskiego, pochodzących z rejonu Sanoka), zaś inni otrzymywali wyżywienie[9][10][11][6]. Gimnazjaliści zamieszkujący w placówce byli określani jako „Bursacy”[12][13][6].

Od 1901 do sierpnia 1905 kierownikami w bursie byli nauczyciele gimnazjalni Hipolit Neuwirth i Antoni Bielak[14], a po ich rezygnacji w sierpniu 1905 prefektem bursy był ks. dr Józef Drozd[15][16][17][18][19][20][14], który zamieszkiwał w budynku[21]. Wychowawcami w bursie byli m.in. ks. Paweł Rabczak, Julian Müller[22][23][24].

28 września 1904 prezesem Wydziału Bursy Jubileuszowej został wybrany Włodzimierz Bańkowski, wiceprezesem Feliks Giela, a wydziałowymi Władysław Adamczyk, Antoni Bielak, Antoni Borzemski, Maurycy Drewiński, Kajetan Golczewski, August Mroczkowski, Hipolit Neuwirth, Antoni Niedenthal, Wojciech Ślączka, zastępcą wydziałowego m.in. Karol Gerardis, a członkiem sądu honorowego m.in. ks. Bronisław Stasicki[25]. 28 września 1905 prezesem został wybrany W. Bańkowski, wiceprezesem ks. Stasicki, wydziałowymi Władysław Adamczyk, Stanisław Basiński, Maurycy Drewiński, Feliks Giela, Leopold Biega, Jacek Jabłoński, Kajetan Golczewski, August Mroczkowski, Wojciech Ślączka[26]. Ponownie władze wybrano 14 października 1907 (Bańkowski prezesem, ks. Stasicki wiceprezesem, a wydziałowymi A. Bielak, Leopold Biega, Karol Gerardis, Stanisław Basiński, dr Jacek Jabłoński, Wojciech Ślączka)[27]. 27 października 1910 prezesem Wydziału Bursy Jubileuszowej został wybrany Włodzimierz Bańkowski, wiceprezesem ks. Franciszek Salezy Matwijkiewicz, a członkami m.in. Stanisław Borowiczka (sekretarz), Karol Gerardis, Władysław Dukiet, Feliks Giela, dr Jacek Jabłoński, Jan Augustyński, Tadeusz Wrześniowski, Marian Kawski, Adam Bratro[18][28]. Później, przed 1914 w Wydziale „Towarzystwa Bursy” działali m.in. ks. Franciszek Salezy Matwijkiewicz (prezes), Adam Pytel (zastępca), Jan Augustyński (sekretarz), Paweł Biedka, Stanisław Borowiczka, Władysław Dukiet, Bolesław Gawiński, Józef Kurasiewicz (wydziałowi), Adam Bratro, Tomasz Rozum, Ludwik Sikora, Józef Siess[1][29][30].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w okresie II Rzeczypospolitej prezesem wydziału Towarzystwa Polskiej Bursy Gimnazjalnej działającym przy przemianowanym Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku był ks. Franciszek Salezy Matwijkiewicz, zastępcą prezesa. S. Basiński, zarządem kierował ks. J. Drozd przy pomocy prof. gimn. Michała Milskiego, a prefektem bursy był ks. Paweł Rabczak[31][32][33][34]. W pierwszym półroczu roku szkolnego 1938/1939 prefektem był Szuberlak, następnie prof. Artur Hannemann[35]. Do 1939 dyrektorem bursy pozostawał ks. Rabczak[36].

Od 1913 bursa mieściła się przy ustanowionej wówczas ulicy Fryderyka Szopena[37] i była zlokalizowana przy tej ulicy w okresie międzywojennym[38]. Na przełomie lat 20./30. w bursie zamieszkiwało co najmniej 60 uczniów[10][23]. Działalność bursy przed 1939 utrzymywano z opłat wychowanków i członków „Towarzystwa Bursy”, subwencji oraz datków indywidualnych. W czasie około 1 i 2 dekady XX wieku opłata za bursę wynosiła 20 koron oraz roczny kontyngent ziemniaków i kapusty[39]. Pod koniec lat 30. opłata miesięczna za pobyt gimnazjalisty w bursie wynosiła 60 zł[40]. W budynku chłopcy mieszkali w wieloosobowych salach, pełnili dyżury w zakresie budzenia się dzwonkiem, zaś rano modlili się wspólnie w kaplicy[41]. Każdorazowo jeden gimnazjalista (najstarszy) był odpowiedzialny za utrzymanie porządku i przestrzeganie regulaminu w sali mieszkalnej (nosił tytuł cenzora)[42][39]. Mieszkańcy bursy byli określani przez innych gimnazjalistów jako bursiacy względnie bursiaki[43].

Pierwotnie budynek figurował pod numerem konskrypcyjnym 398, a potem pod adresem ul. Fryderyka Szopena 1[44].

Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej w budynku zakwaterowano żołnierzy armii niemieckiej[6]. Działał tam Deutsches Jugendheim (ponadto rzekomo także oddział Hitlerjugend)[45]. Po nadejściu frontu wschodniego w budynku mieszkali żołnierze Armii Czerwonej[6].

W okresie PRL budynek stanowił internat dla uczniów I Liceum Ogólnokształcącego im. Komisji Edukacji Narodowej w Sanoku, będącego tradycyjnym kontynuatorem sanockiego gimnazjum[46]. Od 1972 dyrektorem placówki zwanej internatem był Edward Gliwa[6]. Na miejscu powstała Izba Pamięci Narodowej, sala klubowa, świetlica[6]. W 1977 podjęto kolejny po wojnie remont obiektu, trwający do 1983[6]. Od 1983 dyrektorem internatu był Marian Bazylak[6]. Od tego czasu w budynku zakwaterowano uczennice Liceum Medycznego[6]. Od 1987 do 1999 kierowniczką internatu była Maria Pełechowicz[6]. W 2000 została ona wybrana dyrektorem bursy[47][48][49], od 1 stycznia 2001 stanowiącej samodzielny podmiot podległy Starostwu Powiatowemu[6]. Także w 2000 ukończono remontu w budynku[50]. W 2001 pewna liczba pomieszczeń bursy została przewidziana jako miejsca zamieszkania dla studentów utworzonej tuż obok Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej[51].

Decyzją z 2017 budynek został siedzibą Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Sanoku[52][53], która wraz z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie podjęła działalność w budynku w grudniu 2017[54][55][56].

Sanocki poeta Janusz Szuber wspomniał o bursie w wierszu pt. „O losie prawdziwego człowieka”, opublikowanym w tomikach poezji pt. Pan Dymiącego Zwierciadła z 1996[57].

Przypisy

  1. ↑ a b XXXII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: Fundusz Naukowy, 1913, s. 73.
  2. ↑ Józef Stachowicz: Gimnazjum Męskie w latach 1880–1958. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 48–49.
  3. ↑ Bielak 1979 ↓, s. 67.
  4. ↑ Wojciech Sołtys, Oświata i szkolnictwo, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 439.
  5. ↑ Marta Szramowiat. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 31, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l Pełechowicz 2003 ↓.
  7. ↑ Stefan Stefański: Kartki z przeszłości Sanoka. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku, 2005, s. 47. ISBN 83-919470-9-2.
  8. ↑ Tadeusz Chmielewski. Włodzimierz Bańkowski – zasłużony pedagog sanockiego gimnazjum. „Rocznik Sanocki”. VI, s. 287, 1988. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka. 
  9. ↑ Józef Hukiewicz: Rzut oka na 50-letnią historię sanockiego gimnazjum. W: XLIII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku za rok szkolny 1929/30. Sanok: 1930, s. 2.
  10. ↑ a b XLIV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku za rok szkolny 1930/31. Sanok: 1931, s. 19.
  11. ↑ Bielak 1979 ↓, s. 67-68.
  12. ↑ Bielak 1979 ↓, s. 31.
  13. ↑ Władysław Sadowski: Sztubackie życie. W: Księga pamiątkowa obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku. Sanok: 1980, s. 145.
  14. ↑ a b Bielak 1979 ↓, s. 32.
  15. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 88, s. 4, 3 września 1905. 
  16. ↑ Sprawozdanie Tow. Bursy jubileuszowej im. Ces. Franciszka Józefa I w Sanoku za czas od 1. września do 31. sierpnia 1907. „Gazeta Sanocka”. 197, s. 3, 20 października 1907. 
  17. ↑ Z Towarzystwa Bursy jubileuszowej. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 198 z 27 października 1907. 
  18. ↑ a b Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 27 z 30 października 1910. 
  19. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 53.
  20. ↑ Stefan Stefański: Kartki z przeszłości Sanoka. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku, 2005, s. 49. ISBN 83-919470-9-2.
  21. ↑ Józef Stachowicz: Drogą Andrzeja Radka. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 230.
  22. ↑ Kronika. Walne zgromadzenie Tow. Bursy jubileuszowej. „Gazeta Sanocka”. 93, s. 4, 8 października 1905. 
  23. ↑ a b XLIII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku za rok szkolny 1929/30. Sanok: 1930, s. 13.
  24. ↑ Tadeusz Chmielewski. Włodzimierz Bańkowski – zasłużony pedagog sanockiego gimnazjum. „Rocznik Sanocki”. Tom VI, s. 288, 1988. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka. 
  25. ↑ Kronika. Bursa Jubileuszowa. „Gazeta Sanocka”. Nr 40, s. 4, 3 października 1904. 
  26. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 93, s. 4, 8 października 1905q. 
  27. ↑ Z Towarzystwa Bursy Jubileuszowej. „Gazeta Sanocka”, s. 2, nr 198 z 27 października 1907. 
  28. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 8 z 19 czerwca 1910. 
  29. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 50 z 15 grudnia 1912. 
  30. ↑ XXXIII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1913/14. Sanok: Fundusz Naukowy, 1914, s. 59.
  31. ↑ XXXVI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1921/1922. Sanok: 1922, s. 11.
  32. ↑ XLV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku za rok szkolny 1931/32. Sanok: 1932, s. 19.
  33. ↑ XLVI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku za rok szkolny 1932/33. Sanok: 1933, s. 34.
  34. ↑ Baraniecki 2008 ↓, s. 195.
  35. ↑ Baraniecki 2008 ↓, s. 204.
  36. ↑ Baraniecki 2008 ↓, s. 207.
  37. ↑ Ludwik Glatman. Nowe nazwy ulic Wielkiego Sanoka (dokończenie). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, nr 36 z 31 sierpnia 1913. 
  38. ↑ Edmund Słuszkiewicz: Przewodnik po Sanoku i Ziemi Sanockiej. Sanok: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, 1938, s. 69.
  39. ↑ a b Walerian Bętkowski: Wspomnienia przyrodnika (1915–1922). W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 258.
  40. ↑ Baraniecki 2008 ↓, s. 189.
  41. ↑ Baraniecki 2008 ↓, s. 193.
  42. ↑ Stanisław Ochęduszko: Należy wskrzesić dawne tradycje. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 2244.
  43. ↑ Baraniecki 2008 ↓, s. 194, 200.
  44. ↑ Akta miasta Sanoka. Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931 r. (zespół 135, sygn. 503). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 78.
  45. ↑ Maria Łapiszczak: Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. II. Sanok: 2001, s. 45. ISBN 83-915388-1-8.
  46. ↑ Tadeusz Chmielewski. Złoty wiek sanockiego gimnazjum. „Podkarpacie”. Nr 34, s. 9, 21 sierpnia 1986. 
  47. ↑ Jolanta Ziobro. Bursa – ma, „mechanik” – nie. „Tygodnik Sanocki”. Nr 19 (444), s. 1, 12 maja 2000. 
  48. ↑ Bursa ma nowego dyrektora. „Głos Ziemi Sanockiej”. Nr 7, s. 3, 14 maja 2000. 
  49. ↑ Jolanta Ziobro. Już dyrektorują. „Tygodnik Sanocki”. Nr 23 (448), s. 1, 9 czerwca 2000. 
  50. ↑ Bursa odnowiona. „Tygodnik Sanocki”. Nr 39 (464), s. 14, 29 września 2000. 
  51. ↑ Joanna Kozimor. Bursa czyli akademik po sanocku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 43 (520), s. 1, 7, 26 października 2001. 
  52. ↑ Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Sanoku. poradniapp.sanok.com.pl. [dostęp 2016-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-19)].
  53. ↑ Tomasz Majdosz. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w nowym budynku. „Tygodnik Sanocki”. 23 (1326), s. 5, 9 czerwca 2017. 
  54. ↑ Nowa siedziba Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Sanoku. sanok.naszaporadnia.com/, 2018-02-07. [dostęp 2018-02-26].
  55. ↑ Nowe gabinety, przestronność i poczekalnia z prawdziwego zdarzenia. PCPR i poradnia psychologiczna w dawnej bursie. esanok.pl, 2018-02-20. [dostęp 2018-02-26].
  56. ↑ PSPR Sanok. Kontakt. sanok.naszepcpr.pl. [dostęp 2018-02-26].
  57. ↑ Janusz Szuber: Pan Dymiącego Zwierciadła. Sanok: 1996, s. 20. ISBN 83-905046-1-8.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
5 Szopena Street in Sanok (past).JPG
Budynek bursy przy ulicy F. Szopena 5 w Sanoku
5 Szopena Street in Sanok (2016)d.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bursa Szkolna w Sanoku. Bursa Jubileuszowa im. Cesarza Franciszka Józefa - „Towarzystwo Bursy” 1898-1918.
Nens escola.svg
Autor: Snubcube, Licencja: CC BY-SA 3.0
Senyal de nens a l'escola (from File:Nens_escola.png)
5 Szopena Street in Sanok (2020).jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek przy ul. Szopena 5 w Sanoku.
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Sanok location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
  • top = 49.5905
  • bottom = 49.5234
  • left = 22.1468
  • right = 22.2844